Quy hoạch vùng tỉnh bức tranh không gian của tương lai

Ngày 12 tháng 12 năm 2012, Đồ án Quy hoạch xây dựng Vùng tỉnh Bắc Ninh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được kỳ họp thứ 7 Hội đồng nhân dân tỉnh khóa XIX thông qua và quyết nghị. Đây là một định hướng chiến lược quan trọng trong tiến trình phát triển của tỉnh, là bức tranh không gian của tương lai, không phải để chiêm ngưỡng mà là mục tiêu, là động lực, là nội dung và phương thức phấn đấu cho một Bắc Ninh "hiện đại, văn minh, văn hiến, hài hòa và bền vững".

Sau rất nhiều ý kiến phản biện, cuối cùng tính chất vùng không gian quy hoạch được cô đọng bởi mười chữ, thể hiện tầm nhìn thời đại với xu thế hội nhập thế giới, đồng thời giữ gìn bản sắc văn hiến của miền đất "địa linh, nhân kiệt", phát triển hài hòa với mục tiêu vì con người. Điểm cốt lõi, quy hoạch đã phác thảo được hai vùng không gian lớn: Bắc sông Đuống phát triển chủ yếu là đô thị, với kinh tế công nghiệp-dich vu seo vụ là chủ đạo; Nam sông Đuống chủ yếu là vùng ngoại thị với kinh tế nông nghiệp-công nghiệp là chủ đạo. Kết nối hai không gian lớn đó là "Dải xanh sông Đuống" với sự sắp đặt hình thức quy hoạch theo hệ trục và mở, phát huy thế mạnh du lịch và sinh thái. Điểm nhấn đáng chú ý là khu đô thị mới Nam Sơn với các chức năng đào tạo, nghiên cứu khoa học, văn phòng và du lịch, có hướng mở ra sông Đuống, tựa vào "Nhị Sơn" là Nam Sơn và Phật Tích, đáng để lựa chọn xây dựng khu đô thị hiện đại, có tầm vóc. Không gian sông Đuống được khai thác không chỉ đóng vai trò gắn kết hai vùng Bắc và Nam mà được định hướng với hai chức năng nổi bật là du lịch văn hóa và sinh thái, nhưng không phát triển theo hình thức "Thành phố bên sông" mà là "Dải xanh". Màu xanh tự nhiên được làm dày thêm, xanh thêm, cùng với việc tôn tạo các di tích lịch sử văn hóa, xây dựng các không gian du lịch và nghỉ dưỡng. Điểm được bàn luận nhiều nhất là xác định không gian "đô thị lõi". Đây là không gian quan trọng nhất của vùng tỉnh. Với mục tiêu phát triển tỉnh trở thành thành phố trực thuộc Trung ương, đô thị lõi phải đạt tiêu chí đô thị loại I, do đó phải đảm bảo quy mô diện tích, dân số, hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội với những bước đi thích hợp. Cuối cùng, phương án chọn được sự thống nhất cao với ưu điểm nổi trội của trục không gian Bắc Ninh-Tiên Du-Từ Sơn là khu vực động lực lớn nhất để phát triển thành khu vực Đô thị lõi. Đô thị lõi vừa là hạt nhân, vừa là đầu tàu, vừa có vai trò kết nối trực tiếp với Thủ đô Hà Nội, là khu vực tập trung lớn về công nghiệp và dịch vụ. Quy hoạch đặt ra đầu bài cho bước tiếp theo "Quy hoạch chung đô thị lõi" không chỉ đạt đô thị loại I mà còn xứng đáng tầm vóc của một trung tâm mang tính "Vùng Thủ đô", "Vùng đồng bằng sông Hồng", có công nghiệp, dịch vụ phát triển, văn hóa mang bản sắc Kinh Bắc.

Về kinh tế, Quy hoạch Vùng xây dựng không gian kinh tế với mô hình công nghiệp-dịch vụ-nông nghiệp, sau năm 2030 chuyển dịch dần sang dịch vụ-công nghiệp- nông nghiệp. Trên cơ sở phân tích khoa học, đề xuất chuyển đổi, sắp xếp lại một số khu, cụm công nghiệp; đồng thời hoạch định các các khu vực sản xuất nông nghiệp theo hướng nông nghiệp-đô thị đảm bảo giữ vững 33.500 ha đất trồng lúa theo chiến lược an ninh lương thực quốc gia. Không chỉ có thế, giữ vững nông nghiệp còn là tầm nhìn, cách nhìn về một đô thị sinh thái, về môi trường để bảo tồn "văn hóa làng" vốn đã làm nên bề dày và sự đặc sắc của văn hóa Kinh Bắc.

Cùng với công nghiệp, dịch vụ phát triển không chỉ chú trọng thương mại mà có sự ưu tiên cho phát triển đào tạo, nghiên cứu khoa học, du lịch và y tế, nghỉ dưỡng. Đây là những định hướng quan trọng trên cơ sở  tiềm năng về văn hóa và lợi thế về địa lý.

Về hạ tầng kỹ thuật, đồ án Quy hoạch Vùng tỉnh thể hiện kết nối chặt chẽ với các tỉnh láng giềng, bắt nhịp được với xu thế hạ tầng đô thị hiện đại của khu vực và thế giới. Một số nét nổi bật có thể điểm qua là hệ thống đường cao tốc liên đô thị, hệ thống cấp nước chủ yếu khai thác nguồn nước mặt sông Đuống, hệ thống thoát nước riêng nước thải và nước mưa, xử lý rác thải đề xuất thêm một điểm ở phía Nam sông Đuống, nghĩa trang tập trung cho từng huyện theo hướng "công viên vĩnh hằng" v.v…

Còn rất nhiều nội dung của một đồ án quy hoạch nhưng cuối cùng, người ta có thể hỏi: Vậy đồ án Quy hoạch Vùng vẽ ra bức tranh tương lai có gì khác biệt với các địa phương khác? Theo suy nghĩ và cảm nhận của tôi, điểm khác biệt trước hết là tinh thần "văn hiến" bao trùm lên toàn bộ ý tưởng quy hoạch, bản sắc văn hóa Kinh Bắc trong xu thế phát triển của thời đại. Cái khác biệt thứ hai được tạo nên từ quan điểm của lãnh đạo tỉnh "Trong nội có ngoại, trong ngoại có nội". Câu nói bình dị ấy cùng với hai chữ "hài hòa" đã khiến cho bức tranh không có "đô thị đặc sịt" và cũng không có nông thôn nào buồn tẻ, nhiều không gian xanh được sắp xếp đan xen, trong đô thị, nhiều đô thị nhỏ làm điểm nhấn cho vùng xanh phía Nam sông Đuống. Điểm khác biệt thứ ba là từ một mô hình kinh tế đang đi lên với tốc độ "phi mã" về công nghiệp, quy hoạch vùng đã định hướng một mô hình ở giai đoạn sau năm 2030, từng bước phát triển theo hướng dịch vụ, khai thác các giá trị nổi trội về mặt văn hóa làm hạt nhân cho nhiều lĩnh vực dịch vụ. Về kiến trúc, sự khác biệt mà bức tranh không gian phác họa là một kiến trúc hiện đại, chú trọng bảo tồn và phát huy kiến trúc truyền thống, phát triển hài hòa giữa các không gian cao tầng, trung tầng, thấp tầng, là thành phố có sông xanh, núi sót, có hàng trăm di tích kiến trúc trong đó có nhiều di tích quốc gia, là thành phố phát triển hiện đại trên nền của một vùng đất cổ, không để mất đi bản sắc văn hóa.

Quy hoạch vùng tỉnh bắt đầu thực hiện từ mùa xuân Quý Tỵ 2013. Quy hoạch cho ta hình hài, Mùa xuân cho ta âm thanh và hương sắc. Chúng ta cảm thụ thành tình yêu và khát vọng hiện thực hóa bức tranh quê hương ở tương lai!