Vật vã mưu sinh

Mới 6 giờ sáng mà đường làng sắt Đa Hội (Từ Sơn) đã huyên náo, inh ỏi tiếng còi xe. Hàng trăm phương tiện cơ giới chạy rầm rầm nhả ra từng luồng khói đen đục, lẫn mùi phôi cán thép khét lẹt từ các lò sắt rực đỏ. Len giữa dòng xe chen chúc ấy có gần 2 trăm người bốc vác (cửu vạn) đang bước vào một ngày còng lưng cõng sắt.

 Ngồi co ro sát ông Tình là Hách từ Đồng Hỷ (Thái Nguyên) xuống. Đang lim dim, nhưng khi tôi giơ chiếc máy ảnh thì nó nhảy tới cản lại “Người bẩn thỉu nhem nhuốc, có gì hay mà chụp chứ”. Mặt Hách hằn vết sẹo dài. Hai tháng trước nhóm ông Tình có chuyến hàng lớn gọi nhưng nhóm cửu vạn bên kia cầu nẫng tay trên. Hách ra mặt lao thanh sắt giành lại, nhưng hậu quả bị bọn chúng chém sượt mặt, yếu thế nên đành chịu. Tuổi thơ bị “đánh cắp”, Hách sống côi cút lang bạt ở Đa Hội từ năm 13 tuổi. Bốn năm nay, Hách bươn trải với đủ thứ việc từ rửa bát, đánh giầy đến bốc vác thuê như bây giờ.  Bốc dỡ 1 tấn phôi sắt V, sắt cây…từ 15-30 ngàn đồng tuỳ loại. Với cái giá cho 1 tấn như thế nhưng ai cũng mong có nhiều hàng để làm, bởi vậy ở đây thường xảy ra những cuộc tranh giành khách của nhau. Dọc các con đường ở Đa Hội có gần 20 “điểm chốt” làm nơi giao dich vu seo việc làm. Chỗ thuận lợi nhất kẻ mạnh chiếm lĩnh, còn chỗ “đuôi chuột” để lại kẻ yếu hơn. Mỗi “điểm chốt” có hàng chục cửu vạn đứng chờ việc. Hầu hết những cửu vạn từ Quế Võ, Yên Phong (Bắc Ninh), Đông Anh, Sóc Sơn (Hà Nội), Bắc Giang, Phú Thọ, Thái Nguyên, Tuyên Quang…về đây, mỗi người cõng trên vai vài tấn sắt, thép mỗi ngày Ai dẻo dai thì làm được 25 ngày/tháng, nếu yếu thì cứ 7 ngày phải nghỉ vác 2 ngày để hồi phục sức hoặc không may phải nghỉ dài vì tai nạn lao động. Gần 10 giờ sáng, cuối cùng ông Tình và Hách cũng có chuyến hàng đầu tiên. Người chủ hàng ra giá bốc dỡ 2 tấn sắt V là 30 ngàn nên Hách lưỡng lự nhưng ông Tình giục “Thời buổi này kiếm việc đâu có dễ, mình không làm thì chờ gì. Nhanh lên”. Dời “điểm chốt” của nhóm ông Tình, tôi đi sâu vào Khu công nghiệp Châu Khê, một màu đen đục tựa những đám sương nhờ nhờ đặc quánh, khét lẹt khiến những ai mới đến như tôi đều “khẹc ứ cổ họng” vì hít phải nhiều khí độc hại. Người dân Đa Hội vẫn “tự hào” rằng mảnh đất này quanh năm chỉ một mùa “hạ”. Người ta nói cũng đúng! sức nóng hàng nghìn độ toả nhiệt từ các lò luyện thép đã xua tan cái giá lạnh mùa đông, song lại là địa chỉ kiếm cơm của những người lao động nghèo cần mẫn, nhọc nhằn. Tôi để ý tới  một nhóm gần 20 người cười hả hê vì vừa vác xong 2 xe phôi lớn. Gió mùa đông bắc thổi mạnh nhưng mồ hôi vẫn đầm đìa trên những lưng áo nhàu nát. Họ thở hổn hển nhưng khi bà chủ trả tiền những đôi mắt quầng thâm chợt ánh lên. Mỗi người 20 ngàn đồng, chia xong người quay về chốt mong kiếm thêm cuốc nữa, người dạt vào quán nước chè bà Gái bên đường. Từ sáng đến tối quán nước nhỏ của bà Gái là nơi giải lao của những người bốc vác lam lũ. Cốc nước vối mát rẻ tiền phần nào giúp họ hồi sức. Bẩy năm buồn vui bên quán nước, bà Gái chứng kiến bao cuộc đời éo le của những người đi làm cửu vạn “ở cái làng nghề này chủ hàng chỉ biết trả công vác, hễ ai vận đen đủi xảy ra tai nạn thì khổ thân. Tháng trước thằng Hận người Thái Bình phải bỏ nghiệp vì vỡ xương chậu khi dỡ hàng ngã từ trên cao xuống”. 12 giờ trưa, xe chở hàng giảm dần, theo chân cửu vạn vào quán cơm bụi ven đường, chị chủ quán đon đả chỉ nơi ngồi là những cái bàn ướt sũng dựng ngay rìa đường, vừa chật chội lại mất vệ sinh. “7 ngàn 1 xuất, anh trả tiền luôn”-chủ quán thẳng thắn. Tôi nhìn các đĩa cơm đều giống nhau vài miếng thịt ba chỉ kho lẫn đậu và mấy cọng rau cải luộc mà thấy ái ngại cho bữa trưa của họ. Không ăn cơm quán, nhóm cửu vạn nữ lúi húi bên sườn đê trải bao bì ăn bữa cơm đạm bạc chuẩn bị từ nhà. Trời mưa lác đác từng hạt, âu cơm của họ nguội lạnh, từng hạt cơm bở vụn lẫn những hạt lạc rang muối rạn trắng. Một chị cho biết “Cứ 5 giờ sáng chúng tôi lại lóc cóc đạp từ Sóc Sơn (Hà Nội) về đây nhặt xỉ sắt thuê, mỗi người một ngày được  ba bốn chục nghìn. Số tiền không nhiều nhưng ở nhà thì kiếm đâu ra”. Kiếm đồng tiền cực nhọc đến vậy, có người chắt chiu dành dụm đem về nuôi mẹ già, con thơ, nhưng cũng có không ít người lại đốt vào trò “cờ gian bạc lận”. Bên quán nước bà Gái, tôi ghé mắt sang bàn cua cá, đôi tay các “ảo thuật gia” đang nhào nặn. Bà Gái thấy vậy lắc đầu “Kiếp bốc vác kiếm được đồng tiền phải đổ mồ hôi, sôi nước mắt, thế mà cứ ngớp của giời lao vào như con thiêu thân, khuyên nhủ mãi chúng nó đâu có nghe”. Kẻ tung người hứng, nhấp nhổm ba bốn chục cửu vạn quây kín xới, người chầu rìa lúc đầu không đánh nhưng thấy những gã “cò mồi” được vài quả cũng nổi máu ăn theo với hy vọng “1 thành 3”. Con bạc tinh ranh tỉnh táo biết chế ngự quân, nên túi tiền cửu vạn chốc lát cạn sạch. Ông Nguyễn Văn Thi, Trưởng Công an xã Châu Khê cho biết: “Mặc dù nhiều lần nhắc nhở, bắt giữ xử phạt hành chính, tuy nhiên các đối tượng này vẫn thường xuyên tái diễn. Đây là một vấn đề bức xúc mà chúng tôi phải giải quyết để giữ gìn an ninh trật tự”. Năm 2007, Ban Công an xã đã tích cực tuần tra theo dõi bắt hơn 80 trường hợp đánh cờ bạc, trục xuất 6 đối tượng cửu vạn sử dụng trái phép chất ma tuý khỏi địa bàn, song tình trạng này đến nay chưa dứt được...Đêm ở Đa Hội rực một màu đỏ của những lò luyện sắt để ngày nối ngày sắt Đa Hội được chuyển đi khắp nơi nơi. Tôi trở về suy nghĩ mông lung, lặng lẽ sẻ chia cùng những người lao động nhọc nhằn.