Tuồng Ngô Nội rộn tiếng trống chầu

Từ lâu, thôn Ngô Nội, xã Trung Nghĩa (Yên Phong) nổi tiếng với Đoàn tuồng đủ các đào, kép có tài năng diễn xuất, hát hay, múa giỏi, biểu diễn khắp nơi. Ngày nay, tuồng Ngô Nội đang hồi sinh, phát triển khi có lớp kế cận ngày đêm hăng say tập luyện, gìn giữ nghệ thuật tuồng truyền thống ông, cha truyền lại.

Chúng tôi đến Ngô Nội khi thế hệ trẻ của Đoàn tuồng Ngô Nội vừa biểu diễn thành công vở tuồng cổ “Triệu Đình Long cứu chúa”. Nghệ nhân dân gian Nguyễn Thị Phương, 76 tuổi, người phụ trách nghệ thuật truyền dạy cho những thành viên nữ trẻ trong Đoàn cho biết: Tôi rất vui vì tuồng Ngô Nội giờ đây có sự kế tiếp “tre già-măng mọc”. Đoàn luôn đau đáu vì sự già đi của đội ngũ diễn viên mà chưa có thế hệ kế cận nối tiếp, may thay những năm trở lại đây, một bộ phận là con cháu các diễn viên trong Đoàn đã biết trân trọng giá trị nghệ thuật tuồng ông, cha nên dành thời gian, công sức tập luyện. Hiện thế hệ trẻ trong Đoàn đã tập luyện và biểu diễn thành công hai vở tuồng cổ “Triệu Đình Long cứu chúa” và “An Tư công chúa”.
Đoàn tuồng Ngô Nội thành lập năm 1933, lúc này cuộc sống người dân còn khó khăn, những gia đình ở Ngô Nội có điều kiện khá giả đã đóng góp tiền của đón thầy về dạy nghệ thuật tuồng cổ truyền thống. Thời kỳ đó Đoàn tuồng Ngô Nội có gần 20 diễn viên, nhạc công, do ông Nguyễn Đăng Mô làm Trưởng đoàn. Các diễn viên trong Đoàn hăng say tập luyện và biểu diễn thành công các vở phục vụ công chúng như: “Sơn Hậu”; “Hồ Thạch Phủ”; “An chào kiếm”; “Phi Phụng”... Những kép, đào nổi tiếng được dân chúng yêu mến như cụ: Nguyễn Đăng Mô, Nguyễn Đăng Thi, Nguyễn Đăng My, Nguyễn Thị Gái... Với sự hưởng ứng của nhân dân trong thôn và các địa phương khác, Đoàn tuồng Ngô Nội ngày càng phát triển đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa nghệ thuật của đông đảo quần chúng. Đoàn phục vụ các lễ hội của địa phương và các tỉnh lân cận khác: Hà Nội, Thái Nguyên, Bắc Giang... Đặc biệt, sau giải phóng, được sự giúp đỡ về chuyên môn nghệ thuật của đoàn tuồng Bắc Trung ương, Đoàn tuồng Ngô Nội càng có sự phát triển lớn mạnh. Thời hoàng kim năm 1975-1980, tuồng Ngô Nội đỏ đèn ở khắp các địa phương trong và ngoài tỉnh phục vụ công chúng, số lượng thành viên có lúc lên tới hơn 70 người, có đủ nhạc công ở các loại hình: Sáo, kèn, trống, đàn tam, đàn tứ, thanh la, nhị...

Thế hệ trẻ Đoàn tuồng Ngô Nội diễn vở “Triệu Đình Long cứu chúa”.

Ông Nguyễn Đức Dương, 88 tuổi, Trưởng Đoàn tuồng Ngô Nội nhớ lại: Thời kỳ trước, tuồng Ngô Nội nhận được sự mến mộ của nhân dân, có dịp Đoàn đi diễn cả tháng trời. Ngày ấy, chúng tôi đạp xe đạp, đạo cụ, trang phục thì chất lên xe cải tiến đẩy tay, đi lại vất vả, thù lao không đáng là bao nhưng diễn viên ai cũng hăng say, háo hức. Nhiều vở tuồng cổ được Đoàn diễn để lại ấn tượng sâu sắc trong công chúng.
Với sự hăng say tập luyện của các diễn viên, Đoàn tuồng Ngô Nội đã giành nhiều Huy chương ở các kỳ hội diễn, liên hoan. Năm 1975, Đoàn giành Huy chương Vàng tại hội diễn văn nghệ quần chúng tỉnh Hà Bắc với vở tuồng hiện đại “Chim sổ lồng”. Năm 1998, tại hội diễn văn nghệ quần chúng tỉnh Bắc Ninh, Đoàn tuồng Ngô Nội giành Huy chương Vàng vở “An Tư công chúa” và 4 Huy chương Vàng cá nhân: Nguyễn Công Huyên, Nguyễn Công Phụ, Nguyễn Thị Cảnh, Nguyễn Đăng Xuyển.
Luôn trăn trở với việc gìn giữ, phát huy nghệ thuật truyền thống ông, cha, các diễn viên trong Đoàn đã vận động con cháu gia đình tham gia sinh hoạt, tập luyện. Đến nay, Đoàn tuồng Ngô Nội có hơn 40 thành viên, trong đó nhiều người trẻ đang tiếp nối chăm chỉ rèn luyện, người trẻ nhất 19 tuổi, nhiều gia đình ba, bốn thế hệ cùng tham gia. Hàng ngày vào buổi tối, Đoàn tập luyện tại gia đình ông Nguyễn Văn Quýnh-nơi thờ tổ nghệ thuật tuồng. Mỗi tối, tiếng kèn, tiếng trống lại vang lên tại đây hòa cùng những câu hát vang khắp xóm, làng.
Tuồng là loại hình diễn xướng nên việc tập luyện kỳ công hơn các loại hình nghệ thuật khác. Vì vậy, để bảo đảm nghệ thuật tuồng được truyền lại bài bản, đúng kỹ thuật, ban nghệ thuật của Đoàn tuồng Ngô Nội chia ra làm hai bộ phận là bộ phận phụ trách các diễn viên nữ và bộ phận phụ trách diễn viên nam nhằm chỉnh sửa, uốn nắn tỉ mỉ từng câu hát, điệu múa, cử chỉ, điệu bộ của thế hệ trẻ để khi lên sân khấu diễn không chỉ có hồn mà còn phải hát “tròn vành, rõ chữ” mới thu hút được khán giả.  
Để duy trì hoạt động, ngoài việc tự nguyện đóng góp kinh phí của các thành viên, Đoàn cũng nhận được sự quan tâm của cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương, nhân dân nên việc mua sắm trang thiết bị, dàn dựng các vở diễn mới được thuận lợi hơn. Hàng năm, đúng vào ngày giỗ tổ nghề tuồng (12 tháng 8 âm lịch), các thành viên trong Đoàn tuồng Ngô Nội lại tổ chức lễ giỗ tổ để tưởng nhớ cội nguồn bộ môn nghệ thuật đã gắn bó bao đời.
Trải qua gần một thế kỷ, đến nay, dù Đoàn tuồng Ngô Nội không đi biểu diễn khắp nơi như xưa, nhưng vào mỗi dịp lễ tết, hội hè, đình đám trong thôn, tiếng hát tuồng không thể thiếu với người dân nơi đây. Những diễn viên dù tuổi cao nhưng vẫn tập luyện, truyền dạy cho lớp trẻ từ cách hát, điệu múa đến vẽ mặt, họ lại mặc áo giáp chỉnh tề biểu diễn phục vụ nhân dân địa phương, ai cũng đam mê, tâm huyết và quyết tâm gìn giữ nét đẹp văn hóa nghệ thuật tuồng truyền thống.