Tích tụ ruộng đất hướng tới sản xuất nông nghiệp hiện đại

Sản xuất nông nghiệp Bắc Ninh gần đây phát triển với tốc độ khá, bình quân tăng hơn 5%/năm. Giá trị thu nhập trên đơn vị canh tác tăng dần qua các năm. Sản phẩm nông nghiệp không chỉ đa dạng về chủng loại mà còn gia tăng về số lượng, với nhiều vùng sản xuất tập trung, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng và bước đầu tiến tới xuất khẩu. Sản xuất nông nghiệp hàng hóa đang được hình thành. Tuy nhiên, nhìn tổng thể, sản xuất nông nghiệp hiện nay chưa đủ lớn, chưa mạnh để có thể cạnh tranh trên thị trường. Sản xuất manh mún vẫn chiếm tỷ lệ lớn mà nguyên nhân chính là do chúng ta chưa tập trung được ruộng đất.

Thực tế sản xuất nông nghiệp trên địa bàn tỉnh hiện nay cho thấy, ruộng đất chia quá nhỏ, trung bình mỗi hộ 6-8 sào nhưng thành 10- 15 mảnh ở các xứ đồng khác nhau. Ruộng đất bị xé lẻ cản trở việc chuyển giao áp dụng tiến bộ kỹ thuật mới, nhất là khâu cơ giới hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nên chi phí lao động cao dẫn đến hiệu quả sản xuất thấp. Hạn chế này đã được các cấp, các ngành chỉ ra từ lâu, cụ thể là Nghị quyết số 03/NQ-TU của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về việc “Chuyển đổi ruộng đất từ ô thửa nhỏ thành ô thửa lớn”. Song việc thực hiện Nghị quyết không triệt để, thiên về vận động các hộ nông dân tự nguyện chuyển đổi nên kết quả không cao, tình trạng ruộng đất manh mún vẫn chưa khắc phục được. Sau Nghị quyết số 03, một số địa phương tiếp tục chuyển đổi ruộng đất ở nhiều mức độ khác nhau. Điển hình là Tiên Du, năm 2003 đã chỉ đạo việc “dồn điền đổi thửa” trên quy mô toàn huyện, kết quả bình quân 13 mảnh/hộ, giảm xuống còn 5 mảnh/hộ, bước đầu hình thành một số vùng sản xuất tập trung. Tuy nhiên, việc “dồn điền đổi thửa” ở Tiên Du còn hạn chế do chưa quy hoạch lại bờ vùng, bờ thửa, kênh mương nội đồng, ảnh hương đưa cơ giới hoá vào các khâu sản xuất. Với quy mô ruộng đất 5-6 mảnh/hộ. Tính chất của các vùng sản xuất tập trung này vẫn chưa chuyên môn hoá, mới chỉ dừng lại ở một nhóm hộ có cùng một loại hình sản xuất tập hợp gần nhau. Vì thế mà năng suất, chất lượng sản phẩm cũng không đồng đều nhau, khó tập trung được một khối lượng hàng hoá lớn để ký kết các hợp đồng tiêu thụ hoặc xây dựng nhà máy chế biến. Năm 2005, HTX Trúc ổ, xã Mộ Đạo (Quế Võ) đã dồn điền đổi thửa thành công: Với 144 ha, 1800 người, 430 hộ, bình quân 780 m2/khẩu. Trước Trung bình 10- 15 mảnh, sau dồn điền đổi thửa một hộ còn 1- 3 mảnh, có gia đình chỉ còn 1 mảnh, diện tích 1,5 – 2 mẫu. Điều đặc biệt là việc dồn điền đổi thửa tại HTX Trúc ổ gắn liền với việc quy hoạch đồng ruộng theo vùng sản xuất tập trung: Nuôi trồng thuỷ sản 18 ha; sản xuất giống 40 ha; cấy lúa hàng hoá. HTX còn quy hoạch lại bờ vùng bờ thửa, kênh mương nội đồng, tạo thuận lợi cho việc tổ chức sản xuất nông nghiệp theo hướng công nghiệp hoá. Đến nay, HTX Trúc ổ đã sản xuất được 3 vụ, người dân phấn khởi mạnh dạn đầu tư thâm canh nâng cao năng suất cây trồng, vật nuôi. Anh Đào Hữu Lịch, chủ 1 mẫu ruộng cho biết: “Từ khi được giao lại ruộng, mọi công đoạn sản xuất từ khâu gieo cấy, chăm sóc cho đến lúc thu hoạch đều thuận tiện, giảm thời gian lao động hơn 70%. Chi phí sản xuất cũng giảm, năng suất cao 5- 10%. Đặc biệt là gia đình có thể tập trung đầu tư thâm canh các giống lúa năng suất, chất lượng như nếp 352, Khang Dân... và nhận sản xuất giống lúa cho Viện giống cây trồng Trung ương”. Còn ông Nguyễn Đức Chiến, Chủ tịch UBND xã Mộ Đạo đánh giá: Sau chuyển đổi ruộng đất đã tạo điều kiện cho HTX Trúc ổ đưa nhanh cơ giới hoá vào phục vụ sản xuất, trước tiên là làm đất, tiếp đến khâu thu hoạch và gieo cấy, đồng thời tạo thuận lợi trong việc chuyển giao KHKT. Nâng cao tính chủ động trong điều hành sản xuất của HTX như: Xây dựng vùng sản xuất giống, vùng sản xuất lúa hàng hoá. Chủ động điều tiết tưới, tiêu nhờ hệ thống kênh cứng đã được xây dựng mới. Ngoài ra còn giảm ngày công lao động, tiết kiệm vật tư nông nghiệp, tỷ lệ hao hụt giảm... Nhờ đó đã góp phần nâng cao năng suất lúa từ 55tạ lên gần 60 tạ/ha. Thời gian tới, xã Mộ Đạo tiếp tục triển khai dồn điền đổi thửa ở các HTX còn lại, phấn đấu đến đầu năm 2008 thực hiện xong trên địa bàn toàn xã. Rõ ràng việc tích tụ ruộng đất đã mang lại nhiều cơ hội để mỗi địa phương, mỗi gia đình có điều kiện đầu tư thâm canh, đưa cơ giới hoá, thay thế dần lao động thủ công, quy vùng sản xuất hàng hoá, áp dụng tiến bộ KHKT,... đây là những yếu tố cần thiết để hướng tới một nền nông nghiệp hiện đại. Để thực hiện được điều này, trước hết phải xác định rõ đất đai là tài sản, là tư liệu sản xuất không thể thiếu đối với mỗi hộ nông dân. Xoá bỏ tập quán canh tác, manh mún của nông dân là một việc làm không đơn giản, vì vậy đòi hỏi phải có sự đồng tâm, hiệp lực các cấp chính quyền, nhất là sự hợp tác từ phía người dân. Bên cạnh đó tỉnh, huyện cần có chính sách đầu tư cho việc xây dựng cơ sở hạ tầng trong các khu vực chuyển đổi như: Đường giao thông nội đồng, đường điện, kiên cố hóa kênh mương,... đồng thời hướng dẫn nông dân áp dụng khoa học kỹ thuật nhằm nâng cao năng suất, chất lượng cây trồng, vật nuôi, để người dân yên tâm sản xuất.