Phát huy vai trò của tổ chức Công đoàn trong các doanh nghiệp ngoài quốc doanh

Đến nay, toàn tỉnh có 2.801 doanh nghiệp đã được cấp đăng ký kinh doanh, trong đó 1.808 công ty TNHH, 434 công ty cổ phần, 549 doanh nghiệp tư nhân, 60 doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, 235 chi nhánh, 27 văn phòng đại diện, tạo việc làm cho trên 100 nghìn lao động. Riêng các khu công nghiệp tập trung có 145 doanh nghiệp đã đi vào sản xuất, kinh doanh, thu hút 28.000 lao động, tăng 8.000 lao động so với năm 2007, trong đó, lao động là người Bắc Ninh chiếm 42%, còn 51,7% là người các tỉnh khác, 6,3% là người nước ngoài.

Nhìn chung, các doanh nghiệp đều có quy mô nhỏ, 83% số doanh nghiệp sử dụng dưới 50 lao động, trong đó 58% số doanh nghiệp sử dụng dưới 20 lao động. Toàn tỉnh có 700 doanh nghiệp ổn định sản xuất, sử dụng 20 lao động trở lên, có đủ điều kiện thành lập tổ chức công đoàn. Đến nay, đã thành lập 272 tổ chức công đoàn tại các doanh nghiệp ngoài quốc doanh, gồm 28.216 đoàn viên. Riêng các khu công nghiệp tập trung có 94 doanh nghiệp có tổ chức công đoàn với gần 20 nghìn đoàn viên, chiếm 70% công nhân, lao động trong các khu công nghiệp, trong đó 82,4% số doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài thành lập được tổ chức công đoàn.

Tổ chức công đoàn trong các doanh nghiệp đã có nhiều cố gắng thực hiện vai trò, chức năng của mình, động viên đoàn viên và người lao động gương mẫu trong lao động sản xuất, thực hiện nghiêm túc những quy định về an toàn lao động, vệ sinh môi trường, nắm bắt tình hình tư tưởng, đời sống của công nhân, lao động để phản ánh với cấp ủy đảng, chính quyền và chủ doanh nghiệp, đồng thời là người đại diện quan hệ với chủ doanh nghiệp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công nhân và người lao động theo quy định của pháp luật.

Nhiều doanh nghiệp đã thực hiện nghiêm túc các bộ Luật Lao động, Luật Doanh nghiệp, Luật Công đoàn… thực hiện việc ký thỏa ước lao động tập thể, hợp đồng lao động, đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế cho người lao động. Đời sống công nhân, lao động trong các doanh nghiệp nhìn chung ổn định, mức thu nhập bình quân từ 1 triệu đồng đến 1,2 triệu đồng/tháng. Tuy nhiên, từ đầu năm 2008 do giá nhiều mặt hàng thiết yếu tăng cao, ảnh hưởng không nhỏ đến thu nhập và đời sống của người lao động. Một số doanh nghiệp huy động công nhân làm việc quá mức quy định, không có chế độ làm việc thêm giờ, chậm trả tiền lương, không quan tâm đến vấn đề nhà ở và đời sống tinh thần của người lao động, tùy tiện sa thải công nhân… nên đã xảy ra 26 cuộc đình công, lãn công ở 18 doanh nghiệp với trên 8.000 người tham gia. Các cuộc đình công đều là tự phát, lan nhanh từ doanh nghiệp này sang doanh nghiệp khác, có nơi diễn biến phức tạp, gay gắt. Các cuộc đình công đều không do công đoàn cơ sở lãnh đạo và chưa bảo đảm trình tự pháp luật. Nhiều người lao động chưa hiểu thấu đáo quyền và nghĩa vụ của mình theo Luật Lao động.

ở những doanh nghiệp thành lập được tổ chức công đoàn thì công đoàn cơ sở cùng với Liên đoàn lao động các cấp phối hợp với chính quyền giáo dục công nhân, nâng cao hiểu biết về Luật Lao động, về đình công, đồng thời bàn bạc với chủ doanh nghiệp, đề ra các giải pháp thích hợp, đáp ứng những đề nghị chính đáng, hợp lý của công nhân, lao động, nhanh chóng ổn định tình hình, tiếp tục sản xuất.

Có một thực tế là, trong khi phần lớn doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đã thành lập được tổ chức công đoàn thì 78,5% doanh nghiệp ngoài quốc doanh (không có vốn đầu tư của nước ngoài) sử dụng hàng vạn lao động nhưng chưa thành lập được tổ chức công đoàn, 85% số doanh nghiệp này chưa ký kết thỏa ước lao động tập thể, 65% doanh nghiệp chưa đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế cho người lao động. Một số doanh nghiệp dân doanh được thành lập trên cơ sở gia đình, bộ máy quản lý (giám đốc, phó giám đốc, kế toán, thủ quỹ…) đều do những người thân trong gia đình đảm nhiệm nên không “mặn mà” trong việc thành lập công đoàn. Mặt khác, nhiều doanh nghiệp tuy đã thành lập tổ chức công đoàn nhưng thực chất chỉ là hình thức, công đoàn cơ sở mới quan tâm đến việc thăm hỏi đoàn viên khi ốm đau, tổ chức tham quan, nghỉ mát, chưa quan tâm giáo dục, nâng cao hiểu biết về pháp luật cho đoàn viên, không duy trì sinh hoạt thường kỳ, không kịp thời nắm bắt diễn biến tư tưởng của đoàn viên và công nhân, lao động, chưa chú ý bảo vệ quyền lợi chính đáng của người lao động… thậm chí có nơi làm mất vai trò và uy tín của tổ chức công đoàn.

Công cuộc đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước sẽ thu hút ngày càng nhiều lao động, đội ngũ công nhân ngày càng phát triển. Vì vậy việc thành lập tổ chức công đoàn tại các doanh nghiệp ngoài quốc doanh là một yêu cầu tất yếu và cấp thiết, đặc biệt là trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế. Cấp ủy Đảng, chính quyền và Liên đoàn Lao động các cấp cần tăng cường giáo dục chính trị, tư tưởng làm cho các chủ doanh nghiệp và người lao động nhận thức đúng đắn về vai trò của công đoàn, không chỉ là người chăm lo đời sống, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công nhân, lao động mà một trong những chức năng quan trọng của công đoàn là giáo dục nâng cao hiểu biết về pháp luật, tinh thần trách nhiệm và tác phong làm việc, động viên công nhân, lao động yên tâm, tích cực sản xuất, nâng cao năng suất lao động, hạ giá thành sản phẩm, chấp hành kỷ luật lao động và các quy định của doanh nghiệp, góp phần ổn định nguồn nhân lực, thu hút công nhân lành nghề, tạo ra những sản phẩm có chất lượng, nâng cao uy tín, bảo đảm chiến lược phát triển lâu dài của doanh nghiệp.

Kinh nghiệm thực tiễn cho thấy, để phát huy được vai trò của tổ chức của công đoàn, vấn đề quan trọng là phải bồi dưỡng, đào tạo được đội ngũ cán bộ, nhất là chủ tịch công đoàn cơ sở có uy tín với công nhân, lao động, nhiệt tình công tác, có kiến thức và phương pháp vận động quần chúng. Công đoàn phối hợp với chủ doanh nghiệp tổ chức tuyên truyền, giáo dục, nâng cao hiểu biết về pháp luật cho công nhân và người lao động, trước hết là Bộ luật Lao động, Luật Doanh nghiệp và Luật Công đoàn, giúp cho đoàn viên công đoàn và người lao động có ứng xử đúng đắn và hợp pháp khi có tranh chấp về lao động và trong các cuộc đình công, lãn công, xây dựng mối quan hệ thân thiện giữa người lao động và người sử dụng lao động.

Hồng Minh