Nét đẹp văn hóa trong các lễ hội xuân ở Từ Sơn

Thị xã Từ Sơn có gần 200 di tích lịch sử - văn hóa, trong đó có nhiều di tích được xếp hạng cấp quốc gia, cấp tỉnh.

Vào mỗi dịp xuân về, tại các di tích lịch sử - văn hóa, Thị xã Từ Sơn có 49 lễ hội được tổ chức, trong đó có nhiều lễ hội quy mô lớn như: Hội rước pháo Đồng Kỵ mở đầu cho các lễ hội vào 4 tháng riêng Âm lịch, lễ hội Đền Đô (Đình Bảng) vào ngày 15 tháng 3 âm lịch hàng năm… Các lễ hội diễn ra trong không khí tưng bừng, náo nhiệt với nhiều nét đẹp văn hóa dân gian độc đáo.

Du khách đến với các lễ hội ở Từ Sơn được chứng kiến các trò chơi, sinh hoạt văn hóa dân gian truyền thống với sự tham gia sôi nổi của người dân địa phương. Nói đến lễ hội xuân ở Từ Sơn, trước hết phải kể đến lễ hội rước pháo Đồng Kỵ, lễ hội mở đầu của vùng đất Kinh Bắc-Bắc Ninh. Tương truyền, lễ hội này bắt nguồn từ việc tướng Thiên Cương về làng chiêu quân giúp vua Hùng đánh giặc. Khi thắng giặc, Thiên Cương dẫn đoàn quân thắng trận trở về và được làng mở hội khao quân. Tập tục đó vẫn được dân làng Đồng Kỵ duy trì cho đến ngày nay. Sau phần nghi lễ rước  pháo thì đến phần rước Quan đám - tượng trưng cho những người anh hùng của một vùng đất thượng võ có công dẹp giặc. Quan đám mặc áo khoác vàng, quần đỏ, khăn đỏ, rước vòng quanh sân đình trong tiếng tung hô của dân làng và du khách.

Lễ rước pháo Đồng Kỵ.

Tiếp ngay sau lễ hội Đồng Kỵ là đến lễ hội các làng Phù Khê Thượng, Phù Khê Đông, Tiến Bào ở xã Phù Khê, tổ chức từ 11 đến 17 tháng Giêng. Sau khi tổ chức lễ rước, lễ tế, nhân dân tham gia nhiều trò chơi dân gian đậm màu sắc văn hoá của cư dân nông nghiệp; hát quan họ, tuồng cổ, đánh cờ, chọi gà, bắt vịt... Hay hội đón rước chạ ở Vĩnh Kiều - Đồng Nguyên, trong các ngày hội lễ rước chạ anh vào ngày 15 tháng 2 thể hiện mối gắn kết giữa chạ anh, chạ em giữa 2 làng Vĩnh Kiều và Yên Lã, đây cũng là bản sắc riêng có của vùng đất văn hiến.

 Lễ hội của các làng xã ở Tam Sơn, Hương Mạc, Phù Chẩn, Phù Khê, Đồng Nguyên, Châu Khê, Tương Giang… cũng trải đều trong tháng Giêng cho đến tháng 2, mang đậm sắc thái văn hóa dân gian ở một vùng đất cổ. Tín ngưỡng dân gian lâu đời ở các làng đã hòa nhập với tín ngưỡng tôn giáo tạo nên những nét thuần phác trong phong tục, tập quán ở các lễ hội nơi đây. Đa số các lễ hội này mở ra nhằm tưởng nhớ ngày sinh hoặc ngày mất của thành hoàng làng, hay người có công khai dân, lập làng. Rồi đến Lễ hội Đền Đô (Đình Bảng) được tổ chức hàng năm theo cổ lệ vào ngày 15-3 (âm lịch), kỷ niệm ngày Lý Thái Tổ đăng quang (15-3 năm Canh Tuất - 1010). Lễ rước trong lễ hội đền Đô gồm có “Tám cỗ kiệu trang hoàng lộng lẫy được rước từ đền Đô lên chùa Cổ Pháp, rồi rước mẫu từ Chùa Cổ Pháp trở lại Đền Đô. Trong lễ hội đền Đô có hoạt động múa rồng, đây là hoạt động mang tính đặc trưng tiêu biểu của lễ hội, thể hiện hùng khí Thăng Long-biểu trưng của sự thăng tiến, niềm mơ ước của cư dân trồng lúa nước. Cùng với lễ rước độc đáo, ở các lễ hội còn diễn ra nhiều hoạt động văn hóa văn nghệ như hát quan họ trên thuyền, biểu diễn tuồng cổ, tổ tôm điếm, đấu vật, chọi gà, thi nấu cơm nồi đất…

Múa rồng ở lễ hội Đền Đô (Đình Bảng). Ảnh: Xuân Khương

Các lễ hội truyền thống ở Từ Sơn được mở ra nhằm gìn giữ, phát huy những giá trị văn hoá, các phong tục tập quán tốt đẹp của mảnh đất Đông Ngàn xưa. Đồng thời mang tính giáo dục truyền thống sâu sắc, nhất là giáo dục về cội nguồn, tưởng nhớ công đức những bậc tiền nhân đã có công với dân, với nước; cầu mong cho một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, mọi người, mọi nhà cùng an lành hạnh phúc. Đây cũng là dịp để nhân dân nghỉ ngơi, vui chơi, giải trí sau một năm lao động vất vả.

Để gìn giữ và phát huy nét đẹp văn hóa dân gian trong các lễ hội mùa xuân, hàng năm, thị xã Từ Sơn bám sát quy chế mở hội; chỉ đạo các địa phương xây dựng chương trình lễ hội sát thực, cụ thể; gắn lễ hội với giáo dục truyền thống lịch sử, văn hóa của di tích cho nhân dân và khách thập phương về dự hội; đảm bảo an ninh trật tự và cảnh quan môi trường văn hóa trong lễ hội. Thị xã chỉ đạo các xã, phường đẩy mạnh công tác xã hội hóa tu bổ, tôn tạo di tích; chú trọng phục hồi những nghi lễ truyền thống, khai thác các trò chơi dân gian, những nét văn hóa bản sắc của từng địa phương trong tổ chức lễ hội. Nhiều địa phương thành lập các CLB văn nghệ, CLB thể thao dân gian duy trì sinh hoạt thường xuyên, trở thành nòng cốt biểu diễn, thi đấu trong các lễ hội… Sự quan tâm chỉ đạo của các cấp ủy Đảng, chính quyền và sự hưởng ứng tích cực của nhân dân Từ Sơn trong việc bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa của địa phương thông qua công tác bảo vệ các di tích lịch sử, văn hóa, tổ chức các lễ hội truyền thống, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa tinh thần của nhân dân.