Quan điểm, nhận thức của người dân về BHYT hộ gia đình

Phát triển BHYT toàn dân là một trong những mục tiêu trọng tâm của của công tác y tế, tuy nhiên để đạt được tỷ lệ bao phủ tối thiểu 80% vẫn là một thách thức lớn đối với hệ thống BHYT.

Bệnh nhân tham gia BHYT được hưởng quyền lợi khi sử dụng dịch vụ y tế.

Nghiên cứu chia thành 3 nhóm: kinh tế khá, trung bình và kém so mặt bằng chung của huyện (dựa theo số liệu thống kê thu nhập bình quân đầu người). Từ mỗi nhóm, bốc thăm ngẫu nhiên được 3 xã đại diện cho huyện tham gia vào nghiên cứu. Người dân tham gia nghiên cứu được chọn khác nhau về nơi cư trú, độ tuổi và quy mô hộ gia đình, bảo đảm thông tin thu thập đa dạng, nhiều chiều. Thiết kế nghiên cứu định tính, số liệu thu thập được từ 20 cuộc phỏng vấn sâu và 6 cuộc thảo luận tập trung với 55 người cho thấy 1/2 người dân tham gia BHYT hộ gia đình chia sẻ lý do chính là mục đích dư phòng những lúc ốm đau, bệnh tật. Điều này đặc biệt quan trọng với các hộ gia đình có điều kiện kinh tế khó khăn, không đủ sức chi trả các dịch vụ y tế bên ngoài. Việc tham gia BHYT được coi như đầu tư cho sức khỏe, tương lai. Nhận thức được vấn đề này, nhiều người dân tham gia BHYT ngay cả khi còn trẻ, khỏe mạnh. Với họ, BHYT được coi như “của để dành”, “bùa hộ mệnh”, “quỹ tiết kiệm con lợn bỏ ống”, “quỹ dự trữ” hoặc như “cái gậy chống chân” khi họ gặp vấn đề về sức khỏe, cảm thấy yên tâm và tự tin hơn trong cuộc sống.

Tham gia BHYT hộ gia đình thể hiện trách nhiệm của mỗi cá nhân và gia đình đối với xã hội, bảo đảm tính nhân văn, tương trợ cộng đồng, nguyên tắc chia sẻ rủi ro ngay từ trong gia đình. Tuy nhiên, kết quả nghiên cứu cho thấy nhận thức của một bộ phận người dân còn hạn chế, không đồng tình quy định bắt buộc tất cả thành viên trong hộ gia đình không có thẻ BHYT phái tham gia nếu một người muốn tham gia. Tiến hành phỏng vấn sâu cũng cho thấy đa số người tham gia BHYT thuộc nhóm người cao tuổi 50-55 tuổi do nhận thức lứa tuổi ngoài 50 nguy cơ mắc bệnh cao hơn người trẻ tuổi, đặc biệt là các bệnh mãn tính như đái tháo đường, tăng huyết áp và tim mạch. Hơn nữa nhóm tuổi này đã giảm sút sức khỏe lao động, nhiều người kinh tế phụ thuộc con cháu nên việc tham gia BHYT như một giải pháp quan trọng giúp họ giảm nỗi lo gánh nặng tài chính nếu chẳng may bệnh tật. Nhận thức này được hầu hết người dân tham gia nghiên cứu chia sẻ.

Một quan niệm nữa là chỉ mua BHYT khi làm công việc nguy hiểm, nhiều rủi ro cho sức khỏe. Trong nghiên cứu có 2/3 đối tượng đang làm ruộng và phần lớn không tham gia BHYT hộ gia đình. Với suy nghĩ làm nông nghiệp chỉ loanh quanh ở nhà, ít nguy cơ rủi ro nên mua BHYT là không cần thiết; nhóm lao động chân tay nặng nhọc như: lái xe, phụ hồ, thợ xây, công nhân… dễ có nguy cơ bị tai nạn lao động, tai nạn giao thông mới cần mua BHYT. Và đặc biệt lại có những “lựa chọn ngược”, có bệnh mới mua BHYT. Có đến ½ đối tượng nghiên cứu cho biết họ chỉ nghĩ đến BHYT khi bản thân hoặc thành viên trong hộ gia đình chuẩn bị mổ, chuẩn bị sinh hoặc cần điều trị nội trú dài ngày. Kết quả này cũng chỉ ra lỗ hổng trong chính sách BHYT nhằm hạn chế tình trạng lựa chọn ngược nhưng vẫn chưa đem lại hiệu quả thực sự. Nhiều ý kiến được phỏng vấn cho rằng mức đóng BHYT như hiện nay là quá cao, khoảng 621 nghìn đồng/người, bằng 4,5% mức lương cơ sở, mức đóng được giảm trừ từ người thứ 2 và được quy định theo Luật, bất kể vùng miền, điều kiện kinh tế…