Nhân rộng mô hình canh tác lúa thân thiện với môi trường

Dự án “Tuyên truyền, vận động nông dân áp dụng canh tác lúa thân thiện với môi trường tại Việt Nam” (gọi tắt là dự án SRI) được Trung ương Hội Nông dân Việt Nam phối hợp với Tổ chức ủng hộ các giải pháp khu vực vì cộng đồng và hệ sinh thái (BRACE) hỗ trợ triển khai thực hiện tại 24 tỉnh, thành phố trong cả nước. Bắc Ninh là 1 trong 8 tỉnh thuộc khu vực miền Bắc được Trung ương Hội lựa chọn thí điểm thực hiện Dự án. Qua hơn 1 năm triển khai, Dự án mang lại hiệu quả tích cực và đang được nhân rộng.

Thay đổi tập quán canh tác
Trong đợt thu hoạch lúa Xuân vừa qua, gia đình ông Nguyễn Văn Khang (thôn Liên Ấp, xã Việt Đoàn, huyện Tiên Du) vô cùng phấn khởi vì năng suất lúa tăng lên rõ rệt từ 2,2 tạ lên 2,7 tạ/sào, đặc biệt giảm hẳn các chi phí đầu vào như giống, phân bón, thuốc trừ sâu và tiết kiệm nước tưới. Ông Khang cho biết: “Đây là vụ thứ ba gia đình cấy lúa theo phương pháp canh tác lúa thân thiện với môi trường do Hội Nông dân tỉnh hỗ trợ, chuyển giao. Vụ Xuân năm 2021, khi bắt tay vào thực hiện thử nghiệm hai sào lúa, tôi cũng có đôi chút lo lắng bởi lâu nay chỉ quen với phương pháp canh tác truyền thống. Nhưng qua thực tế triển khai, tôi nhận thấy chỉ với một số biện pháp kỹ thuật cơ bản như cấy mạ non, cấy một dảnh, cấy thưa; tưới ướt - khô xen kẽ; làm cỏ sục bùn; bón phân hữu cơ và xử lý rơm rạ bằng chế phẩm vi sinh sau thu hoạch, phương pháp này cho thấy hiệu quả rõ rệt so với phương pháp cấy lúa truyền thống. Đến nay, 1,1 mẫu lúa của gia đình đều được trồng theo phương pháp canh tác mới này.
Trong khuôn khổ của Dự án, mô hình áp dụng canh tác lúa thân thiện với môi trường được Hội Nông dân tỉnh triển khai làm điểm tại 4 xã Việt Đoàn, Hiên Vân (huyện Tiên Du), xã Đông Thọ, Yên Phụ (huyện Yên Phong) với tổng diện tích 14 ha. Đến nay, mô hình được nhân rộng lên 160 ha diện tích canh tác, tập trung chủ yếu tại thôn Liên Ấp, xã Việt Đoàn (Tiên Du).

Hiệu quả trong bảo vệ môi trường
Với vai trò là cán bộ kỹ thuật tham gia thực hiện Dự án, anh Nguyễn Văn Hiền, kỹ sư nông nghiệp của Trung tâm Khuyến nông và Phát triển công nghệ cao tỉnh trực tiếp cùng nông dân thực hiện các khâu trong quy trình từ xuống giống, làm đất, đến cấy lúa và chăm sóc lúa sau cấy. Anh chia sẻ: “trước khi triển khai mô hình, đa phần người dân đều cho rằng việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và phân bón là biện pháp tối ưu để tăng năng suất lúa. Tuy nhiên sau khi triển khai trồng thử nghiệm hơn 1 ha theo mô hình áp dụng canh tác lúa thân thiện với môi trường. Phương pháp này thể hiện rõ tính ưu việt, không chỉ giúp nông dân giảm chi phí đầu vào, tăng lợi nhuận trên một diện tích đất canh tác mà còn nâng cao nhận thức của nông dân về sản xuất lúa an toàn, thích nghi với quá trình biến đổi khí hậu”.

Canh tác lúa thân thiện với môi trường ở Liên Ấp (Tiên Du) cho năng suất cao hơn hẳn so với phương pháp canh tác truyền thống.

Theo kỹ sư Nguyễn Văn Hiền: Ở những chân ruộng ngập nước thường sinh ra khí mê-tan do gốc rạ phân hủy, kết hợp với khí ni-tơ từ việc bón phân sẽ làm nóng bầu khí quyển. Trong khi đó, nhiều chân ruộng cao người dân không chủ động được nguồn nước tưới nên việc áp dụng tưới ướt - khô xen kẽ không chỉ giảm số lần bơm nước vào đồng ruộng, giảm chi phí sản xuất, mà còn hạn chế được sâu bệnh, giúp cây lúa phát triển tốt, cho năng suất cao. Sau thu hoạch, chúng tôi tuyên truyền, vận động nông dân không đốt rơm rạ mà thực hiện ủ rơm rạ bằng chế phẩm sinh học, có tác dụng vừa làm tăng độ mùn cho đất cũng như cung cấp một lượng phân bón hữu cơ phục vụ sản xuất.
Nói về hiệu quả từ mô hình mang lại, ông Nguyễn Đăng Khang, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nông dân tỉnh khẳng định: “Việc triển khai mô hình theo Dự án SRI tạo được sự chuyển biến rõ nét trong nhận thức cũng như phương pháp canh tác của hội viên, nông dân. Qua đó, góp phần giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu, giảm phát thải nhà kính, nhằm bảo vệ môi trường, phát triển nền nông nghiệp hiện đại theo hướng bền vững”.
Từ thành công của các mô hình thí điểm, thời gian tới, Hội Nông dân tỉnh tiếp tục xây dựng các mô hình điểm, mô hình trình diễn bên các khu ruộng đối chứng tại các địa phương khác để người dân dễ dàng so sánh được sự hiệu quả, tính ưu việt của mô hình đem lại. Để bảo đảm tính ổn định bền vững, Hội sẽ xây dựng những nhân tố nòng cốt từ các mô hình thí điểm theo hình thức “nông dân dạy nông dân” để nhân rộng ra các địa phương khác trong tỉnh, góp phần tăng năng suất, bảo vệ môi trường.