Quán triệt những điểm mới của Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi)

Nhằm làm rõ hơn vấn đề này, tại hội nghị giao ban quý I năm 2025 với Thường trực HĐND cấp huyện, ngoài đánh giá kết quả hoạt động quý I, nhiệm vụ quý II năm 2025 của HĐND các cấp, Thường trực HĐND tỉnh đã thảo luận, quán triệt những điểm mới của Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi). Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi), gồm 7 chương và 50 điều (giảm 1 chương và 93 điều so với Luật cũ năm 2015). Luật có nhiều điểm mới, trong đó có 8 nội dung mới đáng chú ý liên quan đến HĐND.
Thứ nhất, về tổ chức chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính: Luật quy định rõ: Chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính gồm có HĐND và UBND. Tuy nhiên, Luật có bổ sung thêm: trường hợp Quốc hội có quy định về việc không tổ chức cấp chính quyền địa phương tại đơn vị hành chính cụ thể thì chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính đó là UBND.
Thứ hai, về cơ quan quản lý hoạt động của HĐND quy định tại Khoản 5 Điều 5: Ủy ban Thường vụ Quốc hội giám sát và hướng dẫn hoạt động của HĐND, ban hành Quy chế làm việc mẫu của HĐND. Chính phủ hướng dẫn, kiểm tra HĐND trong việc thực hiện văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên; tạo điều kiện để HĐND thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn do luật định.
Thứ ba, bổ sung thêm tiêu chuẩn của Đại biểu HĐND: Ngoài các tiêu chí như trước đây, tại khoản 3 Điều 5, bổ sung thêm tiêu chuẩn của Đại biểu HĐND là phải: Cư trú hoặc công tác tại cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp ở đơn vị hành chính mà mình là đại biểu HĐND.
Thứ tư, về số lượng đại biểu HĐND, tại Điều 28, bổ sung việc xác định số lượng đại biểu HĐND. Theo đó, đại biểu HĐND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có từ 1.000.000 dân trở xuống được bầu 50 đại biểu; có hơn 1.000.000 dân thì cứ thêm 60.000 dân được bầu thêm 1 đại biểu, nhưng tổng số không quá 85 đại biểu (riêng thành phố Hồ Chí Minh được bầu 95 đại biểu. Số lượng đại biểu HĐND thành phố Hà Nội thực hiện theo quy định của Luật Thủ đô). Đại biểu HĐND xã, phường có từ 10.000 dân trở xuống được bầu 21 đại biểu; có hơn 10.000 dân thì cứ thêm 5.000 dân được bầu thêm 1 đại biểu, nhưng tổng số không quá 30 đại biểu.
Thứ năm, về bầu các chức danh của HĐND, tại Điều 34 quy định: HĐND bầu Chủ tịch, Phó Chủ tịch HĐND, Trưởng Ban của HĐND trong số đại biểu HĐND theo danh sách đề cử chức vụ từng người của Thường trực HĐND. Tại kỳ họp thứ nhất, HĐND bầu Chủ tịch, Phó Chủ tịch HĐND, Trưởng Ban của HĐND trong số các đại biểu HĐND theo đề nghị của Thường trực HĐND khóa trước.
Thứ sáu, về nhiệm vụ của Thường trực HĐND, bổ sung ba nội dung gồm: Quyết định số lượng thành viên các Ban của HĐND cấp mình, phê chuẩn danh sách và việc cho thôi làm Phó Trưởng Ban, Ủy viên của Ban của HĐND trong số đại biểu HĐND theo đề nghị của Trưởng Ban của HĐND; Trong thời gian HĐND không họp, Thường trực HĐND được quyết định biện pháp giải quyết các công việc đột xuất, khẩn cấp trong phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, bảo đảm quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn và điều chỉnh dự toán, phân bổ tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách hằng năm; HĐND hoặc Thường trực HĐND trong thời gian HĐND không họp xem xét, chấp thuận việc cho thôi làm nhiệm vụ đại biểu HĐND trong các trường hợp (đại biểu HĐND không còn công tác tại cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp ở đơn vị hành chính mà mình đang là đại biểu và không cư trú tại đơn vị hành chính mà mình đang là đại biểu; Theo đề nghị của đại biểu HĐND vì lý do sức khỏe hoặc vì lý do khác).
Việc Thường trực HĐND tạm đình chỉ thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của đại biểu HĐND, chấp thuận việc cho thôi làm nhiệm vụ đại biểu HĐND quy định tại khoản 1 và khoản 3 Điều này phải được báo cáo HĐND tại kỳ họp gần nhất (Khoản 3, khoản 4 Điều 36).
Thứ bảy, về nhiệm vụ quyền hạn của các thành viên Thường trực HĐND, được quy định tại Điều 30 về chi tiết nhiệm vụ, quyền hạn của Chủ tịch và Phó Chủ tịch HĐND. Cụ thể, Chủ tịch HĐND có các nhiệm vụ, quyền hạn: Chủ tọa các phiên họp của HĐND, bảo đảm thi hành các quy định về hoạt động của đại biểu HĐND, các quy định về kỳ họp HĐND; ký chứng thực nghị quyết của HĐND; lãnh đạo công tác của Thường trực HĐND; chỉ đạo việc chuẩn bị dự kiến chương trình, triệu tập và chủ tọa các phiên họp của Thường trực HĐND; thay mặt Thường trực HĐND giữ mối liên hệ với UBND, các cơ quan nhà nước, Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam, các tổ chức thành viên của Mặt trận cùng cấp, các tổ chức xã hội khác và Nhân dân. Chủ tịch HĐND quyết định tạm đình chỉ công tác đối với Phó Chủ tịch HĐND, Trưởng Ban, Phó Trưởng Ban của HĐND cùng cấp, Chủ tịch HĐND cấp dưới trực tiếp trong các trường hợp theo quy định của cấp có thẩm quyền (Khoản 1).
 Phó Chủ tịch HĐND giúp Chủ tịch HĐND thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn theo sự phân công của Chủ tịch HĐND và chịu trách nhiệm cá nhân trước Chủ tịch HĐND; chịu trách nhiệm tập thể về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Thường trực HĐND; tham gia các phiên họp Thường trực HĐND, thảo luận và quyết định những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của Thường trực HĐND (Khoản 2)…
Thứ tám, về việc biểu quyết của HĐND bổ sung thêm hình thức “biểu quyết trực tuyến” quy định tại Khoản 1 Điều 33, cụ thể: “HĐND quyết định các vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của mình bằng hình thức biểu quyết. Việc biểu quyết có thể bằng hình thức trực tiếp, trực tuyến hoặc bằng hình thức phù hợp khác theo Quy chế làm việc của HĐND”.
Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) có hiệu lực kể từ ngày 1-3-2025. Từ đây, Luật sẽ tạo cơ chế để thực hiện theo nguyên tắc “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.