Những câu thơ đi cùng năm tháng

Khác với văn xuôi, thơ kiệm lời, luôn chắt lọc ngôn ngữ, hình ảnh, nhịp điệu, vần điệu. Nhiều khi chỉ một từ, một ngữ, một hình ảnh mà làm rực lên, lấp lánh, toả sáng cả bài thơ, có khi át đi những câu thơ vụng về, mờ nhạt nhưng người đọc vẫn dễ dàng chấp nhận. Cũng bởi vậy, từ xưa đến nay người đời có thú bình thơ, chơi thơ. Không có gì lạ, nhiều năm nay nước ta có Ngày Thơ Quốc gia. Đây cũng là nét đẹp của văn hoá nước nhà.

Lê Thánh Tông (Lê Tư Thành, 1442 - 1497) là vua nhà Lê. Dẫu biết là ông vua hay chữ nhưng khi viết hai câu này thì quả thực bất ngờ:
Hoa rơi có ý gì đây
Phất phơ theo gió bám đầy áo ai
Một sự mơ mộng, lãng mạn khôn lường. Chỉ có tâm hồn nhà thơ mới có những câu thơ như thế.
Cao Bá Quát (1808 - 1855) là ông quan nhưng đầy ngang tàng, khí phách. Chỉ cần mấy câu thơ sau đã thể hiện khí chất của ông:
Sáng lên Hoành Sơn trông
Chiều xuống Bàn Thạch tắm
Nhặt hòn đá hai nơi
Núi sông không đầy nắm
Nguyễn Khuyến (1835 - 1909) chỉ cần một hình ảnh đã tạo nên thực ảo bồng bềnh ở ngôi chùa và nhà sư trên núi:
Chùa xưa ở lẫn cùng cây đá
Sư cụ nằm chung với khói mây
Chỉ cần một từ sáng, Khương Hữu Dụng đã làm bừng lên cả câu thơ:
Một tiếng chim kêu sáng cả rừng
Thị Mầu là bài thơ hay của Anh Ngọc. Âu cũng là nhờ phần lớn sức nặng của khổ thơ cuối:
Những cánh màn đã khép lại đời sau
Táo vẫn rụng sân đình không ai biết.
Bao Thị Mầu đã trở về đời thực
Vị táo còn chua mãi ở đầu môi
Nguyễn Thị Mai làm ta rưng rưng khi viết về mẹ đã mất:
Bây giờ đã bớt gieo neo
Lại không còn mẹ mà chiều. Khổ không?
Từ ngày đưa mẹ ra đồng
Qua hàng trầu vỏ con không dám nhìn
Đồng Đức Bốn nổi danh là nhờ rất nhiều những câu lục bát tài hoa. Nào là Đừng buông giọt mắt xuống sông/ Anh về dẫu chỉ đò không cũng chìm. Nào là Mải mê đuổi một con diều/ Củ khoai nướng để cả chiều thành tro.
Thôi hẵng kể sơ sơ về một số nhà thơ nổi tiếng thiên hạ. Kinh Bắc (Bắc Giang, Bắc Ninh) có nhiều nhà thơ và tác giả nào cũng để lại các câu thơ neo giữ người đọc. Trong số họ đã có nhiều người mất (Trịnh Văn, Nguyễn Ngọc Ly, Duy Phi, Anh Vũ, Đỗ Vinh, Kim Ô, Nguyễn Xuân Hồng) nhưng vẫn để lại những bài thơ, câu thơ đi cùng năm tháng. Nguyễn Phan Hách viết văn, làm thơ từ hồi còn dạy học ở Bắc Giang. Một trong các tác phẩm được bạn đọc yêu thích là Hoa Sữa. Rất nhiều sinh viên, học sinh đã thuộc và chép trong sổ tay bài thơ này. Anh Vũ là nhà thơ đa tài, để lại nhiều bài thơ hay. Ví von cô gái mới lớn có những hình ảnh, những cách khác nhau nhưng ví von như gai mềm thì chỉ có Anh Vũ:
Nửa trẻ con, nửa đàn bà
Em như cái gai mềm trong mắt ta
Chỉ bằng hai câu thơ dưới đây, Tô Hoàn - nhà thơ một thời mặc áo lính - đã làm bao người đọc xúc động:
Con đi đánh giặc suốt đời
Vẫn không che nổi một nơi mẹ nằm
Đỗ Vinh - một thầy giáo dạy văn - bỗng bừng sáng lên với bài thơ Đồng chiều khi viết về đàn trâu trở về giữa thực và ảo, trong đó có câu: Hai sừng/ Đã chạm cổng làng/ Bốn chân/ Bì bõm chưa sang khỏi chiều/ Cái đuôi/ Sau rốt vòng vèo/ Còn vung vẩy nốt/ Chút heo may đồng.
Nhà thơ Duy Phi là nhà thơ tình yêu dù ông viết nhiều đề tài khác nhau. Với Đu xuân, tác giả đã làm người đọc cùng bay bổng với cánh đu. Đúng là:
Xin ai ở dưới đừng vội bắt
Hãy để mùa xuân những phút bay !
Nguyễn Anh Thuấn viết không nhiều. Có lẽ người đọc nhớ đến ông là bài thơ Làng tiến sỹ. Tác giả có những câu thơ thăm thẳm làm day dứt người đọc, buông một tiếng chuông cảnh tỉnh hôm nay về quá khứ:
Thì đây bia đá vùi trong cỏ
Nửa làng xiêu vẹo mái nhà tranh
Thì đây mối nhấm vào gia phả
Hoa rơi không có kẻ giật mình
Trịnh Văn bạc phận, mất sớm giữa lúc tài năng phát lộ. Ông có câu thơ mà bạn bè, đồng nghiệp luôn nhắc tới khi nghĩ về ông:
Rượu này uống với trầm ngâm
Đủ vui một phút, đủ trăm năm buồn
Cho đến khi mất, Nguyễn Ngọc Ly vẫn làm bao người rưng rưng với bài thơ Mưa. Bài thơ chỉ có 14 câu, nói về nỗi chia cắt mẹ con, tuyệt nhiên không cảm thấy sướt mướt khổ đau mà lại thương mẹ biết chừng nào. Tân Quảng quê Gia Lương, hiện sinh sống tại Bắc Giang, là nhà thơ của đồng quê, ruộng đồng. Ông chung thủy với thể thơ lục bát và có nhiều thành công ở thể thơ này. Bài thơ gần đây Buổi chiều ở Kế có những câu thơ như tiếng thở dài:
Quờ tay đụng phải Giêng Hai
Biết đem cất tiếng thở dài vào đâu
Kim Ô để lại hậu thế nhiều câu thơ hay, trong đó có hai câu viết trước mộ đại thi hào Nguyễn Du:
Cúi đầu trước một trời thơ
Đọc bao nhiêu nữa vẫn chưa hết Kiều
Kể sao hết những câu thơ, bài thơ hay của các tác giả đã nhắc đến. Lại còn bao nhà thơ khác Vũ Từ Trang, Trần Anh Trang, Nguyễn Thanh Kim, Lê  Quang Trang, Nguyễn Văn Chương, Đặng Vương Hưng, Lữ Huy Nguyên... Kinh Bắc nhiều nhà thơ. Tất cả họ đều có những bài thơ hay, những câu thơ hay. Rất cần có công trình viết về thi ca của họ.
Ở những bài thơ hay, câu thơ hay mà không phải là có nhiều của mỗi nhà thơ, thơ phải là cái gì đó tồn tại giữa các dòng chữ, là sự đối thoại của những pho tượng trong đó từ ngữ là những hoá thạch sống, hết sức tinh tuý, vừa thâm trầm, vừa vang vọng, vừa thực lại vừa ảo. Nhà thơ Anh Ngọc rất chí lý khi viết:
Xin câu thơ hay cũng như người bền bỉ
Nghe thời gian xao xác gọi về nhau
Những câu thơ vẫn hành quân không nghỉ
Lá vàng rơi tóc trắng ở trên đầu
Thế mới biết có được một bài thơ hay, thậm chí chỉ là đôi ba câu hay, khó nhường nào. Đó cũng là ước vọng, hạnh phúc của người cầm bút. Và đó cũng là thú vui tao nhã say đắm của những người yêu thơ.