Thực trạng buồn của các trường THPT ngoài công lập

Đối lập với bức tranh giáo dục đầy sắc màu tươi sáng của tỉnh, các trường THPT ngoài công lại chồng chất khó khăn để tồn tại. Chính nguồn tuyển đầu vào ngày càng “teo tóp” chăng chủ trương xã hội hóa giáo dục đã không còn tác dụng...?

Thời vang bóng

Có thể khẳng định chủ trương xã hội hóa giáo dục luôn cần thiết và trên thực tế, Nhà nước vẫn khuyến khích các tổ chức, cá nhân tâm huyết với sự nghiệp trồng người cùng chung tay làm giáo dục. Riêng lĩnh vực mở trường, nhất là khối THPT ngoài công lập, chúng ta cần có cái nhìn bao quát hơn. Đó là mọi sự phát triển đều có tính thời điểm, theo sự đổi thay của xã hội và phụ thuộc chính vào các yếu tố cung - cầu.

Hệ thống trường THPT ngoài công lập của tỉnh có từ năm 1993, nhưng phát triển nhanh từ sau khi tái lập tỉnh (1997). Khi mới tái lập tỉnh, Giáo dục Bắc Ninh chỉ xếp hạng trung bình toàn quốc, cơ sở vật chất lẫn đội ngũ cán bộ giáo viên vừa thiếu lại yếu, chưa đáp ứng được nhu cầu học tập của con em nhân dân. Sự ra đời của các trường THPT ngoài công lập đã đáp ứng nhu cầu muốn được học tiếp THPT cho hàng vạn học sinh, cùng ngành GD-ĐT thực hiện tốt mục tiêu phổ cập giáo dục trung học vừa giảm chi cho ngân sách nhà nước, vừa tạo việc làm cho nhiều giáo viên, sinh viên sư phạm mới tốt nghiệp ĐH… Tóm lại, sự phát triển của ngành GD-ĐT tỉnh có sự đóng góp tích cực của các trường THPT ngoài công lập.

Sáng lập ra các trường THPT ngoài công lập phần lớn là các nhà quản lý gạo cội của tỉnh và ngành như: Ông Nguyễn Văn Mộc, nguyên Phó Chủ tịch UBND tỉnh, nguyên Hiệu trưởng Trường THPT Nguyễn Trãi; ông Nguyễn Đình Chúc, nguyên Hiệu trưởng Trường THPT Tiên Du 1, Hiệu trưởng Trường THPT Trần Nhân Tông; ông Đỗ Thành Ý, nguyên Hiệu trưởng Trường THPT Hàn Thuyên, Hiệu trưởng Trường THPT Nguyễn Du… 

Nhiều năm liên tục, số học sinh THPT ngoài công lập chiếm tới 30% tổng số học sinh THPT của tỉnh. Đỉnh cao là năm học 2007-2008, toàn tỉnh có 13.400 học sinh THPT ngoài công lập. Trường THPT Phố Mới (Quế Võ) có hơn 2.000 học sinh, Trường THPT Lương Tài 3 có hơn 1.500 học sinh, quy mô lớn hơn một số trường THPT công lập hiện nay. Trong 10 năm từ 2006 đến 2015, các trường THPT ngoài công lập đã đào tạo 3,1 vạn học sinh tốt nghiệp THPT.

Lay lắt tồn tại

Từ năm 2010, khi nhiều trường THPT ngoài công lập xây dựng được cơ sở vật chất khá khang trang hiện đại thì cũng là thời điểm các trường này gặp khó khăn về nguồn tuyển sinh. Lý do số học sinh ngày càng giảm do quy mô dân số ổn định, trong khi đó chỉ tiêu tuyển sinh vào các trường THPT công lập thì tăng nhanh vì các trường này cũng được tỉnh đầu tư rất hiện đại theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa.

Nếu như trước đây, tỉnh chỉ cho phép Sở GD-ĐT tuyển trên 60% học sinh tốt nghiệp THCS vào lớp 10 công lập, thì những năm gần đây là 75%, thậm chí cao hơn do một số trường xin thêm chỉ tiêu. Hơn nữa do xu hướng phân luồng mạnh mẽ, nhiều học sinh sau tốt nghiệp THCS không học tiếp lên THPT mà chọn vào các trường nghề. Chính điều này càng làm cho nhiều trường ngoài công lập khó khăn, lay lắt tồn tại.

Nếu như năm học 2007-2008, tổng số học sinh các trường ngoài công lập là 13.400 em thì đến năm học 2015-2016 giảm xuống còn 4.980 học sinh (gồm 12 trường). Trường THPT Lương Tài 3 có cơ sở vật chất hiện đại với 30 phòng học kiên cố nhưng số học sinh thì giảm sút thê thảm, từ 1.550 xuống còn 243 học sinh. Trường THPT Phố Mới là trường quy mô nhất tỉnh cũng giảm từ hơn 2.000 học sinh xuống còn 872 em. Nhiều trường đang tồn tại lay lắt như THPT Hải Á (Lương Tài) với 70 học sinh cho 3 khối; THPT Kinh Bắc với 209 học sinh; THPT Lê Quý Đôn với 153 học sinh cho 3 khối…

Thực tế những năm qua có 2 trường là THPT Bắc Ninh và THPT Bắc Hà phải giải thể do không tuyển được học sinh. Thực trạng này hoàn toàn có thể xảy ra với một số trường nữa trong tương lai. Trong số 12 trường THPT ngoài công lập hiện có, chỉ duy nhất Trường THPT Nguyễn Du vẫn phát triển ổn định và là cơ sở giáo dục ngoài công lập tin cậy nhất khối THPT của tỉnh.

Sự “teo tóp” của các trường THPT ngoài công lập như một tất yếu khi hệ thống trường công lập ngày càng phát triển. Tỉnh và ngành GD-ĐT có lý khi cho rằng, việc nâng tỷ lệ học sinh vào công lập thể hiện tốt chính sách an sinh xã hội, mong muốn ngày càng nhiều con em nhân dân trong tỉnh được thụ hưởng nền giáo dục công, đóng góp ít.

Tuy nhiên lý giải của các nhà quản lý trường THPT ngoài công lập cũng không phải không có lý rằng, khi khó khăn nhà nước kêu gọi xã hội hóa giáo dục, họ đã làm tốt điều này cùng giúp tỉnh thực hiện mục tiêu nâng cao dân trí và phổ cập giáo dục trung học, vậy tỉnh cũng cần có giải pháp giúp đỡ, không nên để các trường tự bị triệt tiêu như hiện nay.

Trong nhiều giải pháp đưa ra, có một giải pháp khả thi có lợi cho cả 2 hệ thống trường công lập và ngoài công lập là, hàng năm tỉnh vẫn duyệt chỉ tiêu đúng số lớp cho các trường công lập như hiện nay, như vậy công suất phòng học vẫn đảm bảo, giáo viên vẫn dạy đủ giờ, nhưng số học sinh/lớp có thể giảm từ 40 thậm chí 45 như hiện nay xuống còn 40 hoặc 35. Làm như vậy chắc chắn chất lượng các trường công lập sẽ nâng lên, mặt khác hệ thống các trường ngoài công lập vẫn có nguồn tuyển để tồn tại và làm tốt vai trò xã hội hóa giáo dục.

Giải pháp là thế nhưng còn có nhiều rào cản. Vì vậy trước những khó khăn đặt ra, lãnh đạo các trường trước hết phải có giải pháp tự cứu mình. Khi không còn giải pháp để tồn tại thì các trường cũng phải chấp nhận, kể cả việc phải giải thể. Đơn giản vì mọi sự phát triển đều có tính thời điểm, tùy thuộc vào yếu tố cung - cầu theo quy luật tất yếu đặt ra của đời sống xã hội.