Thuốc lá - “Thủ phạm” làm suy giảm kinh tế

Hút thuốc lá không chỉ gây hại cho sức khỏe của con người mà còn tổn thất kinh tế đối với các cá nhân, gia đình, xã hội và làm tăng gánh nặng kinh tế quốc gia.

Bệnh nhân khám ngoại trú tại Phòng Quản lý COPD và Hen (Bệnh viện Đa khoa tỉnh).

Ông N.B.T, năm nay gần 70 tuổi ở Đông Phong (Yên Phong) bị bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính nhiều năm nay cho biết, trước đây ông từng hút thuốc lá kéo dài gần chục năm, khi đó nghiện thuốc lá nặng, có ngày hút tới 2 bao. Ông tâm sự: “Ngày đó, dù thấy hút thuốc là tốn kém tiền bạc nhưng sức khỏe còn tốt nên chưa thấy nguy hại gì. Sau này khi bị bệnh, có những đêm phải ngửa cổ lên thở hổn hển, đi khám được bác sĩ phân tích nguyên nhân tôi mới biết do thuốc lá. Trẻ thì tốn kém tiền bạc cho khói thuốc, già thì tốn kém đi chữa bệnh do thuốc lá, lại vất vả con cái, tiếc là không biết hậu quả để cai thuốc sớm hơn”. 
 Theo một nghiên cứu mới nhất của bác sĩ Nguyễn Thị Thanh Trà thực hiện với bệnh nhân của Phòng Quản lý COPD và Hen (Bệnh viện Đa khoa tỉnh), 100% số bệnh nhân COPD được điều tra đều bị ảnh hưởng của khói thuốc lá, trong đó 87,2% là trực tiếp hút thuốc lá và/hoặc thuốc lào, số còn lại là hút thuốc thụ động. Cũng trong nghiên cứu này, 100% bệnh nhân từng hút thuốc với số lượng rất nhiều, bình quân lên tới hơn 200 bao/năm; thời gian hút thuốc của bệnh nhân cũng kéo dài hàng chục năm, trong đó điển hình có người hút tới 60 năm, nhóm bệnh nhân hút thuốc trên 30 năm chiếm tới gần 55%. 
Song song với nguy cơ và gánh nặng bệnh tật, sử dụng thuốc lá làm tăng gánh nặng kinh tế cho các quốc gia và cho mỗi gia đình có người hút thuốc. Thử làm một phép tính đơn giản: Với giá một bao thuốc lá khoảng 20 nghìn đồng, một người hút trung bình 1 bao/ngày thì mỗi tháng, ngân sách gia đình dành cho thuốc lá lên tới 600 nghìn đồng, cả năm lên tới hơn 7 triệu đồng. Mỗi năm, thuốc lá gây thiệt hại cho nền kinh tế thế giới khoảng 200 tỷ USD. Theo báo cáo của Ngân hàng thế giới, tại các nước có thu nhập cao, chi phí chăm sóc sức khỏe do thuốc lá ước tính từ 6-15% tổng chi phí chăm sóc sức khỏe hàng năm. 
Theo số liệu công bố của Chương trình phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) ngoài việc gây tổn thất kinh tế ở cấp quốc gia như tăng chi phí chữa bệnh do hút thuốc gây ra, giảm năng suất lao động, gây nổ hủy hoại môi trường… hút thuốc gây lãng phí phần đáng kể nguồn ngân sách vốn đã rất eo hẹp của các gia đình nghèo. Tiền mua thuốc lá làm giảm chi cho giáo dục, lương thực và chăm sóc sức khỏe hộ gia đình. Theo số liệu của Tổ chức Y tế thế giới, con số này tại Australia là 7%, ở Hungary là 10,4%, và ở nông thôn tây nam Trung quốc là 11%. Ở Bangladesh, nếu 2/3 số tiền mua thuốc lá được dùng để mua thức ăn thì khoảng 10 triệu người sẽ tránh được suy dinh dưỡng. Tử vong sớm do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá làm giảm sức lao động và tổn thất đến năng suất lao động. Bên cạnh đó, người hút thuốc và xã hội còn phải gánh chịu những chi phí do khám chữa các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá. 
Mặc dù ngành công nghiệp thuốc lá có những đóng góp cho ngân sách quốc gia, nhưng phần đóng góp của ngành công nghiệp thuốc lá không đủ để bù đắp những tổn thất kinh tế và sức khoẻ do sử dụng thuốc lá gây ra đối với các cá nhân, gia đình và xã hội. Những tổn thất này bao gồm chi tiêu cho hút thuốc, chi cho khám, điều trị bệnh liên quan đến hút thuốc, do mất khả năng lao động vì bệnh tật và tử vong sớm, tổn thất do cháy nổ, ô nhiễm môi trường… Năm 2012 người dân Việt Nam đã chi khoảng 22 nghìn tỷ đồng cho việc mua thuốc lá. 
Chi tiêu cho thuốc lá làm giảm các chi tiêu thiết yếu khác của hộ gia đình đặc biệt là các hộ có thu nhập thấp. Các hộ nghèo tại Việt Nam phải tiêu tốn khoảng 5% thu nhập của gia đình vào thuốc lá. Ở những hộ này, khoản tiền mua thuốc lá thậm chí cao hơn khoản tiền chi cho y tế hay cho giáo dục. Nếu người hút thuốc nghèo bỏ thuốc, họ sẽ có nhiều tiền hơn để mua thức ăn hoặc để trả tiền học cho con cái của mình. 
Ngoài tổn thất do chi mua thuốc hút, tổng chi phí điều trị và tổn thất do mất khả năng lao động vì ốm đau và tử vong sớm cho 5 bệnh (ung thư phổi, ung thư đường tiêu hóa - hô hấp trên, bệnh phổi tắc nghãn mãn tính, nhồi máu cơ tim, đột quỵ) do hút thuốc gây ra trong năm 2011 là hơn 23 nghìn tỷ đồng. Các tổn thất Việt Nam chưa tính được do sử dụng thuốc lá bao gồm chi phí điều trị 22 bệnh còn lại (tại Thái Lan tổng chi phí này là hơn 414 triệu USD/năm); chi phí giảm hoặc mất năng suất lao động do mắc bệnh và tử vong sớm liên quan đến thuốc lá, (tại Mỹ: 167 tỷ USD/năm; Úc: 23 tỷ USD/năm); chi phí nghỉ giữa giờ để hút thuốc, tổn thất do cháy nổ liên quan đến thuốc lá (Úc: 63 triệu AUD/ năm; Canada: 81,5 triệu CAD/năm), chi phí vệ sinh môi trường tăng…