Tú Tháp từng có Văn chỉ huyện Siêu Loại

Tôi đã được đọc bài viết của ông Lê Viết Nga, giám đốc Bảo tàng tỉnh công bố đủ các Văn chỉ hàng huyện do cơ quan Bảo tàng tỉnh đã tìm được. Theo đó Văn chỉ huyện Siêu Loại đặt ở xã Dương Quang (Gia Lâm ngày nay). Tuy nhiên, mới đây tôi đọc được tư liệu khẳng định Văn chỉ huyện Siêu Loại trước đó đặt ở địa phận thôn Tú Tháp (xã Song Hồ, Thuận Thành ngày nay). Tư liệu đó ở trong cuốn Đỗ gia thế phả, phần nói về Văn chỉ huyện Siêu Loại do cụ Đỗ Trọng Vĩ, khi đó đang giữ chức án sát Thái Nguyên (năm 1879) viết trong bài nói về cụ thân sinh Đỗ Dư.

Cụ Đỗ Dư đỗ cử nhân năm 1819, làm quan đến chức Tri phủ Quốc Oai, sau bị bãi chức đi dạy học ở An Phú (Lục Nam, Bắc Giang) hơn 10 năm. Khoảng đời Thiệu Trị, tuổi 60 cụ mới về quê và bỏ tiền ra tu sửa Văn chỉ huyện Gia Bình (ở thôn Thường Vũ, quê gốc họ Đỗ) và Văn chỉ huyện Siêu Loại. Gia phả viết: Lại thấy Văn chỉ huyện Siêu Loại ở xã Tú Tháp tổng Đông Hồ chỉ có 3 gian nhà gạch bỏ lâu không cúng tế, Tiên quân bèn mưu cùng quan Tri phủ chữa lại và làm to thêm, làm hai bên giải vũ, đền chính và tiền tế. Thời bấy giờ văn thân hàng huyện ít người, sợ tài lực không đủ, Tiên quân hết sức sửa chữa, tự coi thợ thuyền, vài năm mới xong. Đền này các tiên nho đời Cố Lê lập lên chỉ để thờ các bậc đại khoa và trung khoa trong huyện là những bậc có công truyền đạo truyền giáo, nay Tiên quân mưu cùng quan phủ sắp đặt lại, trên để thờ Tiên thánh và Tứ phối, dưới thờ các tiên khoa trong huyện và đặt ruộng tự điền để tế xuân thu nhị kì.

Cũng theo cuốn Đỗ gia thế phả, đến thời cụ Đỗ Trọng Vĩ làm quan đốc học Bắc Ninh thì cụ đã từng bỏ tiền ra tu sửa Văn chỉ huyện ở xã Dương Quang, đó là vào đời Thành Thái, nghĩa là Văn chỉ huyện ở thôn Tú Tháp chỉ còn hoạt động thêm vài chục năm sau thời kì cụ Đỗ Dư tu sửa lớn. Văn chỉ ở Dương Quang có thể được làm mới để thay thế Văn chỉ ở Tú Tháp do tình trạng địa hình đất bãi bị lở và ngập lụt hằng năm.

 Theo tư liệu trên, tôi đã về Tú Tháp tìm hiểu qua các cụ cao tuổi. Cụ Nguyễn Văn Tảo, 92 tuổi, từng là chủ tịch xã, nay còn khoẻ mạnh minh mẫn đã vui lòng dẫn tôi đi tìm hiểu. Theo cụ, khoảng năm 1915 làng chuyển từ ngoài bãi vào trong đê như hiện nay, đình chuyển về nơi hiện nay, nhưng nghè và Văn chỉ chuyển về khu đất gần Uỷ ban xã bây giờ. Khoảng năm 1942 Văn chỉ chuyển vào khu đất miếu làng, sau đó lại bị dỡ bỏ đi. Khi bị dỡ bỏ Văn chỉ vẫn còn là nhà gỗ ba gian, đúng như mô tả của cụ Đỗ Trọng Vĩ. Toàn bộ số bia đá 5-6 tấm cũng bị đập vỡ hết cả. Hiện chỉ còn sót lại một tấm bia sứt mẻ vứt lăn lóc ở cửa ngôi miếu nhỏ gần vị trí Văn chỉ cũ. Bia dựng năm Đinh Mùi, tiêu đề có 4 chữ Hán, mất một chữ đầu, chữ thứ hai còn một phần, có thể luận ra chữ Tiên hiền bi kí. Nội dung liệt kê các vị tiên hiền, còn đọc được tên 34 người do chữ khá rõ nét. Trong số các vị tiên hiền này không thấy tên các vị đỗ đại khoa của huyện Siêu Loại. Có thể các bia đại khoa và trung khoa được dựng riêng nhưng đã bị huỷ mất. Cụ Tảo cho biết, thời xưa xuân thu nhị kì Hội tư văn địa phương vẫn cúng tế ở Văn chỉ đều đặn.

Phạm Thuận Thành