Những nghệ nhân trẻ làng nghề Phù Lãng

Hai chàng trai tiên phong dòng gốm mới

Du nhập từ thế kỷ XIII, gốm sứ Phù Lãng nổi bật với ba loại hình truyền thống: gốm dùng trong tín ngưỡng (lư hương, đài thờ); gốm gia dụng (chum; vại, bình vôi...); gốm trang trí (bình ấm có hình chim, ngựa...). Hiện nay, thay vì những dáng vẻ đơn điệu, thô sơ, một số nghệ nhân trẻ đã khẳng định được thương hiệu gốm Phù Lãng bằng cách mạnh dạn thay đổi loại hình  gốm sứ  cổ xưa sang mặt hàng gốm mỹ nghệ. Gốm Nhung và gốm Thiều được coi là hai thương hiệu đặc trưng, tiên phong của gốm Phù Lãng. Hai doanh nghiệp này đã đại diện cho một thế hệ đang làm “thay da đổi thịt” làng nghề với nhiều mặt hàng gốm sứ được người tiêu dùng ưa chuộng. Đầu tiên phải kể đến gốm Nhung, cơ sở sản xuất  gốm của anh đã lớn mạnh và phát triển hơn 10 năm nay, qua đó tạo công ăn, việc làm cho hơn 100 lao động trong làng, với mức lương bình quân từ 2 đến 3,5 triệu đồng/tháng. Luôn cố gắng tìm tòi, thể hiện sản phẩm trên các chất liệu khác nhau, đôi khi, lấy cảm hứng từ cỏ cây, hoa lá để sáng tạo ra những mẫu gốm tinh xảo và độc đáo, những tác phẩm gốm Nhung chiếm được nhiều thiện cảm của một số bạn hàng từ các thị trường khó tính: Nhật Bản, Hàn Quốc… Ngoài xưởng gốm lớn tại Quế Võ, anh còn mở rộng chi nhánh tại Hà Nội và các tỉnh phía Nam. Nghệ nhân trẻ Trần Mạnh Thiều, Giám đốc Công ty TNHH Trí Việt là một trong những người đầu tiên ở Phù Lãng làm tranh gốm, gốm trang trí. Từ những bức tranh dân gian đến hiện đại đều được anh thổi hồn trong chất liệu gốm. Chỉ với màu đất nung đỏ cộng với sự hòa sắc bằng các chế phẩm thay men, các họa sĩ trẻ đã tạo ra những tác phẩm lạ mắt với nhiều cách tạo hình phong phú, vừa cổ truyền vừa mang hơi thở đương đại.

Những nghệ nhân có trình độ Đại học

Có một đặc điểm chung giữa các nghệ nhân trẻ Phù Lãng hôm nay là hầu hết đều đã tốt nghiệp hoặc đang theo học tại các trường Mỹ thuật Công nghiệp. Những kiến thức về tạo hình, phối màu… được áp dụng triệt để tạo nên một thế hệ nghệ nhân trẻ có nhiều đổi mới để phát triển và tiếp tục làm lớn mạnh thương hiệu gốm sứ Phù Lãng. Thời gian gần đây, những nghệ nhân thế hệ mới  này đã cho ra đời nhiều sản phẩm phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng. Với 8 tiếng làm việc mỗi ngày, các nghệ nhân đã cho ra đời từ 40 đến 50 sản phẩm, như: lọ hoa, ấm, đĩa trang trí… Bên cạnh đó, thể loại tranh gốm với nhiều hoạ tiết đẹp, tỉ mỉ cũng được rất nhiều bạn hàng ưa chuộng. Gốm Nhung, gốm Thiều, gốm Ngọc, gốm Tại và nhiều cơ sở sản xuất gốm sứ khác đã khẳng định được thương hiệu trên thị trường. “Trước kia, những nghệ nhân Phù Lãng chỉ quen với những mặt hàng gốm cổ. Sau khi những đàn anh gốm Nhung, gốm Thiều thành công với gốm mỹ nghệ, năm 2001, tôi đã quyết tâm thi đỗ vào trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp Hà Nội để về quê phát triển nghề gốm sứ, những kiến thức học trong trường đã giúp ích rất nhiều trong việc tạo hình, phối màu cho sản phẩm”-anh Nguyễn Minh Ngọc, chủ cơ sở gốm Ngọc bộc bạch. Hiện nay, anh Ngọc đã có cơ sở làm gốm khá lớn, tạo việc làm cho 20-30 nhân công, thu nhập từ 2 đến 3 triệu đồng/tháng. Anh Ngọc cũng là nghệ nhân gốm trẻ đầu tiên đưa vào sản xuất gốm phong thuỷ đang được thị trường ưa chuộng. Đặc biệt, các nghệ nhân trẻ Phù Lãng đã sử dụng những kỹ thuật mới như kỹ thuật đắp nổi, theo hình thức chạm bong (hay còn gọi là chạm kép), tạo cho sản phẩm dáng vẻ mộc mạc và khoẻ khoắn.

Vĩ thanh

Trên cái chất liệu mà hàng trăm năm trước cha ông từng dùng, những nghệ nhân trẻ của làng gốm đã tạo ra nhiều dòng sản phẩm khác nhau, từ bình hoa đến các vật dụng trang trí khác như đèn ngủ, các bức phù điêu, gạch trang trí, tranh… Trên đó các đường nét có thể được vẽ, khắc chìm hay đắp nổi… thậm chí khoét lỗ nhằm khắc hoạ chân dung một thiếu nữ, một bông hoa sen được cách điệu, một con thuyền, những mái ngói lô xô, những ô cửa sổ… hay đơn giản hơn đó chỉ là những mảng khối đầy ngẫu hứng theo phong cách của châu Âu để tạo ra những “mắt” gốm. Cũng vì lẽ đó mỗi sản phẩm gốm Phù Lãng là một cá thể được tạo ra bởi sự sáng tạo của bàn tay và khối óc người thợ cùng với sự thăng hoa của tạo hoá, là sự tri ân giữa đất và người, tạo nên một thương hiệu rất riêng ít nơi có được. Có được thương hiệu rồi, nhưng làm thế nào để gìn giữ và phát triển thương hiệu ấy, luôn là trăn trở của những người làm gốm nơi đây, nhất là những nghệ nhân trẻ, tâm huyết. Mong muốn của các nghệ nhân trẻ là sớm thành lập Hiệp hội làng nghề gốm và kết hợp với các công ty xuất nhập khẩu để quảng bá và trao đổi với các thị trường trong, ngoài nước, phối hợp với các công ty du lịch đưa ngày càng nhiều du khách tới làng nghề, sử dụng thương mại điện tử… để tiếp tục phát triển thương hiệu làng nghề Phù Lãng đã được dày công vun tạo.

Bài, ảnh: Dương Hoàn