Nhà ở cho người lao động trong các KCN Bắc Ninh - Thực trạng và giải pháp

Sự phát triển các khu công nghiệp trong tỉnh đi liền việc thu hút một lực lượng lớn lao động. Giải quyết nhà ở cho họ vừa là vấn đề cơ bản, vừa cấp bách cho sự phát triển bền vững kinh tế-xã hội địa phương.

Tính đến 31-12-2006, toàn tỉnh có 4 khu công nghiệp (KCN) tập trung đã vận hành là Tiên Sơn, Quế Võ, Đại Đồng-Hoàn Sơn, Yên Phong và một số khu phát triển, liền kề với tổng diện tích 1.512,63 ha; đã có 207 dự án (59 dự án đầu tư nước ngoài) được cấp giấy phép đầu tư với tổng vốn đăng ký quy đổi 926,65 triệu USD. Hiện tại các KCN trên thu hút hơn 12 nghìn lao động làm việc, đa phần 18-35 tuổi, trong đó 59% lao động tỉnh ngoài, 41% lao động của tỉnh, 65% là nữ. Qua khảo sát có khoảng 20% lao động có nhà ở không xa các KCN, 80% còn lại đều có nhu cầu về nhà ở. Nhu cầu là vậy nhưng thực hiện được hay không là vấn đề khác. Chỉ có khoảng 10% cán bộ quản lý, kỹ sư, nhân viên văn phòng các công ty có thu nhập cao có khả năng mua nhà, thuê nhà ở cao cấp. Số công nhân lao động còn lại với mức thu nhập bình quân 700-900 nghìn đồng/người/tháng, lại đứng trước tình hình giá cả thị trường hiện nay trên địa bàn thì họ không thể mua được nhà riêng mà chỉ đi thuê chỗ ở.Chăm lo cho phát triển KCN, tỉnh ta đã “đi trước” trong việc đặt vấn đề giải quyết nhà ở cho công nhân lao động làm việc. Bằng việc chủ trương quy hoạch các KCN đồng thời cho quy hoạch khu chung cư (KCC), khu dich vu seo vụ (KDV) hoặc khu đô thị (KĐT) mới gần đó, như KCN Tiên Sơn 28 ha, KCN Quế Võ 120 ha, KCN Yên Phong 120 ha. Song do một số nguyên nhân, trong đó hiệu quả kinh tế với nhà đầu tư thấp là một nguyên nhân quan trọng, do vậy việc triển khai xây dựng các khu đô thị rất chậm. Hiện tại chỉ có KCN Tiên Sơn triển khai xây dựng khu nhà vườn, khu nhà liền kề, KCC và các KDV khác. Nhưng khi xây dựng xong mặc dù đầy đủ tiện nghi, tương đối đồng bộ về cơ sở hạ tầng nhưng về cơ bản không có người lao động thuê căn hộ. Khi được hỏi, nhiều công nhân lao động cho rằng không thể thuê được vì giá cho thuê căn hộ cao so với thu nhập của họ. Một căn hộ chung cư 24 m2 cho thuê từ 500.000 đến 600.000 đồng, khi với thu nhập như đã nêu ở trên thì người lao động đành “chào thua” bởi chỉ có thể bỏ ra từ 10-15% thu nhập cho giải quyết chỗ ở. Với công nhân trẻ người ngoài tỉnh, việc thuê nhà luôn là gánh nặng, phải so đo tính toán và chấp nhận nơi ở tồi tàn tạm bợ. “Có cung ắt có cầu”, quanh các KCN nhà ở cho công nhân thuê do người dân địa phương dựng lên như nấm, giá cũng bình dân, bình quân 50.000 đồng/người/tháng. Đây là những dãy nhà làm vội, tạm bợ, chẳng theo quy củ nào. Mỗi phòng như phòng trọ của thí sinh tỉnh ngoài về thành phố thi đại học, khoảng 10-15 m2 (cho 3-5 người ở), mái lợp Fibrôximăng, cao 2,5-3 mét, khi trời nắng thì như lò nung, trời hễ mưa là ẩm thấp, dột. Thậm chí có những phòng chỉ có tấm phản kê trên nền nhà làm nơi ngủ nghỉ. Tiện nghi sinh hoạt tối thiểu cho ăn ở, đi lại không bảo đảm, giá cả và thời gian thuê nơi ở không ổn định và nhiều hệ lụy phát sinh khác... không những làm giảm hiệu quả làm việc và khả năng tái sản xuất sức lao động của công nhân lao động trong các KCN mà còn để lại địa bàn cư trú của họ không ít vấn đề phức tạp phải giải quyết. Với tốc độ phát triển các KCN dự tính mở rộng diện tích 1.400 ha nữa, số lao động cũng gia tăng đến năm 2010 tổng số khoảng 30 nghìn người. Nhu cầu thuê nhà trọ giá rẻ của công nhân mỗi khi có doanh nghiệp mới đi vào hoạt động hoặc tuyển dụng thêm lao động sẽ không thể đáp ứng vì quỹ đất của các hộ dân quanh các KCN cũng có hạn, không thể xây thêm mãi được. Sơ sơ ước tính chỉ 50% trong 30 nghìn lao động có nhu cầu thuê nhà, với mức tối thiểu 10 m2/người thì phải làm 150.000 m2 tương đương 6.250 căn hộ loại 24 m2/căn. Đây là một vấn đề hết sức khó khăn đặt ra với các KCN Bắc Ninh.Nếu tình trạng thả nổi thị trường nhà ở cho người lao động trong các KCN của tỉnh không sớm được giải quyết, rất có thể gây nên những phức tạp về an ninh trật tự xung quanh và tại các KCN, làm giảm uy tín môi trường đầu tư đối với các nhà đầu tư trong và ngoài nước.- Trước hết, khi quy hoạch xây dựng KCN đồng thời quy hoạch khu chung cư dịch vụ tương ứng. Do hiệu quả đầu tư dự án nhà cho công nhân rất thấp, vì vậy cần khuyến khích các thành phần tham gia, có thể sử dụng một phần ngân sách Nhà nước đặt hàng các doanh nghiệp xây nhà cho công nhân thuê theo quy định của tỉnh.- Khuyến khích các hộ lân cận KCN dành quỹ đất của mình xây nhà cho thuê theo quy hoạch, mẫu nhà bảo đảm tiêu chuẩn quy định giải quyết hài hòa các lợi ích tăng thu nhập cho các hộ có nhà cho thuê và công nhân được thuê nhà với giá hợp lý.- Đề nghị tỉnh hỗ trợ một phần kinh phí cho xây dựng kết cấu hạ tầng tại các khu vực xây dựng nhà ở cho công nhân, đây cũng là một cách đầu tư thiết thực, cho con người ở các KCN.- Cần có chính sách ưu đãi nhất định với các dự án phát triển nhà cho người lao động trong KCN.Tiếp tục đổi mới hơn nữa về quản lý Nhà nước đối với các KCN, hoàn thiện cơ chế chính sách phát triển đồng bộ KCN gắn với KĐT, KDV giải quyết ngày càng tốt hơn vấn đề nhà ở cho người lao động có thu nhập thấp là một trong những động lực thúc đẩy các KCN Bắc Ninh phát triển bền vững, là địa chỉ hấp dẫn của các nhà đầu tư.