Thời gian đếm ngược

Có một khoảng thời gian người ta hay đếm ngược, đó là vào dịp cuối năm, khi chuẩn bị bước sang một chu kỳ thời gian mới, được bắt đầu bởi cái Tết và mùa xuân.

Thời gian có thể hối hả hay chầm chậm tùy thuộc vào tâm thái mỗi người cảm nhận. Trong khi các bạn trẻ, những người kinh doanh đang tất bật cho những phần việc cần hoàn thành trước thềm xuân, tôi lại lãng du chầm chậm theo dòng suy tư của riêng mình về ý nghĩa đời người, về những được mất mà mình cần quan tâm. Có thể do mỗi năm mỗi tuổi, suy nghĩ về cuộc đời cũng thay đổi nhiều… Buổi chiều cuối năm đi làm về, cậu thanh niên bên hàng xóm bảo rằng “Còn ba mươi ngày nữa là Tết rồi đấy…”, tôi chợt giật mình thảng thốt: “Ừ nhỉ, thời gian nhanh quá, lại sắp hết một năm rồi”.
Một năm nữa lại sắp trôi qua, nhớ về những ngày tết đã qua, tôi tự hỏi “Điều gì làm mình nhớ đến Tết nhỉ?”. Nhìn lại phần đời đã sống của mình, đã hơn 50 lần đón tết, thì điều gì làm mình ấn tượng nhất mỗi khi tết đến xuân về đây. Thời bé thơ thì mong Tết về để được ăn ngon, mặc quần áo mới, được nhận tiền mừng tuổi, đến tuổi hoa niên thì chỉ thích du xuân tung tẩy với bạn bè. Khi có gia đình riêng thì tất bật với lo toan sắm sửa, làm tròn bổn phận bên nội bên ngoại, còn có bạn bè bằng hữu… Mỗi thời, mỗi tuổi đều có cách nhìn, cách cảm nhận riêng về Tết. Đến nay khi đã thung thăng đi quá nửa cuộc đời nhìn lại, tự hỏi lòng mình mong muốn gì? ấn tượng gì? nhớ gì về Tết đây…
Nỗi nhớ đầu tiên đưa tôi về cái ngày cuối năm của tuổi trăng tròn, cái tuổi trong trẻo nhất và cũng dễ xúc cảm nhất. Ngày cuối năm của năm ấy, tôi và bạn đã đi bên nhau qua quãng đồng vắng lặng ràn rạt gió Bắc, đến bên gò bãi xa xa, nơi có phần mộ của mẹ bạn. Từ ngày quen nhau, biết là mẹ bạn đã đi xa nhưng chưa một lần tôi hỏi mẹ bạn mất khi nào, bạn có buồn không, có khi nào tủi thân khóc thương nhớ mẹ… Lúc đó nào có nghĩ gì xa xôi, chỉ dào dạt tình cảm mong muốn luôn có nhau như thế, như thể chỉ niềm vui được có nhau trong đời là bất tận … Tôi cũng không hiểu tại sao vào khoảng khắc trước một năm mới như thế tôi lại nghĩ đến mẹ của bạn và đề nghị bạn đưa đến gặp bà, chỉ để thắp cho bà một nén hương, để cảm nhận sự hiện hữu của bà và tình cảm của bà dành cho chúng tôi…
Nỗi nhớ thứ hai là về cha, nhà thơ- nhà điêu khắc Anh Vũ. Cha tôi đã rời xa thế tục này gần 5 năm rồi, phần mộ cha nằm trên gò đồi của thôn Tân Mới (thuộc địa bàn tỉnh Bắc Giang), nơi con đường cao tốc Hà Nội-Lạng Sơn chạy qua với con đường nhỏ rẽ vào trong thôn. Gia đình tôi định cư ở đó gần năm mươi năm rồi. Tôi vốn phận gái theo chồng về sinh sống ở Bắc Ninh, nên mỗi lần về thăm mẹ già nơi đó, đi ngang qua nơi cha yên nghỉ, tôi thường nhìn mãi về hướng ấy, để thấy phần mộ của cha được xây bằng gạch đỏ, mạch vữa xi măng bắt rõ như những đường kẻ chỉ… Bên cạnh phần mộ, em trai tôi trồng cây thiên tuế được đánh từ trong vườn ra. Cây thiên tuế này do cha ươm trồng từ những ngày xa xưa lắm. Lần nào ngang qua đó, tôi cũng nhắc các con “Ông ngoại kìa, phần mộ của ông đó…” và hình dung ra dáng cha mộc mạc, chắp tay trước bụng đi lại chậm rãi trong vườn, ngó cây này, ngắm cây kia, thỉnh thoảng nhặt vài chiếc lá rụng hay tỉa bớt cái cành xùm xòa bên lối đi. Về hình thức bề ngoài, cha tôi là người xuề xòa, nghệ sỹ, tóc dài lõa xõa xuống vai, quần áo mộc mạc mặc cho bụi đất phong trần... Trái với vẻ bề ngoài xù xì, mốc mác, trong hoạt động nghệ thuật cha là người kỹ tính, mỗi trang bản thảo viết tay của cha nét chữ luôn ngay ngắn đều tăm tắp, hiếm thấy vết tẩy xóa…
Cuộc sống sinh hoạt thường ngày giản dị, nhưng trong dịp lễ tết thì cha luôn cẩn trọng từng chi tiết. Cuộc sống ngày đó thanh đạm, điều kiện vật chất hạn hẹp, ngày tết dù có hay không, mua sắm được những gì, cha không mấy quan tâm. Điều quan tâm đầu tiên của cha là sửa soạn ban thờ, từng đồ vật được cha cẩn thận lấy xuống, rồi phân chia cho các con đánh rửa thật sạch, thật bóng, sau đó lại sắp xếp ngay ngắn trở lại, từ cái đĩa để quả cau lá trầu, chén nước thanh thủy, ống cắm hương, đèn dầu… đều được cha mang xuống, dùng tro rơm thanh sạch chà sát các vết ố bẩn, cho đến sáng bóng mới ưng ý. Những ngày đó, mấy chị em chúng tôi răm rắp theo sự sắp đặt của cha, đứa quét mạng nhện, đứa thì đánh rửa đồ dùng, rửa sỏi cuội… Khi mọi thứ được sắp đặt trở lại, cha thắp một nén hương và kính cẩn khấn vái, như là thỉnh mời gia tiên trở lại với con cháu…
Dịp tết Nguyên đán là những ngày khá đặc biệt với gia đình tôi vì giỗ bà nội vào ngày Hai chín. Năm nào rơi vào tháng Chạp thiếu chỉ có hai chín ngày thì lấy ngày Hai tám làm giỗ. Bà nội tôi bạc mệnh mất sớm, để lại cha và chú tôi từ khi còn rất nhỏ. Theo lời kể của cha và họ hàng ở quê, tôi hình dung bà nội rất đẹp, đẹp nhất làng. Bà có nước da trắng hồng và mái tóc đen dài óng ả, bà còn đảm đang buôn bán chợ gần, chợ xa, suốt cả một vùng Kinh Bắc. Mỗi năm làm giỗ cho bà, cha thường trầm ngâm mãi bên mâm cơm cúng, nếu có bạn bè tham dự cha lại mang bài thơ viết về bà ra ngâm, rồi châm lửa hóa đi và vẩy chén rượu lên những tàn tro phơ phất… Có lẽ nét trầm buồn của cha trong ngày giỗ bà nội mỗi năm đã khiến tôi nhớ đến mẹ của bạn vào cái ngày cuối năm khi ấy.
Trong suốt những ngày Tết, cha luôn thành kính dâng hương tạ ơn Trời Phật, tạ ơn tổ tiên. Niềm tin vào thế giới tâm linh, tin vào Trời Phật và sự tồn tại che chở của tổ tiên của cha mẹ đã truyền cảm hứng cho chúng tôi, để chúng tôi hiểu rằng trong cuộc đời này, ngoài giá trị vật chất còn có giá trị tinh thần. Chính những thứ tưởng như vô hình, nhìn không thấy, sờ không được nhưng luôn hiện hữu trong mỗi gia đình, để mỗi con người biết yêu thương, trân quí giá trị làm người của mình: Đó là hướng về cội nguồn, hướng về tổ tiên, Trời Phật, từ đó tự ước thúc hành vi của mình theo các giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc. Tự hào về nguồn cội là mạch nguồn trong trẻo kết nối quá khứ - hiện tại và tương lai, để cuộc sống mãi mãi trường tồn…