Thay đổi mô hình quản lý, vận hành công trình cung cấp nước sạch

Những năm gần đây, nhờ sự quan tâm đầu tư của Trung ương và tỉnh, nhiều công trình cung cấp nước sạch tập trung cho khu vực nông thôn đã hoàn thành, đưa vào sử dụng, góp phần nâng cao tỷ lệ người dân được sử dụng nước sạch, cải thiện sức khỏe cộng đồng.

Tuy nhiên, do chưa quan tâm đúng mức đến mô hình quản lý vận hành sau đầu tư, hoặc sự lựa chọn mô hình quản lý vận hành sau đầu tư chưa thực sự phù hợp dẫn đến hiệu quả hoạt động của các công trình cung cấp nước sạch nông thôn nảy sinh nhiều hạn chế.

Theo báo cáo của Trung tâm Nước sạch & Vệ sinh môi trường nông thôn tỉnh, đến hết năm 2010 toàn tỉnh đã đầu tư xây dựng 30 công trình cấp nước sạch, trong đó 25 công trình hoàn thành, đưa vào sử dụng và 5 công trình đang triển khai thi công. Các công trình hoàn thành, đưa vào sử dụng đáp ứng nhu cầu sử dụng nước sạch cho 83.989 người, chiếm 10,5% dân số nông thôn, nâng tỷ lệ dân số nông thôn được sử dụng nước sạch đạt QCVN 02 lên hơn 62%, sử dụng các nguồn nước hợp vệ sinh lên xấp xỉ 94%.

Sau khi hoàn thành đầu tư xây dựng, hầu hết các công trình cấp nước sạch tập trung đều được bàn giao lại cho UBND xã quản lý và vận hành theo mô hình ban hoặc tổ quản lý vận hành gồm 3-5 người. Ưu điểm của mô hình này là quản lý, bảo vệ thuận lợi, việc tuyên truyền, vận động và giải đáp thắc mắc kịp thời cho người dân, quá trình thu tiền sử dụng nước thuận lợi, đơn giá bán nước thấp do chỉ bao gồm tiền chi trả lương, điện, hoá chất và các vật tư xử lý, sửa chữa nhỏ nên phù hợp với mức thu nhập thấp của người dân nông thôn. Tuy nhiên,

Mô hình này cũng bộc lộ nhiều hạn chế như: Không được xét nghiệm, kiểm tra và giám sát của cơ quan chuyên môn về chất lượng nước; Tổ chức hoạt động và quyền tự chủ về tài chính không rõ ràng; Quyền lợi và trách nhiệm của ban quản lý vận hành không cụ thể; Kinh phí hoạt động không được hạch toán độc lập; Hầu hết công nhân quản lý, vận hành chưa qua đào tạo chuyên môn; Thiếu công cụ và phương tiện kiểm tra, xử lý các sự cố xảy ra trong quá trình vận hành; Mức lương công nhân thấp (trung bình 500.000 đồng/tháng); Giá bán nước thấp, nên thu hồi vốn đầu tư khó thực hiện, không khuyến khích được các doanh nghiệp và các thành phần kinh tế khác đầu tư vốn vào các dự án cấp nước sạch nông thôn…

Khắc phục những hạn chế đó, cùng với việc đẩy mạnh đầu tư xây dựng các công trình cung cấp nước cho khu vực nông thôn, Trung tâm Nước sạch & Vệ sinh môi trường nông thôn đã xây dựng đề án quản lý vận hành, bảo dưỡng công trình cấp nước tập trung giai đoạn 2010-2015. Theo đó, Trung tâm thành lập Ban quản lý cấp nước có nhiệm vụ quản lý toàn bộ hoạt động sản xuất, kinh doanh tại các công trình cấp nước tập trung. Hiện tại, mô hình quản lý vận hành này đang được áp dụng thí điểm tại công trình cấp nước sinh hoạt xã An Bình (Thuận Thành) và Tân Chi (Tiên Du). Mặc dù mới chỉ áp dụng thí điểm nhưng có thể khẳng định, đây là mô hình có ưu điểm hơn mô hình quản lý cũ về tính ổn định, chuyên nghiệp; Có nhiều điều kiện thuận lợi để cải tiến công nghệ, nâng cấp thiết bị và kiểm tra chất lượng nước; Được trang bị đầy đủ công cụ và phương tiện kiểm tra, xử lý kịp thời sự cố xảy ra trong quá trình vận hành; Chất lượng nước được xét nghiệm định kỳ tại Phòng xét nghiệm nước của Trung tâm Nước sạch & Vệ sinh môi trường nông thôn, chịu sự giám sát của người dân và các cơ quan chuyên môn; Công tác duy tu bảo dưỡng được thực hiện thường xuyên, máy móc thiết bị được bảo dưỡng định kỳ; có định mức chi phí sản xuất và bảo dưỡng hệ thống đường ống… do vậy đã góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư của các công trình cấp nước sạch tập trung theo hướng bền vững.

Thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia nước sạch & vệ sinh môi trường nông thôn giai đoạn 2011-2020, tỉnh Bắc Ninh đề ra mục tiêu đến hết năm 2015 nâng tỷ lệ dân số nông thôn có nước sinh hoạt hợp vệ sinh đạt 100%. Để hiện thực hóa mục tiêu trên, bên cạnh sự tăng cường đầu tư của Nhà nước, tỉnh trong xây dựng các công trình cung cấp nước tập trung, đa dạng hóa các loại hình đầu tư, khuyến khích sự tham gia của nhân dân và các thành phần kinh tế, vấn đề quan trọng là phải thay đổi mô hình quản lý vận hành nhằm khai thác có hiệu quả các công trình cung cấp nước tập trung.

Bài, ảnh: Trung Nguyên