Nghịch lý tình yêu

               Em gái

                            Đoàn Thị Lam Luyến

Em đầy ngộ nhận như tôi
Cũng yêu chí chết cái người mình yêu
Cũng tìm những lối phong rêu
Để rồi bước trật bước trèo uổng công

Mắt thì thăm thẳm mùa đông
Trái tim mùa hạ, tấm lòng mùa thu
Mùa xuân ở phía xa mù
Mà băng tuyết... đến bao giờ cho tan?

Gặp cơ nhỡ em cưu mang
Em đâu biết đến lỡ làng về sau
Em đương lấy sóng làm cầu
Khơi xa làm bến, đáy sâu làm thuyền

Lấy khao khát để làm yên
Đem duyên làm phúc lấy tiền làm khinh
Rồi ra em giống chị mình
Lấy bao nhiêu cái thất tình làm vui.

Nhà thơ Đoàn Thị Lam Luyến sinh năm 1953, là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam. Chị đã xuất bản 10 tập thơ, được giải thưởng cuộc thi thơ báo Văn Nghệ (năm 1989 -1990) tặng thưởng thơ của Hội Nhà văn Việt Nam (1995). Nhà thơ Hữu Việt đã cho rằng thơ chị là nỗi niềm của người đàn bà thổn thức, tận hiến cho tình yêu, “yêu chí chết cái người mình yêu”, sẵn sàng nhận cả “cái thất tình làm vui”. Yêu thì phải ghen, nhưng cái ghen trong thơ Đoàn Thị Lam Luyến rất đặc biệt, có vẻ nhường nhịn, cam chịu, nhưng đó là sự bao dung, thương đến tận cùng người mình yêu, để tình yêu vượt qua giới hạn lứa đôi.
Bài thơ “Em Gái” đã đi vào tâm thức của nhiều thế hệ bạn đọc như một lời tâm tình, chia sẻ. Được trưng cất từ những trải nghiệm của đời mình, từ những cay đắng, hạnh phúc, khổ đau của số phận đối với người em gái trong bài thơ cũng giống mình. Phải chăng đó là số phận của tình yêu? Hay chỉ là những tâm cảm của thi nhân cùng với những ưu lo của người phụ nữ?  “Em đầy ngộ nhận như tôi/cũng yêu chí chết cái người mình yêu” bằng trực cảm tinh tế của mình chị phát hiện ra phụ nữ khi đã yêu thì đều như thế cả. Đều ngộ nhận cái người mình yêu và yêu đến dại khờ, yêu đến “chí chết”, yêu tận hiến. Phải chăng là người đã đi qua những thăng trầm, đổ vỡ mất mát của tình yêu, của hôn nhân nên chị hiểu được những mất mát trong tình yêu bằng câu thơ “để rồi bước trật, bước trèo uổng công” và sợ người em gái mình rồi cũng đi lại những bước đi của mình, tình yêu quả là chất men đầy mê hoặc nhưng ngược lại cũng đầy đau khổ khi đổ vỡ.

Khổ thơ thứ hai chị đã dùng lối so sánh để tạo nên một nét thi pháp riêng bằng cảm thức sâu lắng, bằng cái nhìn lặng lẽ của một óc quan sát lạ thường đầy liên tưởng. Mắt so với mùa đông, trái tim so với mùa hạ, tấm lòng so với mùa thu, đầy mỹ cảm độc đáo, mang hơi thở của thực tại nhưng cũng đầy ám gợi, bao dung, vị tha của tình yêu. Tất cả được hiện sinh trong thủ pháp so sánh giữa thiên nhiên với con người, giữa con người với sự dâng hiến đầy nồng nàn, say đắm “mắt thì thăm thẳm mùa đông/trái tim mùa hạ, tấm lòng mùa thu/mùa xuân ở phía xa mù/mà băng tuyết... đến bao giờ cho tan?”. Tình yêu là điều kì diệu mà thượng đế ban tặng cho con người, sự kì diệu đó làm nên một nhân sinh quan và được tôn thờ bằng cái đẹp. Nhưng ngược lại nếu lạc lối trong tình yêu cũng để lại không ít điều hệ lụy, chị là người đi trước nên lo lắng cho người em gái bằng câu thơ tự thân nó không cần phải trả lời rành rẽ “mùa xuân ở phía xa mù/mà băng tuyết... đến bao giờ cho tan?” rõ ràng dấu hỏi là một minh chứng cho câu hỏi về hạnh phúc của em gái và những người phụ nữ đã và đang đến với tình yêu.
Người em gái trong bài thơ là một cô gái vị tha, đôn hậu, thương người và sống đến tận cùng cảm xúc: “gặp cơ nhỡ em cưu mang/ em đâu biết đến lỡ làng về sau” câu thơ giản dị mà cứ lắng sâu vào cuộc sống, chảy trôi qua những phận người, phận đời đầy âu lo “em đương lấy sóng làm cầu/đáy sâu làm bến khơi xa làm thuyền” tình yêu vẫn cứ hiện hữu và song hành với những cạm bẫy có thể là mất mát, là đớn đau, vậy mà có ai muốn tỉnh táo để từ chối tình yêu bao giờ? Cái nghịch lý trong tình yêu là vậy. Chỉ những người đã đi qua mới thấm hiểu và lo lắng cho những mất mát, chia lìa, cho những ngày tháng sau đó bằng những dự cảm không hạnh phúc vẹn toàn “rồi ra em giống chị mình/lấy bao nhiêu cái thất tình làm vui”. Hạnh phúc mỏng manh như sương khói mơ hồ và bài thơ “Em gái” mỗi lần đọc lên là mỗi lần âm vọng.