Nhạc sĩ Vũ Thiết và hai ca khúc về Bắc Ninh

Không sinh ra và lớn lên tại Bắc Ninh, thế nhưng nhạc sĩ Vũ Thiết, người con của quê hương Thái Bình năm tấn lại dành nhiều tình cảm đặc biệt với miền đất này. Bởi theo ông, Bắc Ninh quá đẹp và nên thơ, không chỉ nổi tiếng với truyền thống cách mạng, hiếu học, Di sản dân ca Quan họ và những lễ hội đặc sắc…  mà còn là một mảnh đất năng động, sung sức.

Nhạc sĩ Vũ Thiết trước khi nghỉ hưu là một biên tập âm nhạc ở Đài Tiếng nói Việt Nam. Thế nhưng, nghiệp sáng tác âm nhạc làm gì có thời gian nghỉ hưu. Tôi vẫn thấy ông đi nhiều, sáng tác nhiều trong những đợt vận động sáng tác, trại sáng tác của Hội Nhạc sĩ Việt Nam, Hội Âm nhạc Hà Nội - nơi ông là hội viên. Gần đây, trong những lần trao giải thưởng âm nhạc vẫn thấy cái tên Vũ Thiết được xướng lên một cách trang trọng ở hạng mục cao nhất. Điều đó cho thấy những ca khúc mới sáng tác của ông vẫn chiếm được những vị trí nhất định trong lòng người hâm mộ.
Bất kể ai dẫu quen hay chưa quen đều nhận ra sự hào sảng, lãng tử và vui tính từ người nhạc sĩ quê lúa dù đã bước vào tuổi 64. Vũ Thiết có nước da ngăm đen, mái tóc xoăn và khá kiệm lời khi nói về mình mà chỉ thích nói về âm nhạc. Nhưng dẫu sao công chúng và người hâm mộ cũng rất muốn biết về cuộc sống ngoài đời của “cha đẻ” ra những ca khúc ghi dấu ấn trong lòng họ. Khi tôi gặng hỏi, ông cũng cung cấp sơ sơ “lý lịch trích ngang”. Ông sinh ra trong một gia đình có truyền thống cách mạng và âm nhạc. Đến tuổi trưởng thành ông vào làm nhạc công ở Đoàn Ca múa Thái Bình. Năm 22 tuổi, ông đến với mảnh đất cao nguyên tràn đầy nắng gió với bạt ngàn rừng cà phê, cao su. Ấy là thời gian ông vào công tác tại Đoàn Ca múa Đắk Lắk với vị trí là chân thổi sáo tây Flute.

Nhạc sĩ Vũ Thiết.

Tám năm gắn bó với mảnh đất Tây Nguyên giúp Vũ Thiết hiểu thêm về con người, vùng đất cũng như chất âm nhạc lãng mạn, hào hoa đặc trưng nơi đây để rồi điều đó ngấm vào da thịt và định hình nên phong cách âm nhạc của ông sau này. Chả thế mà khi mới 26 tuổi, dù chưa được học bài bản lớp sáng tác âm nhạc nào nhưng ông đã cho ra đời ca khúc: “Nghe câu quan họ trên cao nguyên” trong sự ngỡ ngàng của những người đồng nghiệp. Bài hát thể hiện được tình yêu Tây Nguyên của người nhạc sĩ quê lúa vốn nặng lòng với những làn điệu dân ca Quan họ.
Nhớ lại hoàn cảnh sáng tác ca khúc này, Vũ Thiết cho biết bài thơ của Hữu Chỉnh rất dài nhưng ông ấn tượng với câu “Nghe câu quan họ trên cao nguyên”, khiến cảm xúc trong ông trào dâng. Ông viết một mạch và chỉ sử dụng duy nhất tứ thơ ấy. Nhưng cũng thật đặc biệt khi mà đa số các nhạc sĩ khác sáng tác về Tây Nguyên đều tập trung vào nét hoang sơ, hùng vĩ của núi rừng, những bạt ngàn cà phê, cao su, với cái nắng, cái gió thì Vũ Thiết lại nhìn qua lăng kính của làn điện dân ca Quan họ mượt mà, tha thiết, mặc dù Thái Bình quê ông vốn nổi tiếng với những làn điệu Chèo. Đây cũng chính là ca khúc đem đến cho ông Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2016, cùng với những sáng tác nổi tiếng khác như: “Tiếng hát bên dòng sông Trà”, “Lời sóng hát” (thơ Trịnh Công Lộc), “Khúc tráng ca biển” (thơ Trịnh Công Lộc).
Gần đây, ca khúc “Bắc Ninh ngày tôi về” của ông được sáng tác vào năm 2017 cũng ghi dấu ấn trong lòng người nghe nhạc. Ca khúc đã được người con của quê hương Bắc Ninh, ca sĩ Tùng Dương biểu diễn rất thành công tại chương trình nghệ thuật “Âm vang miền Quan họ”. Với ca khúc này ông đã được nhận giải B Giải thưởng hằng năm của Hội Nhạc sĩ Việt Nam và được Đài Truyền hình Việt Nam giới thiệu trong chương trình “Tác phẩm mới”.
Trong lần trò chuyện gần đây, ca sĩ Tùng Dương từng thổ lộ với tôi rằng: “Vai trò của một người nghệ sĩ thì không chỉ mang lời ca tiếng hát của mình mà còn đóng góp cho quê hương, hát vì quê hương mang tinh thần chia sẻ với bà con, với vùng đất có thể nơi mình không sinh ra nhưng lại là quê gốc của mình. Với quê hương Quan họ thì dù bận thế nào tôi cũng gác lại công việc để về quê hát và những ca khúc tôi ưu tiên chọn là “Nghe câu Quan họ trên cao nguyên” và “Bắc Ninh ngày tôi về” của nhạc sĩ Vũ Thiết. Đó là những ca khúc đã nói hộ được tâm tư, tình cảm của người Bắc Ninh và phải có một tình yêu lớn dành cho mảnh đất này mới viết ra được những ca từ trữ tình và giàu cảm xúc như thế. Thực sự mỗi khi được thể hiện ca khúc này tôi thấy rất xúc động và tự hào về quê ngoại giàu truyền thống văn hóa”.

Nhạc sĩ Vũ Thiết và các nhạc sĩ Phó Đức Phương, nhạc sĩ Ngọc Khuê say sưa bên một tác phẩm mới.

Nhạc sĩ Vũ Thiết từng tâm sự: “Sau khi cho ra đời ca khúc “Nghe câu Quan họ trên cao nguyên”, với những tình cảm dành cho Bắc Ninh ngày càng lớn hơn, tôi rất muốn viết một ca khúc về mảnh đất này nhưng vẫn chưa thể nảy ra ý nhạc. Hơn nữa đã có rất nhiều ca khúc viết về Bắc Ninh thì việc có một sáng tác mới ra đời có những cái riêng, thu hút được công chúng là một thử thách không hề nhỏ với các nhạc sĩ. Rất may là năm 2016 (tức là 34 năm khi “Nghe câu Quan họ trên cao nguyên” ra đời) khi thành phố Bắc Ninh mở một cuộc vận động sáng tác lớn và có mời một số nhạc sĩ, trong đó có tôi tham gia thì ca khúc “Bắc Ninh ngày tôi về” mới được ra đời.
“Bắc Ninh ngày tôi về” được giới chuyên môn đánh giá là ca khúc có phần âm nhạc đan xen giữa hiện đại với dân gian. Viết về Bắc Ninh nhưng ông không viết về những liền anh, liền chị với cây đa, giếng nước, sân đình mà đó là những liền anh, liền chị đang sinh sống tại thành phố nhộn nhịp, tấp nập nhưng vẫn giữ được những nét văn hóa truyền thống của cha ông. Giai điệu và lời ca thật ngắn gọn, khúc triết đã bộc lộ hết được một thành phố trẻ trung, năng động đang bước vào mùa trẩy hội. “Khi tôi đặt bút viết ca khúc này đã suy nghĩ rất nhiều. Tôi nghe lại các bài hát dân ca Quan họ Bắc Ninh cũng như những ca khúc viết về Bắc Ninh để thấm đẫm cái “chất” của Quan họ, từ đó tìm ra một lối đi riêng cho mình. Khi đặt bút tôi đã viết rất nhanh, hầu như không phải sửa gì”, nhạc sĩ Vũ Thiết nhớ lại.
Chia sẻ về hoàn ảnh sáng tác, nhạc sĩ Vũ Thiết cho biết ông chỉ ghi lại những gì diễn ra trên thành phố Bắc Ninh bằng âm nhạc. Ông bảo, ông về Bắc Ninh trong những ngày xuân rất đẹp, mưa bay, cả thành phố rộng mở với rất nhiều lễ hội, với những liền anh, liền chị, với những chiếc nón ba tầm, áo tứ thân. Bài hát bắt đầu như một lời tự sự của vị khách đến với Bắc Ninh: “Thành phố miền Quan họ/Một ngày xuân tôi về/ Trời mưa bay nhè nhẹ/Phố chiều tựa như thơ…”.
Hơn 40 năm theo đuổi con đường âm nhạc để giờ đây khi đã đến tuổi “chùn chân, mỏi gối” nhưng tình yêu với âm nhạc trong nhạc sĩ Vũ Thiết vẫn chưa một ngày thôi cháy bỏng. Ông chia sẻ còn rất nhiều đề tài đang ấp ủ trong lòng khiến chúng ta tin tưởng rằng sẽ còn được thưởng thức nhiều ca khúc hay hơn nữa của người nhạc sĩ tài hoa này, nhất là những ca khúc về miền Quan họ.