Nguyễn Ngọc Ly và những ngày mưa

Sau khi hòa bình được lập lại trên miền Bắc (1954) nhiều gia đình từ vùng tự do trở về thị xã Bắc Ninh. Nhiều cửa hàng được mở trong đó có hiệu sách Khánh Ký ở 142 phố Tiền An.

Cửa hàng sách Khánh Ký là của gia đình Nguyễn Ngọc Ly. Tuổi thơ của anh đã ngập tràn tâm sự với những tác giả quen thuộc:

- Chính tự nơi này tôi đã gặp Huy-Gô

Đã tâm sự với Pus-kin và khóc

Cùng Nguyên Hồng quằn quại tuổi ấu thơ…

(Thị xã quê hương)

Như dự cảm về số phận, cuộc đời nhiều trắc ẩn mà những tác phẩm của anh thấm đẫm những cơn mưa. Bài thơ đầu tiên được in trên báo Văn nghệ, Hội Nhà văn Việt Nam là bài “Ngày mưa”-1966. Hai tập thơ được xuất bản là “Mưa thầm” và “Ngày mưa”. Bài thơ được tuyển chọn vào tập thơ “Mưa trong thơ Việt” là bài “Mưa”-1991. Trong một tập thơ không dày gồm 65 bài mà có tới bảy bài thơ về mưa “Ngày mưa, Đêm mưa, Mưa đêm tháng sáu, Mưa, Mưa thầm, Trời mưa, Mưa Hải Phòng ơi”.

Mà mưa trong thơ Nguyễn Ngọc Ly thường nhức nhối, dằn vặt:

- Ai úp mặt chìm mặt chiếu

Mặc bốn bên sấm rền

- Mưa cồn cào nhức nhối hừng đông.

(Đêm mưa)

Có lẽ những ngày mưa là những ngày vất vả của đời anh. Phải lao động, chở hàng trong mưa hoặc không có việc. Thu nhập không có ảnh hưởng đến cuộc sống mà lại “nhàn cư vi”, rỗi rãi nên lại phải uống rượu suông. Chất men dễ nhớ về kỷ niệm xưa:

“Xắn quần bì bõm ngõ tre

Mẹ đi chợ huyện lội về mẹ ơi!”

(Mưa đêm tháng sáu)

Mưa lại gợi đến một kỷ niệm đau buồn ấy là ngày mẹ đi tái giá, để lại một thân phận đơn côi.

Ấy là tôi nói ngày xưa

Mẹ tôi tái giá-đò đưa theo dòng

Không mưa cũng thể phập phồng

Lừa tôi ngõ trước, mẹ vòng lối sau

(Mưa)

Trong cuộc đời mặc dù gặp nhiều trắc trở, gian truân nhưng ngay trong những ngày mưa chất sống, niềm hy vọng vẫn được ấp ủ:

Đêm mưa ta quấn chăn nằm

Ta như một hạt cựa mầm mưa ơi!

(Mưa thầm)

Hạt đã cựa mầm thành cây. Cây đời đã vươn về phía ánh sáng. Nguyễn Ngọc Ly đã tìm đến thi ca như một sự cứu rỗi. Như một câu thơ để đời của Phùng Quán “Tôi vịn câu thơ mà đứng dậy” Nguyễn Ngọc Ly gửi niềm tin, hy vọng và sống với những câu thơ. Có lần tôi đến nhà anh đưa một tuyển tập thơ Việt Nam có bài của anh. Anh đã đặt tập thơ lên bàn thơ, thắp hương và khấn rất lâu.

Tình yêu quê hương đối với những người có cuộc sống đầy đủ, thành đạt là tất yếu nhưng với những người mà có cuộc đời gian truân, vất vả thì tình yêu cuộc sống, tình yêu nơi mình đang sống thật đáng kính trọng. Lên Tam Đảo, nơi bồng lai tiên cảnh anh lại càng nhớ, càng yêu thị xã nhỏ bé của mình.

Có đến lưng chừng Tam Đảo

Mới biết không xa được Bắc Ninh yêu thương!

(Lưng chừng Tam Đảo)

Thơ anh nói nhiều về thị xã Bắc Ninh (nay đã là thành phố) nơi anh lớn lên da diết với bao kỷ niệm: Cổng Ô, trường Vinh Bắc, Hai tháp nhà thờ, đường Dây Diều, dốc Suối Hoa, dốc Nưa… Gắn bó và vui vẻ với nghề đạp xích lô là một nét đẹp trong thơ anh. Anh tự hào và tự trào với nghề của mình:

- Chớ coi thường! Thử đau đẻ mà xem

Chỉ xích lô là êm nhất hạng

Chỉ xích lô là trăng chưa sáng

Ngõ ngách sâu cũng ghé sát thềm

- Trăm hay nào bằng được… chân quen

Ba, bốn tạ hàng kịp tàu xe là chắc.

(Xích lô ngẫu hứng)

Anh sống hồn nhiên với những ngày lao động vất vả và làm thơ. Anh gửi cả nỗi niềm yêu thương, vui buồn, oan trái vào thơ:

Oan trái gian nan lận đận

Cháu để lại cho đời được mấy bài thơ

(Ông ơi)

Anh tâm nguyện, ước muốn gửi lại cho đời, gửi lại mai sau dù chỉ một câu thơ:

Mai kia về cõi xa mờ

Chỉ xin còn lại câu thơ gửi đời

(Ngoài đời)

Nguyễn Ngọc Ly ơi, anh đã đi gặp các tác giả mà anh hằng ngưỡng mộ như Hàn Mặc Tử, Nguyễn Bính, Nguyên Hồng. Anh đi gặp nhà thơ Trịnh đường (Báo Văn nghệ, Hội nhà văn Việt Nam) người in bài thơ đầu tay của anh. Anh đi gặp Trịnh Văn, nhà thơ trẻ quê Thụy Mão, Mão Điền. Hai anh ở cùng phòng những ngày dự trại sáng tác tại Tam Đảo do Hội Văn học-Nghệ thuật Bắc Ninh tổ chức. Anh đã đi xa nhưng bạn bè làm thơ từ những ngày đầu chống chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ luôn nhớ về anh, giữ lại những kỷ niệm hồn nhiên, nhiều mơ mộng của “một lứa bên trời lận đận”. Những vần thơ và nhất là những bài thơ về mưa của anh còn mãi, long lanh như những hạt mưa trên lá sen của làng quê Kinh Bắc.