Sản xuất xanh ở làng nghề “báo động đỏ”

Chẳng còn những làn khói bụi bốc lên mờ mịt, chẳng còn những âm thanh chát chúa của tiếng đập, tiếng gõ như khi còn ở làng nghề nổi tiếng ô nhiễm nhất miền Bắc-Mẫn Xá (Văn Môn, Yên Phong), chúng tôi tới thăm công ty TNHH Vạn Lợi chuyên về tái chế nhôm trong không gian thoáng đãng, hiện đại như một doanh nghiệp FDI. Trên lối đi được trồng cây xanh mát, chị Đào Thị Diệu Lan, phụ trách an toàn môi trường của công ty say sưa giới thiệu về hành trình đổi thay, hướng tới nền công nghiệp xanh của doanh nghiệp.

Hình mẫu sản xuất sạch trong CCN làng nghề
Vào khu vực sản xuất của Vạn Lợi, ngỏ lời hỏi thăm với anh Ngô Minh Ký, công nhân đứng máy với bộ đồng phục trắng đang điều khiển hệ thống băng chuyền xử lý phế liệu, anh liền hồ hởi nói vọng ra: “Tôi gắn bó với Vạn Lợi hơn 10 năm, từ lúc là một xưởng tái chế ở trong làng nghề, mặt mũi nhem nhuốc, người ám đầy mùi khói sỉ, đến nay, được mặc bộ quần áo tinh tươm từ lúc vào việc đến lúc tan ca quả thật mừng lắm. Nhiều người cho rằng, nghề tái chế phế liệu này rất độc hại, nhưng công nhân chúng tôi yên tâm vì bản thân mình biết, mọi thứ đã được hệ thống máy móc xử lý gần như triệt để rồi”.

Công ty TNHH Vạn Lợi thực hiện nghiêm các quy định về bảo vệ môi trường.

Ngay tại các phân khu, chúng tôi nhìn thấy các bảng niêm yết về quy trình sản xuất, bảo hộ, phòng chống cháy nổ… và mục sở thị hệ thống dây chuyền máy móc hiện đại - yếu tố cốt lõi cải tiến về công suất, chất lượng và môi trường của doanh nghiệp. Hiện nay, nhà máy có 4 lò nấu nhôm công suất từ 25 - 35 tấn/mẻ, trong đó 1 lò tự động hóa hoàn toàn cho thu hồi lượng nhôm cao, tiết kiệm chi phí. Ngoài ra còn có 6 dàn máy đúc áp lực cao sử dụng robot phun sương tự động lên các sản phẩm. Đặc biệt là dây chuyền băm tách phế liệu tự động với công suất 10.000 tấn/giờ. Nhờ vậy, tổng chu kỳ cho mỗi thỏi nhôm từ nấu chảy, điều chế, đúc, làm mát, tách khuôn, đóng xếp chỉ mất thời gian ngắn với tỷ lệ tự động hóa lên tới 90% thay vì thực hiện thủ công như trước kia. Riêng khâu sản xuất nhôm thỏi Ingot nếu trước kia phải sử dụng tới 200 lao động làm ngày, đêm thì nay chỉ cần 70 người. Để xử lý nước thải, công ty lắp đặt hệ thống tái chế phoi nhôm lẫn dầu liên hoàn, hoạt động theo nguyên lý phoi nhôm được chuyển vào máy phân tách tạp chất, qua máy quay li tâm để tách dầu, sau đó nước bám dính trong các loại chất thải rắn được chuyển qua hệ thống sấy khô và qua lò nấu để tái tạo nhôm thành phẩm. Hệ thống xử lý khí thải gồm: đường ống hút bụi, túi lọc bụi, tháp hấp thụ, ống khói cao; công suất xử lý là 10.000m3 khí/giờ, qua đó, giảm nguy cơ phát thải khí thải ô nhiễm ra môi trường, giúp bảo vệ môi trường và an toàn hơn cho con người. Hàng năm, không phải chờ đợi cơ quan quản lý tới quan trắc, Công ty tự lấy mẫu để kiểm tra sự thay đổi các chỉ số môi trường và cơ bản đều trong ngưỡng an toàn. Tại bất kỳ đâu và thời điểm nào trong quá trình sản xuất, Công ty luôn đặt yếu tố môi trường làm trọng để người lao động thực sự yên tâm, tin tưởng.
Về chất lượng, các sản phẩm được áp dụng theo quy trình quản lý chất lượng tiêu chuẩn 6S và đều phải qua khâu kiểm định chính xác với các thiết bị hiện đại. Tự động hóa cũng là động lực để Công ty tiếp tục đầu tư sản xuất gia công thêm sản phẩm phụ tùng máy móc, xe máy, ô tô cung cấp cho các doanh nghiệp trong và ngoài nước. Hiện nay nhà máy sản xuất được hơn 50.000 tấn nhôm mỗi năm, là khách hàng cung cấp nguyên liệu sản xuất của các đối tác lớn như Honda, DENSO,…
Chị Mẫn Thị Thảo, Phó Giám đốc Công ty khẳng định: Quyết định khởi công xây dựng và khánh thành nhà máy mới năm 2017 tại CCN Đông Thọ với số vốn khoảng 250 tỷ đồng là dấu mốc chuyển mình quan trọng về công nghệ của Vạn Lợi. Từ bỏ đất lề quê thói, phong cách sản xuất cũ độc hại, chúng tôi quyết tâm tạo ra diện mạo mới về một doanh nghiệp xanh, sạch, an toàn, thân thiện với mọi đối tượng, từ người lao động đến khách hàng. Có như vậy, chúng tôi mới tiếp nối chặng đường phát triển 27 năm và hướng về phía trước một cách bền vững, xứng đáng là nhà máy sản xuất nhôm hiện đại, công suất lớn và thân thiện môi trường hạng nhất nhì khu vực phía Bắc.
Rời Vạn Lợi, chúng tôi mục sở thị doanh nghiệp sản xuất giấy tại CCN Phong Khê (thành phố Bắc Ninh), một trong những làng nghề nổi tiếng về ô nhiễm nước thải, khí thải nhiều năm nay mới thấy làm tốt công tác bảo vệ môi trường thực sự tạo hiệu ứng tích cực về năng suất, chất lượng sản phẩm. Tiếp chúng tôi trong căn phòng thoáng đãng, sạch sẽ, Giám đốc trẻ Nguyễn Trọng An, Công ty TNHH Giấy Long An chia sẻ: Để bảo đảm được các yếu tố môi trường bền vững trong quá trình sản xuất quả thực không hề đơn giản, nhưng muốn tạo lập sự phát triển bền vững, doanh nghiệp vẫn phải làm. Trước khi có chủ trương lập lại trật tự môi trường làng nghề giấy Phong Khê của tỉnh, thành phố, chúng tôi đã đi trước một bước, bằng việc tự đầu tư hệ thống nước thải tuần hoàn, khí thải bảo đảm tiêu chuẩn, vừa giảm rõ rệt nguy cơ ô nhiễm môi trường, vừa phục vụ tái sản xuất. Giờ đây, nước thải được thu gom từ máy chạy về bể chứa, rồi bơm lên hệ thống xử lý hóa chất, qua hệ thống lắng bùn vào tuyển nổi, nước sau tuyển nổi được tái sử dụng phục vụ công đoạn nghiền bột, một phần nước chuyển sang bể vi sinh xử lý đạt cột A, phục vụ mục đích sinh hoạt. Về khí thải được thu gom từ lò sản xuất qua hệ thống lọc bụi khô, sau xử lý bằng bể dập bụi nước, khi xả ra môi trường không còn khói đen như trước. Long An thực sự là một điển hình về tiên phong làm tốt môi trường tại CCN Giấy Phong Khê, được ngành chức năng, chính quyền địa phương đánh giá cao, là mô hình mẫu cho nhiều cơ sở, doanh nghiệp trong làng nghề học tập, làm theo.
HTX Minh Tiến, CCN Phú Lâm (Tiên Du) cũng là một điển hình về hướng đến sản xuất công nghiệp xanh trong bối cảnh làng nghề sản xuất giấy còn nhiều điều đáng bàn về môi trường. Minh Tiến là một trong không nhiều cơ sở sản xuất thực hiện lắp đặt quan trắc môi trường tự động về Sở Tài nguyên và Môi trường trước khi có chủ trương cải thiện lại môi trường CCN Phú Lâm của tỉnh, huyện. Anh Đỗ Trọng Tiến, Giám đốc HTX chia sẻ: HTX đã mạnh dạn đầu tư 10 tỷ đồng cải tạo lại hệ thống xử lý nước thải và khí thải, cam kết không xả thải gây ô nhiễm môi trường. Mong rằng tất cả các cơ sở, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực sản xuất giấy đều thực hiện nghiêm công đoạn xử lý ô nhiễm môi trường để tạo tính cạnh tranh lành mạnh về chất lượng, giá thành sản phẩm trên thị trường, vừa góp phần bảo đảm môi trường tự nhiên, vừa yên tâm sản xuất.

Lan tỏa nền công nghiệp xanh bền vững
Từ năm 2021 trở lại đây, tỉnh chỉ đạo ngành chức năng, chính quyền các địa phương dồn lực cho chiến lược làm sạch môi trường làng nghề sản xuất giấy tại thành phố Bắc Ninh, Tiên Du và tái chế nhôm Văn Môn (Văn Môn) là những điểm “báo động đỏ” về ô nhiễm môi trường từ nhiều năm nay. Với quan điểm không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng kinh tế, quyết tâm chính trị của tỉnh khẳng định phải xử lý quyết liệt, đồng bộ các vi phạm, sai phạm theo lộ trình và phù hợp với thực tiễn, vừa ổn định sản xuất của người dân, doanh nghiệp, vừa bảo đảm các yếu tố môi trường bền vững, bảo vệ hệ sinh thái và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Các làng nghề sản xuất giấy và nhôm tồn tại hàng trăm năm theo phương thức cha truyền, con nối và ngày càng lớn mạnh khi kinh tế hội nhập. Sản phẩm làng nghề không chỉ có mặt khắp thị trường trong nước, mà bước đầu tham gia vào thị trường xuất khẩu. Tuy nhiên, quá trình phát triển, cơ sở hạ tầng, công nghệ dây chuyền sản xuất chưa được đồng bộ, dẫn đến ô nhiễm môi trường gia tăng nhanh chóng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng môi trường nước, không khí, chất thải và sức khỏe của người dân xung quanh khu vực làng nghề. Trước những bức xúc đó, tỉnh đã “xắn tay, chỉ việc” xử lý nghiêm các hành vi về xả thải ra môi trường bằng hình thức tăng nặng xử phạt về kinh tế và yêu cầu đình chỉ sản xuất đến khi bảo đảm đầy đủ các yếu tố môi trường bền vững. Đến thời điểm hiện tại, chủ sản xuất ở các làng nghề cơ bản ý thức cao về trách nhiệm bảo vệ môi trường, hướng đến sản xuất sạch, thân thiện với môi trường, tạo sự phát triển bền vững.
Sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị đã tạo sự đồng thuận cao trong cộng đồng doanh nghiệp khi 100% các cơ sở sản xuất giấy đầu tư hệ thống xử lý nước thải tuần hoàn và mua hơi thương phẩm. Chỉ còn một vài trường hợp cố tình vi phạm sẽ tiếp tục bị xử lý nghiêm theo quy định. Từ đó, tạo hiệu ứng tích cực về sản xuất công nghiệp xanh bền vững. Riêng làng nghề tái chế nhôm Văn Môn, tỉnh yêu cầu ngành chức năng, huyện Yên Phong quyết tâm vào cuộc, xây dựng lộ trình chuyển đổi và xử lý dứt điểm chất thải còn tồn đọng ngoài môi trường. Đến năm 2025, tỉnh sẽ thực hiện thành công mục tiêu xây dựng mô hình làng nghề, CCN làng nghề sản xuất xanh, sạch, hiện đại, bắt nhịp cùng hội nhập và phát triển.