Từ giá thịt lợn hơi giảm kỷ lục, tới giải bài toán liên kết sản xuất

Giá thịt lợn hơi giảm sâu kỷ lục kéo dài từ trước Tết Nguyên đán đến nay khiến cho nhiều hộ chăn nuôi trong tỉnh lỗ nặng, chịu cảnh điêu đứng. Tình trạng bỏ chuồng, giảm đàn tiếp tục tái diễn. Việc tổ chức lại sản xuất, liên kết chăn nuôi theo chuỗi từ các khâu đầu vào cho đến khâu phân phối, tiêu thụ tiếp tục được đặt ra cấp thiết.

Ngược xuôi tìm mối xuất hàng

Giá lợn hơi tại Bắc Ninh bắt đầu giảm vào khoảng cuối năm 2016, đến áp Tết Nguyên đán, giá giảm sâu chạm đáy ở mức từ 25.000 - 28.000 đồng/kg lợn hơi. Sang đầu năm 2017 dù giá có tăng lên khoảng hơn 30.000 đồng/kg nhưng đến nay lại quay về với mức giá như cuối năm ngoái, các hộ chăn nuôi tiếp tục chịu lỗ. Nguyên nhân chính của tình trạng này là do cung vượt cầu, người chăn nuôi kì vọng giá lợn hơi cao như dịp Tết 2016 nên ồ ạt tăng đàn, chăn nuôi lợn phát triển nóng trong thời gian ngắn. Nhưng sau đó gặp lúc thị trường xuất khẩu sang Trung Quốc bị chững lại, trong khi thị trường tiêu thụ nội địa đã ổn định nên giá bị đẩy xuống thấp. Để cứu vãn tình hình, nhiều hộ chăn nuôi lại bán tháo, không tái đàn, dẫn đến quý I đàn lợn của Bắc Ninh giảm 1.000 con so cùng kỳ, sản lượng thịt hơi xuất chuồng 20.596 tấn, đạt 27,8% kế hoạch.

Vào thời điểm này của năm trước các cơ sở chăn nuôi lợn trong tỉnh rất phấn khởi bởi giá bán lợn cao, ai cũng mạnh tay đầu tư xây dựng chuồng trại mở rộng chăn nuôi. Nhưng hiện nay, người chăn nuôi rơi vào bế tắc, ngược xuôi tìm mối xuất lợn nhằm thu hồi vốn “được đồng nào hay đồng ấy.” Anh Đinh Văn Vấn ở xã Văn Môn (Yên Phong) nuôi 70 lợn nái và 700 lợn thương phẩm buồn rầu: “Chưa bao giờ giá lợn hơi giảm mạnh lại kéo dài thời gian như thế này khiến nhà tôi thua thiệt nặng. Do nuôi gối nên cứ 2 tháng xuất chuồng 1 lứa, mỗi lứa 100 con (2 lứa trước xuất bán 200 con, mỗi con lỗ hơn 1 triệu đồng), vài tuần nữa tới lứa lợn tiếp theo lại đến kỳ xuất chuồng, cả nhà vẫn đang thắc thỏm, lo lắng tìm kiếm đầu ra để có thể thu hồi vốn”.

Tương tự, anh Nguyễn Văn Tuyển ở Phúc Lai, Xuân Lai (Gia Bình) đứng ngồi không yên bởi giá lợn hơi tụt dốc không phanh! Anh Tuyển cho biết: “Trước kia, gia đình chỉ nuôi thả cá. Năm 2016 thấy mọi người nuôi lợn có lãi cao nên thế chấp Số đỏ vay ngân hàng 400 triệu đồng cùng nguồn vốn tích lũy đầu tư làm chuồng trại nuôi 200 con lợn thương phẩm. Khi nhập đàn, giá lợn giống cao ngất ngưởng 1.6 - 1,8 triệu đồng/con, nhưng giá lợn hơi khi đó là 58.000 - 60.000 đồng/kg nên hy vọng sẽ có được nguồn thu khấm khá hơn nuôi cá. Ai ngờ tới kỳ xuất chuồng, ngay lứa đầu 50 con đúng vào thời điểm giá giảm mạnh không những không thu hồi được vốn mà còn lỗ hơn 70 triệu đồng”.

Nuôi lợn không giống như các loại hàng hóa khác, nếu giữ lại quá lâu thì người chăn nuôi sẽ phải chịu thiệt hại kép vì lợn sẽ lên mỡ, chất lượng thịt giảm xuống, giá giảm, đồng thời còn phải tiêu tốn thêm chi phí thức ăn. Anh Tuyển cho biết: “Để nuôi một con lợn đến thời kỳ xuất bán sẽ tốn chi phí khoảng 3,8 triệu đồng, nhưng giờ chỉ bán được gần 3 triệu đồng thì lỗ nặng. Lứa lợn này chỉ cầm chừng thêm vài ngày rồi cũng phải bán để trả nợ tiền thức ăn chứ không nuôi thêm được nữa. Sau lứa này chắc tôi phải ngưng lại lỗ quá rồi!”.

Mô hình chăn nuôi lợn liên kết với Dabaco tại xã Minh Đạo (Tiên Du).

Cùng chung cảnh ngộ với các hộ chăn nuôi lợn thương phẩm, những người nuôi lợn nái cũng bị ảnh hưởng nặng. Chị Trịnh Thị Huyền ở Định Mỗ, Xuân Lai (Gia Bình) cho biết: “Trước kia, gia đình chỉ nuôi 5 - 6 lợn nái và 20 - 30 lợn thương phẩm. Cuối năm 2015 đầu năm 2016 thấy nuôi lợn có lời nhiều nên vay ngân hàng 200 triệu đồng đầu tư xây chuồng tăng đàn lên 180 lợn thương phẩm và hơn 20 lợn nái. 2 lứa đầu xuất chuồng với giá 58.000 đồng/kg lợn hơi và 1,6 triệu đồng/con lợn giống gia đình phấn khởi thu lãi về trả nợ ngân hàng được 100 triệu đồng số còn lại đầu tư thêm. Nhưng lứa thứ 3 cả lợn hơi và lợn giống giá đều giảm hơn 40% so với lứa trước mà vẫn khó bán. Hiện tại, lợn giống chỉ còn 700.000 đồng/con nhưng không bán được phải chuyển sang nuôi lợn thương phẩm. Lợn thương phẩm còn 18 con đến kỳ xuất chuồng cũng chưa gọi được người đến mua, tính ra mỗi ngày mất không với chỗ lợn này 450.000 đồng. Vài tuần nữa, đàn lợn 50 con cũng được xuất chuồng rồi 19 con lợn nái đang chửa gần đẻ mà giá lợn không biết có chuyển biến hay không…?”.

Không riêng gì gia đình anh Vấn, anh Tuyển, chị Huyền, nhiều hộ nuôi lợn ở các địa phương trong tỉnh đều khốn đốn vì giá thịt lợn hơi rớt giá thê thảm, trong khi giá thức ăn chăn nuôi và mọi chi phí đầu vào khác vẫn không giảm. Theo nhiều hộ chăn nuôi lợn, hiện những hộ nào có nuôi lợn nái hoặc sẵn lợn con trong chuồng thì tiếp tục nuôi. Còn những hộ phải mua lợn giống bên ngoài đều ngại tái đàn hoặc giảm số lượng nuôi mới, mặc dù giá lợn giống đang giảm rất nhiều. Nhiều người chăn nuôi như đang “ngồi trên đống lửa” bởi lợn đến kỳ xuất chuồng, gọi thương lái năm lần bảy lượt đều không được, tiếp tục nuôi càng lỗ, bỏ cũng không xong. Nhiều hộ tự giết mổ để bán lẻ, nhưng xem ra cũng không cải thiện tình hình.

Cần một chuỗi liên kết

Chăn nuôi lợn trong khoảng 5 năm trở lại đây đóng vai trò chủ lực trong việc tăng trưởng của ngành Nông nghiệp. Song thị trường lên xuống bấp bênh, nằm ngoài vòng kiểm soát của người chăn nuôi cũng như nhà quản lý. Nhiều hộ chăn nuôi chưa đủ sức để “vượt sóng” trong “cơn bão” thị trường. Ngược lại với thua lỗ nặng nề của người chăn nuôi tự phát, các cơ sở chăn nuôi theo chuỗi liên kết có sự ổn định hơn. Anh Nguyễn Huy Sâm, chủ một trang trại tư nhân (quy mô 2.300 con lợn thịt) ở thôn Tử Nê, xã Minh Đạo (Tiên Du) liên kết với Tập đoàn DABACO cho biết: Trang trại được Công ty cung cấp con giống, thức ăn, thuốc thú y và có cán bộ kỹ thuật trực tiếp xuống kiểm tra, chỉ đạo kỹ thuật chăm sóc và được bao tiêu sản phẩm. Trường hợp rủi ro vì dịch bệnh, Công ty chịu trách nhiệm. Trang trại chịu các chi phí về nhân công, điện nước, đầu tư chuồng trại ban đầu, Công ty trả cho trang trại 3.800đồng/1kg thịt lợn hơi xuất chuồng, như vậy trang trại không chịu ảnh hưởng khi giá thịt lợn giảm.

Trong thời gian qua, ngành Nông nghiệp và nhiều địa phương trong tỉnh đã vận động, khuyến khích nông dân liên kết lại, liên kết với doanh nghiệp, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào chăn nuôi. Tuy nhiên việc liên kết mới chỉ ở số ít, còn phần lớn vẫn là chăn nuôi nhỏ lẻ, rời rạc. Theo báo cáo của các địa phương, toàn tỉnh có hơn 450 trang trại và gia trại chăn nuôi lợn với quy mô nuôi 68,3 ngàn con/năm, sản lượng thịt hơi xuất chuồng hơn 74 nghìn tấn. Hầu hết các trang trại chăn nuôi ở Bắc Ninh hiện chưa chủ động được khâu sản xuất con giống, thức ăn, thuốc thú y và tiêu thụ nên mới chỉ tham gia trong một mắt xích của chuỗi liên kết (đầu vào-quá trình sản xuất- bao tiêu sản phẩm) là sản xuất.

Theo bà Nguyễn Thị Hồng Minh, Phó Chi cục Trưởng Chi cục Chăn nuôi và Thú y tỉnh: Vài năm gần đây ngành chăn nuôi cả nước nói chung và Bắc Ninh nói riêng có sự tăng trưởng cao, đáp ứng nhu cầu thực phẩm cho tiêu dùng trong nước, hạn chế nhập khẩu và bước đầu xuất khẩu. Tuy nhiên với mức tăng trưởng nóng, phát triển tái đàn ồ ạt đã dẫn đến hệ lụy như thời gian qua khi giá thịt lợn hơi tụt dốc, người chăn nuôi thua lỗ nặng. Nguyên nhân chính là do người chăn nuôi khi bắt đầu thực hiện một kế hoạch phát triển chưa xem xét kỹ các khả năng xảy ra, các nhân tố tác động, đặc biệt là không chủ động về khâu tiêu thụ, mà còn đầu tư theo phong trào (nhất là các hộ chăn nuôi quy mô nhỏ).

Để ngành chăn nuôi phát triển ổn định, cần thực hiện tốt quy hoạch chăn nuôi lợn gắn với thị trường chung và tiềm năng từng địa phương theo Quyết định số 18/2015/QĐ- UBND về việc phê duyệt Đề án “Rà soát, điều chỉnh quy hoạch phát triển nông nghiệp đến năm 2025”. Không nên phát triển một cách ồ ạt mà liên kết lại những đối tượng có tiềm lực để phát triển, không tăng quy mô bằng mọi giá nhất là trong thời điểm hiện nay. Ngành chức năng quan tâm xúc tiến thương mại, tìm kiếm, đa dạng hóa thị trường tiêu thụ cho chăn nuôi, không quá phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc, nên tính đến phương án đa dạng hóa sản phẩm như nuôi lợn hữu cơ, lợn sữa xuất khẩu sang Hồng Kông và các nước trong khu vực. Thông tin thị trường kịp thời để điều chỉnh kế hoạch sản xuất. Tăng cường liên kết trong sản xuất, lựa chọn giống đúng phẩm cấp, nuôi đúng quy trình VietGAP nhằm tạo ra sản phẩm an toàn, dễ dàng tiêu thụ, tăng khả năng cạnh tranh.

Giúp các hộ chăn nuôi tháo gỡ khó khăn, các ngân hàng nên có phương án giãn nợ, chậm thu hồi nợ và giải ngân nguồn vốn hỗ trợ sản xuất để “tiếp lực” cho người chăn nuôi. Vừa qua, Thủ tướng Chính phủ ban hành văn bản số 1149/TTg-KTN về các giải pháp cấp bách tháo gỡ khó khăn cho sản xuất chăn nuôi và nuôi trồng thủy sản. Đây là một tín hiệu vui đối với người chăn nuôi. Theo đó, NHNN chỉ đạo các NHTM thực hiện việc giãn nợ tối đa 24 tháng và hạ lãi suất đối với khoản vốn đã vay theo lãi suất tối đa cho vay đối với lĩnh vực ưu tiên (7,5%); Tiếp tục cho vay mới với lãi suất thị trường thấp nhất. Các giải pháp này sẽ giúp các hộ chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản vượt qua khó khăn, tiếp tục được vay vốn phục vụ sản xuất. Cùng với các chính sách về vốn, tỉnh cũng cần nghiên cứu để có chính sách hỗ trợ riêng cho người chăn nuôi trong giai đoạn hiện nay như: Trợ giá giống, tiêm vacxin phòng trừ dịch bệnh, hỗ trợ doanh nghiệp thu mua, giết mổ gia súc, gia cầm và sản phẩm gia súc, gia cầm tập trung...

 Để bảo đảm cho người chăn nuôi có đầu ra ổn định, tránh thiệt hại như thời gian vừa qua, vấn đề liên kết chăn nuôi theo chuỗi từ khâu đầu vào cho đến các khâu phân phối, tiêu thụ được xem là giải pháp căn cơ được đặt ra cấp thiết hiện nay. Bởi hình thức này rất phù hợp với xu thế hội nhập. Các hộ sản xuất liên kết với các doanh nghiệp để phát triển chăn nuôi nhằm đem lại hiệu quả, hạn chế tối đa những rủi ro, nâng cao khả năng cạnh tranh của ngành chăn nuôi Bắc Ninh trong xu hướng hội nhập quốc tế. Tuy nhiên, yếu tố quyết định sự bền vững của chăn nuôi liên kết theo chuỗi giá trị là “sự minh bạch, chia sẻ lợi nhuận và rủi ro của các thành viên” trong toàn chuỗi.