Thầy xưa, trường cũ... một đời sâu nỗi nhớ

Hôm nay, nhà cụ Lê Doãn Yển tiếp một đoàn khách khá đông, có đến hơn 10 người, đều là các cụ cao tuổi. Nhìn người, biết các cụ đều là khách ở xa, chắc là ngày xưa cùng đơn vị bộ đội với cụ Yển, vì cụ Yển là cựu chiến binh, lâu lâu lại có đoàn về chơi, thăm hỏi. Nhưng đoàn này ít người mặc quân phục, và tuổi cũng gần gần như nhau, có lẽ đều trên 80 cả.

Trò xưa thăm lại trường xưa.

Cụ Yển hiện ở xóm 2 thôn Đại Mão (Hoài Thượng-Thuận Thành), năm nay 82 tuổi. Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, mới hơn 10 tuổi cụ và một số thiếu niên trong làng lên vùng Hiệp Hòa (Bắc Giang), Phú Bình (Thái Nguyên) học tập, đa phần lúc đó học chương trình tiểu học (cấp I)  của giáo dục kháng chiến.

Trong câu chuyện, cụ Yển kể: Sau hòa bình lập lại trên miền Bắc năm 1954, chúng tôi tiếp tục về học tại Trường Hàn Thuyên (TP Bắc Ninh). Khi đó nhà trường có hai hệ: cấp II và cấp III. Trước  đây, chúng ta áp dụng hệ thống giáo dục phổ thông 9 năm. Chúng tôi tốt nghiệp phổ thông (1959-1960), là khóa đầu tiên của hệ thống giáo dục phổ thông 10 năm.

Trong  các năm học 1956-1957, 1957-1958, chúng tôi  học lớp 7,8 ở Đồi Nác (khu Văn Miếu). Sang đến năm học 1958-1959  được sang học ở 2 dẫy lớp học 2 tầng, nơi trường đóng bây giờ. Năm 1960 chúng tôi thi hết lớp 10, hoàn thành chương trình học tập tại trường phổ thông. Giai đoạn này thầy Hà Sĩ Hồ làm hiệu trưởng, trước đó là thầy Trần Bá Tuyền.

Ra trường, tôi được cử đi Liên Xô học đại học, ngành báo chí. Đến năm 1963 về nước và tiếp tục học khoa Tiếng Nga, Đại học Sư phạm Ngoại ngữ Hà Nội, đến năm 1965 tôi vào bộ đội. Đi nhiều đơn vị, và thời gian dài nhất cho đến khi nghỉ hưu (1992), tôi công tác tại Trường Sĩ quan Phòng không, là Trưởng Bộ môn Tiếng nước ngoài.

Thoắt cái mà đã xa thời học trò 60 năm! Liên lạc, tìm nhau mãi, chúng tôi  gặp mặt một nhóm học sinh cấp III Hàn Thuyên thời đó, chỉ được 12 người.  Tuổi cao nhất có 2 anh năm nay 85 tuổi. Một là anh Lê Doãn Đằng, người ngay trong làng, cùng đi học cấp 1 với tôi trên Thái Nguyên, cựu giáo chức nghỉ hưu. Hai là anh Dương Anh Thung, bay từ Miền Nam ra họp mặt. Anh Thung nguyên là người Miền Nam tập kết ra Bắc. Anh đã đi dạy học cấp 1 một thời gian, sau đó lại đi làm học trò phổ thông cùng chúng tôi. Hết lớp 10, anh đi Liên Xô học Kinh tế , rồi về nước phục vụ quân đội cho đến khi nghỉ hưu.

Hẹn với các cựu học sinh ngoài Bắc, anh Thung ra Hà Nội, cùng mọi người về thăm lại thầy cũ, trường xưa.

Khi chúng  tôi học lớp cuối cấp, cả tỉnh Bắc Ninh mới chỉ có Trường cấp III Hàn Thuyên là có hệ cấp III, nên học trò quê ở khắp các miền ở trong tỉnh, thậm chí ở tỉnh ngoài. Trường Hàn Thuyên năm ấy có 2 lớp 10, khoảng 90 học sinh. Trong lớp, lứa tuổi cũng rất khác nhau, hơn nhau 5 tuổi là chuyện  bình thường, và có nhiều cậu học trò đã có vợ, thậm chí đã có con. Ngoài các thầy giáo già, cũng có thầy cô còn trẻ, hơn trò 3 – 4 tuổi.

Sau khi tốt nghiệp cấp III, nhiều người chúng tôi vào bộ đội, nhưng làm to nhất cũng chỉ có 3 cậu đeo đến lon Trung tá ! (Cười…). Số còn lại cũng đủ các ngành nghề: Thầy thuốc, thầy giáo, cán bộ các ngành...Các bạn nơi xa về, mọi người đều mệt nhưng gặp nhau là vui như Tết, người khỏe hẳn ra. Xưng hô với nhau lúc thì ông, bà, lúc lại gọi nhau là bạn, khi thì gọi cậu, xưng tớ… Uống với nhau vài chén nước, nói chuyện đôi câu, chúng tôi đi ngay đến thăm thầy giáo dạy Toán Nguyễn Tiến Chấn.

Thầy Chấn năm nay 89 tuổi, sức khỏe đã yếu, phải ngồi xe lăn. Gặp nhau sau 60 năm, thầy trò tay bắt mặt mừng. Ai cũng rất xúc động. Vẫn gọi thầy, xưng em như ngày xưa. Bạn nào cũng muốn chào và bắt tay riêng với thầy, chúc thầy mạnh khỏe…

Thật xúc động khi được thăm lại di tích lịch sử Văn Miếu Bắc Ninh, và về lại mái trường Hàn Thuyên, nơi cách đây 60 năm chúng tôi học tập, gắn bó. Trường Hàn Thuyên bây giờ được tỉnh đầu tư xây dựng to, đẹp và hiện đại! Mừng cho thế hệ các em học sinh và thầy giáo được làm việc ở ngôi trường khang trang và tiện nghi đầy đủ, khác xa thời chúng tôi theo học. Nhưng với chúng tôi, một thời bao gạo, củi muối trên vai, đi  bộ đến nơi trọ học, đến mái trường này, vẫn là những tháng năm không bao giờ quên được. Đó là nơi ghi dấu một thời trai  trẻ, hăng say học tập, luyện rèn. Nơi ngôi trường này có biết bao hình ảnh, kỷ niệm về tình thầy trò, bè bạn…để từ đó là một phần hành trang giúp chúng tôi đi khắp miền đất nước, làm mọi việc phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân…

                                                                                                                                                                                                      Lê Đình Ngạn 

(Hoài Thượng-Thuận Thành)