Về bài thơ Thương tiếc Hoàng Cầm, chuyện trên 60 năm của cha tôi

Giữa hè năm 2010, khi nghe tin nhà thơ Hoàng Cầm mất, cha tôi là nhà giáo Đoàn Công Trình lúc đó đã 83 tuổi đang sống ở làng Tằm bên dòng sông Lô, thuộc thành phố Tuyên Quang, đã làm bài thơ: Thương tiếc Hoàng Cầm - Chuyện trên 60 năm, toàn văn bài thơ như sau:

 “Anh ngâm bài thơ sông Đuống/ Để tôi diễn thuyết Triều - Trung/Giọng anh đàn vàng? Thuốc đắng/Mà đình Ngang Nội im không/Ơi người nói lá diêu bông/ Cả đời lại không thấy nó/Ai tìm sông Hồ phố Chợ/Để rồi mang nợ trần gian/Người bạn vong niên thuở ấy/Vọng anh lời một nén nhang…”.
Làm xong bài thơ, cha đưa cho tôi xem. Thấy tôi thắc mắc về phụ đề đầu bài thơ - Chuyện trên 60 năm, cha tôi gật gù: Để bố kể cho chị nghe. (Vài năm nay cha gọi tôi là chị thay vì gọi con, ngầm ý đề cao vị thế con cái trong nhà từ khi tôi vào độ tuổi lên lão). Cha tôi kể rằng:
Nhà thơ Hoàng Cầm có giọng đọc thơ rất vang, nền, nảy đúng chất người Quan họ, ma mị người nghe. “Chị mà được nghe trực tiếp ông ấy đọc bài “Bên kia sông Đuống” thì chỉ có mà buông bút”. 
 “Bố không nói quá đấy chứ!” Tôi gặng. 
Bố cười, nói tiếp:
“Hôm đó có cuộc mít tinh ở đình Ngang Nội, gần chợ Hồ, bên hữu ngạn dòng sông Đuống. Bố ở trong Ban tuyên truyền của huyện Tiên Du, được phân công nói về tình hình thế giới. Thính giả hầu hết là người dân quanh vùng gồm nông dân, tiểu thương, học sinh… lâu lâu được tụ họp cứ râm ran, náo nhiệt. Mấy lần yêu cầu bà con trật tự mà không được. Trước tình hình đó, ban tổ chức thay đổi chương trình, đề nghị nhà thơ Hoàng Cầm đọc thơ. Thật không ngờ nhà thơ vừa cất lời đọc câu thơ đầu tiên: “Em ơi, buồn làm chi/Anh đưa em về bên kia sông Đuống… tiếng ồn ào tự nhiên xẹp như quả bóng xì hơi, rồi lặng phắc theo âm vang của mạch thơ như nước dòng sông Đuống chảy: Sông Đuống trôi đi/Một dòng lấp lánh/Nằm nghiêng nghiêng trong kháng chiến trường kỳ… 
Nhà thơ Hoàng Cầm chỉ hơn bố mấy tuổi, trẻ trung, tràn đầy sinh lực, mọi người ai cũng tấm tắc, xuýt xoa khen anh nhà thơ có bài thơ viết về quê mình hay thế. Chẳng là quê ngoại Hoàng Cầm ở huyện Thuận Thành bờ tả ngạn sông Đuống; bố như bao bà con lúc ấy thật hạnh phúc, được cuốn theo dòng cảm xúc qua giọng đọc của chính tác giả đưa về bên kia sông Đuống để mà yêu mà ghét, để rồi cầm vũ khí đứng lên gìn giữ quê hương... Nhân đà ấy, sau khi tiếng vỗ tay dứt, bố lên diễn thuyết về tình hình thế giới, ủng hộ chuyến đi Pháp của Hồ Chủ tịch, rồi phong trào đấu tranh giành độc lập dân tộc ở Trung Quốc, Triều Tiên làm hậu thuẫn cho cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta, cũng được bà con hoan nghênh nhiệt liệt.”
Buổi diễn thuyết thành công nhờ nhà thơ Hoàng Cầm “khai hỏa”, để lại cho cha tôi ấn tượng sâu sắc về sức mạnh của thi ca, cha tôi tự đặt câu hỏi: “Giọng anh đàn vàng? Thuốc đắng…” , và tự mình tìm câu trả lời. Để rồi sau này qua bao biến cố, thăng trầm của xã hội, cũng như cuộc đời riêng, đến lúc về già dù được con cháu phụng dưỡng chu đáo, cha tôi vẫn lấy thơ làm cứu cánh, làm điểm tựa tinh thần vượt lên, ý tứ giùm nỗi người mà cũng là nỗi mình trong khổ thơ: “Ơi người nói lá Diêu bông? Cả đời lại không thấy nó? Ai tìm sông Hồ, phố Chợ/ Để rồi mang nợ trần gian”. (Xin được nói thêm nhân giỗ đầu cha tôi (7-2018), chị em chúng tôi đã gom các bài thơ cha tôi sáng tác, in thành tập “Sông quê ta”, do Nhà Xuất bản Hội Nhà Văn ấn hành, trong đó có bài “Thương tiếc Hoàng Cầm” ).
Người đời từng nói văn chương nói chung thi ca nói riêng, thường vận vào người làm ra nó, cha tôi viết về Hoàng Cầm, phần nào cũng là gửi gắm thân phận của mình. Cha tôi -  Nhà giáo Đoàn Công Trình sinh ra và lớn lên ở làng Tử Nê ven sông Đuống mà rồi phải biệt xứ lên lập nghiệp và tạ thế bên dòng sông Lô hưởng thọ 91 tuổi. Tôi cứ đồ rằng, mỗi khi cha nhớ về nơi chôn rau cắt rốn của mình, lại khắc khoải nhớ đến những con người Bắc Ninh với những kỷ niệm đẹp. May mắn sao những kỷ niệm ấy không phai mờ, nhờ vào đôi cánh của thi ca và tôi hằng tin tư chất ấy của liền anh Quan họ là cha tôi, được nhóm từ cái buổi nghe nhà thơ Hoàng Cầm đọc thơ, tính đến khi tôi viết những dòng này là bảy mươi năm có lẻ…
  Phố Cấn 25-10-2019