Quốc hội tiến hành luận thảo luận ở tổ về Dự án Luật Đường sắt (sửa đổi)

Bổ sung quy định để đồng bộ và hiệu quả giữa đường sắt với các phương thức vận tải khác

Đóng góp ý kiến vào dự thảo Dự án Luật Đường sắt (sửa đổi), Đại biểu Nguyễn Thị Hà, Đoàn ĐBQH tỉnh cho rằng việc sửa đổi Luật Đường sắt không chỉ là yêu cầu mang tính kỹ thuật lập pháp mà còn là một nhiệm vụ chính trị, kinh tế quan trọng, nhằm tái định vị vai trò của đường sắt trong chiến lược hạ tầng quốc gia, mở đường cho những cải cách mạnh mẽ, thực chất và hiệu quả hơn trong thời gian tới.

Theo đại biểu, về kết nối đường sắt với các phương thức vận tải khác tại Điều 13: Việc quy định nội dung kết nối đường sắt với các loại hình vận tải khác là rất cần thiết, thể hiện bước tiến trong tiếp cận tư duy giao thông hiện đại, hướng tới mô hình vận tải đa phương thức, tối ưu hóa chuỗi logistics quốc gia. Tuy nhiên, quy định hiện hành mới dừng ở mức khung, mang tính định hướng. Vì vậy, đề nghị bổ sung quy định mang tính thiết chế rõ ràng hơn, bao gồm: cơ chế kết nối đồng bộ và hiệu quả giữa đường sắt với các phương thức vận tải khác; yêu cầu bắt buộc về tích hợp hạ tầng đường sắt với các phương thức vận tải chủ lực trong quy hoạch và đầu tư các cảng, khu logistics trọng điểm, nhằm tối ưu hóa hệ thống vận tải đa phương thức, tạo hành lang pháp lý vững chắc để huy động đầu tư xã hội hóa vào hạ tầng giao thông chiến lược.

Xem xét, bổ sung quy định về phát triển công nghiệp đường sắt (Điều 38) vào dự thảo luật theo hướng xác lập rõ mục tiêu, lộ trình, cơ chế chính sách phát triển công nghiệp hỗ trợ cho đường sắt; đồng thời, giao trách nhiệm cho các bộ, ngành liên quan trong việc xây dựng chương trình, đề án thúc đẩy nội địa hóa và hình thành hệ sinh thái công nghiệp đường sắt hiện đại, bền vững. Về cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp trong vận tải phục vụ nhiệm vụ đặc biệt và an sinh xã hội, khoản 5 Điều 51 quy định:“Nhà nước hỗ trợ cho doanh nghiệp kinh doanh đường sắt trong trường hợp vận tải phục vụ nhiệm vụ đặc biệt, an sinh xã hội theo nguyên tắc bảo đảm đủ chi phí hợp lý của doanh nghiệp”.

Đại biểu Nguyễn Thị Hà phân tích: Việc hỗ trợ này là cần thiết, nhằm bảo đảm các hoạt động vận tải vì mục tiêu công ích không bị gián đoạn do khó khăn về tài chính. Tuy nhiên, quy định “bảo đảm đủ chi phí hợp lý” như trong dự thảo hiện nay còn thiếu chặt chẽ, có thể dẫn đến sự thiếu minh bạch trong việc xác định chi phí và lúng túng trong quá trình triển khai. Khái niệm “chi phí hợp lý” nếu không được lượng hóa bằng các tiêu chí cụ thể sẽ dễ dẫn đến cách hiểu và áp dụng tùy tiện, làm gia tăng nguy cơ thất thoát, lãng phí ngân sách. Do đó, đại biểu đề nghị cần quy định rõ các tiêu chí để xác định chi phí hợp lý (như định mức kỹ thuật, đơn giá vận hành, khấu hao tài sản...), đồng thời thiết lập quy trình hỗ trợ chặt chẽ, bao gồm cơ chế thẩm định, kiểm tra, giám sát độc lập. Để bảo đảm tính minh bạch và phòng ngừa tiêu cực, cần bổ sung yêu cầu công khai thông tin về nội dung hỗ trợ tài chính: ngân sách cấp bao nhiêu, cho tuyến vận tải nào, với kết quả thực hiện ra sao. Việc công khai không chỉ giúp tăng cường trách nhiệm giải trình của cơ quan quản lý và doanh nghiệp mà còn tạo điều kiện để xã hội giám sát, bảo đảm ngân sách được sử dụng đúng mục đích và hiệu quả. 

Hướng tới xây dựng hệ thống đường sắt chất lượng cao

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Anh, đóng góp ý kiến vào dự thảo Dự án Luật Đường sắt (sửa đổi), tán thành sự cần thiết cũng như những mục đích, quan điểm chỉ đạo sửa đổi Luật đường sắt như đã nêu tại tờ trình Chính phủ số 179/TTr-CP ngày 11-4-2025. Đồng thời đề nghị một số nội dung cụ thể. Về bố cục chương I, đại biểu đề nghị những nội dung liên quan từ Điều 7 đến Điều 18 nên để thành một chương riêng là hạ tầng đường sắt, hay đưa về chương quản lý khai thác đường sắt thay vì để vào cùng một chương là quy định chung. Để hướng tới xây dựng hệ thống đường sắt chất lượng cao, đại biểu đề nghị bổ sung 1 điều là chuyển đổi số trong Luật Đường sắt cũng giống như một số luật gần đây để quy định các hoạt động liên quan đến ngành, lĩnh vực.

Thực hiện đồng thời một số công việc chuẩn bị dự án đường sắt (Điều 31), quy định quyền cho Chủ tịch UBND cấp tỉnh cao, nhưng lại không có nội dung quy định về trách nhiệm như thế nào trước cơ quan có thẩm quyền, trước pháp luật.Vì vậy, nên bổ sung thêm trách nhiệm của cá nhân được giao nhiệm vụ để bảo đảm sự tương đồng giữa quyền và trách nhiệm của cá nhân, tổ chức. Về vấn đề lựa chọn nhà thầu nên có quy định trách nhiệm người có thẩm quyền quyết định đầu tư, cũng như trách nhiệm của chủ đầu tư.

Để bảo đảm thực hiện tốt công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, cần phải có quy định trách nhiệm cụ thể cho các thành phần tham gia tổ thẩm định. Về ứng dụng KHCN phát triển đường sắt, đề nghị xem xét nội dung đẩy mạnh ứng dụng trí tuệ nhân tạo, vì trong công nghiệp công nghệ số đã bao gồm trí tuệ nhân tạo nhằm tránh chồng chéo. Với doanh nghiệp tham gia đầu tư ứng dụng, phát triển KHCN về đường sắt cần rà soát lại nội dung này để phù hợp với Luật KHCN và đổi mới sáng tạo cũng được Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp lần này. Đồng thời cần bảo đảm tính thống nhất với các luật khác liên quan đề đất đai, xây dựng, đầu tư, quy hoạch…