Thăm làng văn hóa Mỹ Duệ

Ông Nguyễn Đình Chế là người thôn Mỹ Duệ, sau khi nghỉ hưu ông về quê sinh sống. Ông tự hào với những nét văn hóa truyền thống tốt đẹp của quê hương và cuộc sống đậm tình làng, nghĩa xóm nên từ nhiều năm qua đã sưu tầm, nghiên cứu về làng quê yêu dấu. Dẫn chúng tôi thăm cụm di tích lịch sử đình, chùa của thôn ở phía đông bắc làng giữa không gian xanh biếc của cây đa, giếng nước, cánh đồng và cả dòng sông Ngụ xa xa, ông Chế hào hứng kể: Xa xưa, Mỹ Duệ có tên là Nội Duệ trang, tên nôm là làng Bè, nằm bên bờ nam sông Ngụ là tuyến giao thương huyết mạch của cả vùng. Đến đời Lý, Nội Duệ trang đông đúc, trù phú, đến thời nhà Nguyễn được đổi tên thành Mỹ Duệ và được giữ từ đó đến nay. Chứng tích về sự hình thành của làng vẫn còn được các thư tịch cổ và nhiều tài liệu ghi lại.

Bia đá ghi lại quá trình hình thành và phát triển làng Mỹ Duệ được người dân gìn giữ, tìm hiểu.

Trong suốt quá trình hình thành và phát triển ấy gắn với nhiều câu chuyện mà người dân nơi đây vẫn lưu truyền. Tiêu biểu như “Tam vị” thành hoàng làng là những người có công đánh giặc bảo vệ đất nước qua các thời kỳ lịch sử. Người thứ nhất được thờ là đức thánh Trấn Ba (Cự Công). Cự Công là người ở phủ Diễn Châu, tinh thông võ nghệ, trí dũng siêu phàm, có thể vật trâu, đánh hổ, đi trên nước, trèo trên núi, hô mưa gọi gió, biến hóa vô cùng. Khi giặc Tống sang xâm lược, vua Lê Hoàn đích thân cử hành xa giá đi đánh giặc nhưng đến biển thì mưa gió nổi lên, sóng dâng mù mịt, thuyền của nhà vua không tiến lên được. Vua thấy lạ cho lập đàn cầu đảo nhưng sóng gió vẫn không ngớt. Vua cấp tốc truyền hịch tìm người tài giỏi giúp vua đánh giặc. Cự Công yết kiến nhà vua xin cầm quân đánh giặc. Vua Lê ban cho ông chức Trấn Ba Đại Tướng. Sau khi đánh thắng giặc dẫn quân trở về qua sông Ngụ đoạn trang Nội Duệ thì tự nhiên sóng gió ầm ầm ập đến, nước sông dâng cao, Cự Công rẽ nước sông thành đường rồi tan vào trong nước. Khi sóng yên gió lặng, nhân dân trong làng chạy ra xem chỉ thấy mũ áo của Cự Công để lại trên bờ bèn dâng tấu báo với triều đình. Vua Lê xót thương vị công thần có công lao với dân với nước đã phong cho ông là Thượng đẳng thần muôn đời thờ cúng, đồng thời chuẩn y, ban cho người dân ở trang Nội Duệ 30 quan tiền để lập miếu phụng thờ ngài… Đình làng Mỹ Duệ còn thờ Nguyệt Vị linh tiên phu nhân và Bảo An Trinh tĩnh phu nhân (hai vị này được hai làng Mỹ Duệ và Duyện Dương cũng ở xã Phú Hòa phối thờ). Tương truyền, đời Trần, ở nơi đây có gia đình sinh được hai người con gái xinh đẹp, nết na, được nhà vua yêu mến chọn làm cung phi, vì nghĩa lớn hai nàng đã tự nguyện hy sinh thân mình để giúp vua đánh giặc. Sau khi mất hiển ứng linh thiêng âm phù giúp vua Lê Thái Tổ đánh thắng giặc ngoại xâm nên được triều đình phong sắc và chuẩn cho làng Mỹ Duệ phụng thờ làm thành hoàng làng.

Góc khuyến học trong từ đường dòng họ Nguyễn Đình thôn Mỹ Duệ.

Rời cụm di tích lịch sử thôn, ông Nguyễn Đình Chế và Trưởng thôn Mỹ Duệ Đoàn Văn Tuấn dẫn chúng tôi thăm các công trình phúc lợi. Ông Tuấn cho hay: Những năm gần đây, với sự quan tâm của các cấp, các ngành cùng với nỗ lực không ngừng của mỗi người dân, Mỹ Duệ có những bước chuyển mình tích cực. Vẫn lấy nông nghiệp làm hướng phát triển chính, nhưng nhờ người dân cần cù, chịu khó, yêu ruộng bám đồng, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất mà năng suất, chất lượng tăng cao. Nhiều hộ dân cũng mở mang nghề phụ, giao thương buôn bán; lớp trẻ thì được quan tâm, học tập ra trường đi công tác; thanh niên đi làm trong các khu, cụm công nghiệp hoặc các thành phố lớn… Cuộc sống của người dân đã phát triển. Nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, chúc thọ, lễ hội hình thành, trên địa bàn không có tệ nạn xã hội… Hơn 20 năm liên tục, thôn đạt danh hiệu Làng văn hóa. Điều ghi nhận là người dân vẫn luôn trân trọng, gìn giữ những nét văn hóa truyền thống tốt đẹp; luôn phát huy tinh thần đoàn kết, giúp đỡ nhau trong cuộc sống, tình nghĩa xóm làng bền chặt.
Ông Đoàn Văn Tuấn cũng khẳng định, ở Mỹ Duệ có nhiều lĩnh vực điển hình được nhiều nơi đến học tập, như việc thực hiện các mô hình “Làng 3 sạch”, “Làng quê an toàn cho bà mẹ trẻ em” hay như công tác khuyến học của thôn và các dòng họ. Để minh chứng cho điển hình xây dựng dòng họ khuyến học, ông Tuấn đưa đến thăm từ đường họ Nguyễn Đình. Tại dây, dòng họ dành 1 góc trang trọng để trưng bày nhiều hình ảnh, giấy khen, bằng khen về công tác khuyến học, khuyến tài cũng như những tấm lòng hảo tâm ủng hộ quỹ khuyến học của dòng họ. Ông Nguyễn Đình Hiện, Phó trưởng Ban Khuyến học dòng họ Nguyễn Đình cho biết: Ban Khuyến học dòng họ thành lập từ năm 2008 có qui chế cụ thể, lập 2 cuốn sổ, một cuốn ghi chép sự ủng hộ của các tập thể, cá nhân và một cuốn ghi chép thành tích trong giảng dậy, học tập hằng năm để lưu giữ và giáo dục truyền thống. Quỹ khuyến học dòng họ hiện có hơn 60 triệu đồng, được sử dụng trong việc trao thưởng nhiều cách thiết thực. Năm 2023, dòng họ tổ chức cho các cháu học sinh đạt thành tích đi thăm quan Lăng Bác và Văn miếu Quốc Tử Giám; năm 2024 trao thưởng nhân dịp khánh thành từ đường dòng họ… Nhờ sự quan tâm của mỗi gia đình, dòng họ, việc học tập của con em phát triển, hiện 1 người có trình độ Tiến sĩ, 13 Thạc sĩ, khoảng 60 người có trình độ Đại học đang đóng góp công sức, trí tuệ xây dựng quê hương, đất nước. Dòng họ được Trung ương Hội Khuyến học Việt Nam và nhiều cấp, ngành vinh danh, khen thưởng về công tác khuyến học.
Cuối giờ chiều, tiếng loa truyền thanh của thôn vang lên những bài hát tươi vui. Trên những ngả đường của thôn Mỹ Duệ rộn ràng tiếng nói cười. Phụ nữ quét dọn đường làng, thu gom rác thải vận chuyển đến nơi tập kết. Hội viên các câu lạc bộ dưỡng sinh, khiêu vũ người cao tuổi, bóng chuyền hơi, bóng bàn… đổ về khu nhà văn hóa chuẩn bị tập luyện, giao lưu. Trẻ em sau giờ đến trường mang theo những cánh diều sặc sỡ đến bãi đất ven thôn, tung lên giữa bầu trời xanh mát…