Tiếng chim sẻ trong thành phố

Trong số những loài chim quen thuộc ở Việt Nam, có lẽ chim sẻ gắn bó với ruộng đồng và xóm làng hơn cả. Chúng thường bay từng đàn, làm tổ trên mái nhà, đôi lúc còn làm tổ trên các ruộng lúa. Những chú chim sẻ trong bài thơ này lại đang ở trong thành phố...

CHIM SẺ
Ba mươi sáu thứ chim, giờ chỉ còn chim sẻ
Thành phố không phải rừng, sáo vẹt rời xa
Hồ Tây lấp dần, mòng két, sâm cầm bay hết
Sớm mai này chim sẻ thức ta.

Cây gạo, cây xoan ở lại quê nhà
Như chút trời xanh còn sót ngoài ô cửa  
Kềnh càng thế, ra phố làm sao được?..
Tre với ruối, mít với hồng đều không vừa kích thước
Cây si trong bồn chẳng phải cây si!

Tiếng sẻ vui đùa lẫn với tiếng cát-sét tivi.
Như chút trời xanh còn sót ngoài ô cửa...
Ơn trời sinh ra chim bé nhỏ
Một vụn bánh con con cũng đủ no lòng...

                             Nguyễn Hoàng Sơn
 (Tuyển tập thơ Việt Nam 1975-2000)

Khung cảnh rộng của bài thơ là một thành phố lớn đang dựng xây, đất đai, cảnh quan thiên nhiên ở nơi này đang bị thu hẹp. Hồ bị lấp dần, cây cối đang bị chặt hạ, chim chóc không còn nơi trú ngụ đành phải bay đi. Một thực tế đang diễn ra tưởng như hợp lý nhưng cũng thật đáng buồn. Thông điệp đầu tiên nhà thơ muốn gửi tới mọi người đó là: Phải hết sức thận trọng trong quá trình đô thị hóa. Phải cố gắng bảo vệ, giữ gìn cảnh quan thiên nhiên ở các thành phố. Đừng để xảy ra tình trạng “Ba mươi sáu thứ chim, giờ chỉ còn chim sẻ”...
Đọc tiếp 4 câu thơ ở khổ thứ hai, chúng ta tự hỏi: tại sao tác giả lại nhắc tới quá nhiều tên các loài cây: cây gạo, cây xoan, cây tre, cây ruối, cây mít, cây hồng… những loài cây ở làng quê Việt Nam, hầu như không thể đem ra thành phố. Còn vài loại cây khác được ra thành phố thì đã biến dạng và tự đánh mất mình: “Cây si trong bồn chẳng phải cây si”. Thông điệp của đoạn thơ này là: Phải biết tôn trọng môi trường tự nhiên của các loài cây.Vạn vật trong đó có con người phải được phát triển theo đúng quy luật của nó. Mọi sự can thiệp thô bạo đều làm hỏng tự nhiên và làm thấp bé con người.
Bốn câu kết của bài thơ, Nguyễn Hoàng Sơn lại quay về với chim sẻ. Hóa ra con chim của đồng quê và thôn làng Việt Nam lại có thể hòa đồng với thành phố và nền văn minh công nghiệp: “Tiếng sẻ vui đùa lẫn tiếng cát-sét, ti vi” Thậm chí vẻ đẹp truyền thống của làng quê Việt Nam còn tô điểm và bổ sung cho những hạn chế của văn minh, hiện đại.
   “Tiếng sẻ vui đùa lẫn tiếng cát-sét, ti vi
   Như chút trời xanh còn sót ngoài ô cửa”
 Tiếng chim sẻ trong bài thơ của Nguyễn Hoàng Sơn không chỉ đánh thức chúng ta, không chỉ cho ta một chút trời xanh ngoài ô cửa, nó còn cho ta lời cảnh báo. Một lời cảnh báo tưởng như bé nhỏ mà lại âm vang. Một lời cảnh báo ở một đất nước nông nghiệp đang tiến nhanh trên con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Mong rằng lời nhắc nhở, cảnh báo đó sẽ đến được với mọi người, nhất là các nhà quản lý và xây dựng đô thị trong phạm vi cả nước. Để chúng ta được sống trong những thành phố sáng xanh sạch đẹp, vì hạnh phúc của muôn nhà.