Vi phạm Luật Đất đai tại Phong Khê - Thiếu trách nhiệm hay yếu năng lực?

Từ nhiều năm nay, tình trạng vi phạm Luật Đất đai diễn ra khá nghiêm trọng tại xã Phong Khê, TP Bắc Ninh. Người dân tự ý trao đổi, bán đất nông nghiệp đang canh tác cho nhau để xây dựng nhà xưởng phát triển cơ sở sản xuất, tái chế giấy. Sự việc kéo dài và ngày càng phức tạp nhưng chính quyền địa phương và các ngành chức năng chưa có biện pháp ngăn chặn hiệu quả.

Nằm sát sông Ngũ Huyện khê, khu đồng Ngòi ở thôn Dương ổ bây giờ đã không còn là ruộng canh tác. Mặc dù chưa được Nhà nước quy hoạch nhưng từ nhiều năm nay, người dân đã tự ý chuyển đổi từ đất sản xuất nông nghiệp sang xây dựng nhà xưởng. Hơn ba chục cơ sở tái chế giấy là nhà ở ngang nhiên mọc lên làm cả vùng chìm trong ô nhiễm rác thải nước thải, đường điện kéo tạm chăng như mạng nhện phô bày những điều bất ổn của khu sản xuất không theo quy hoạch, định hướng này.

Giữa buổi sáng mùa hè bức bối, chúng tôi có mặt ở cơ sở của ông Nguyễn Việt Đoàn, một trong những hộ đã tự ý chuyển 500m2 đất canh tác sang xây dựng cơ sở sản xuất giấy từ năm 2003 tại khu đồng Ngòi. Ông Đoàn phân bua: “Biết là sai nhưng không còn cách nào khác. Gia đình có gần 3 sào ruộng nhưng đã phải giao lại Nhà nước để xây dựng KCN Phong Khê từ những năm trước. Khi đó với số tiền đền bù được hơn 30 triệu đồng cộng vốn của gia đình không thể vào trong KCN vì phải có khoảng 270 triệu đồng mới thuê được một suất. Sau vài năm tích luỹ đủ khả năng phát triển sản xuất thì KCN đã lấp đầy. Người dân chúng tôi đành tự trao đổi, thuê lại đất nông nghiệp ở khu đồng Ngòi này để xây dựng và lắp đặt dây chuyền sản xuất nhằm bảo đảm cuộc sống”.

Không chỉ ở khu đồng Ngòi mà từ chục năm trở lại đây, ở Phong Khê liên tục diễn ra việc người dân tự ý chuyển đổi đất nông nghiệp sang xây dựng nhà xưởng, bến bãi tập kết nguyên vật liệu…và mức độ vi phạm ngày càng trở nên phổ biến, phức tạp. Trước khi Phong Khê sáp nhập vào thành phố Bắc Ninh, huyện Yên Phong đã tiến hành hợp thức hoá tất cả những diện tích đất sử dụng sai mục đích kể từ  năm 2003 trở về trước với tổng số tiền nộp lên tới hơn 7,5 tỷ đồng, riêng thôn Dương ổ chiếm hơn 6 tỷ đồng. Tưởng rằng sau việc làm động thái này, Phong Khê sẽ siết chặt quản lý, ngăn chặn  tái diễn vi phạm, nhưng theo kết quả thanh tra của UBND thành phố Bắc Ninh thực hiện trong nửa đầu năm nay, toàn xã tiếp tục có 94 hộ vi phạm, tự chuyển mục đích sử dụng từ đất nông nghiệp sang đất ở, đất sản xuất kinh doanh phi nông nghiệp với tổng diện tích 32.437 m2. Ngoài ra, các hộ còn tự san lấp đất nông nghiệp để làm đường đi trong khu vực vi phạm khoảng 15.000 m2. Trong số các hộ đã vi phạm hiện có 37 trường hợp đã xây dựng xong và đang sử dụng; 7 trường hợp đã xây dựng xong nhưng chưa sử dụng; 14 trường hợp đã xây móng kiên cố; 9 trường hợp đang xây dựng; 27 trường hợp đã tiến hành đổ đất nhưng chưa xây dựng, diện tích hơn 8.100 m2. Cạnh đó, tại thôn Đào Xá, khu vực giáp với Quốc lộ 18, các hộ dân được giao đất nông nghiệp còn cùng nhau lấp đất làm đường đi tạo thành các thửa đất lớn. Hiện có 3 con đường to đã được tân lấp xong mà không được cơ quan có thẩm quyền cho phép. Trong 94 trường hợp vi phạm thì tính từ trước 1-8-2007 chỉ có 64 hộ, còn từ tháng 8-2007 đến 30-3-2008 có thêm 30 hộ. Tình trạng vi phạm Luật Đất đai diễn ra “náo nhiệt” như vậy, nhưng UBND xã và các thôn chỉ tiến hành lập 59 biên bản yêu cầu tự đình chỉ tân lấp, xây dựng trái phép, ngoài ra không có một quyết định nào xử phạt vi phạm hành chính, cưỡng chế, tháo dỡ… Mặc dù, sự việc diễn biến ngày càng phức tạp và khó kiểm soát nhưng sau khi sáp nhập, UBND xã cũng không báo cáo tình hình vi phạm Luật Đất đai trên địa bàn với UBND thành phố Bắc Ninh để tìm hướng khắc phục, giải quyết.

Xây móng lấn dòng Ngũ Huyện Khê.

Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Quang Thống, Chủ tịch UBND xã thẳng thắn thừa nhận: “Để xảy ra tình trạng vi phạm Luật Đất đai tràn lan như hiện nay trách nhiệm thuộc về cán bộ địa phương đã buông lỏng công tác quản lý. Vấn đề này đã tồn đọng từ nhiều nhiệm kỳ trước. Ngay đội ngũ, cán bộ đảng viên cũng vi phạm, không làm gương cho nhân dân”. Đã có thời điểm như năm 1996-1997, chi bộ  thôn Dương ổ có 17/24 đảng viên bị kỷ luật, vì bản thân và người thân trong gia đình vi phạm Luật Đất đai, Bí thư chi bộ bị cách chức. Tuy vậy tình trạng trên vẫn không có chiều hướng giảm. Có thể việc hợp thức hoá những diện tích đã chuyển đổi từ năm 2003 trở về trước của UBND huyện Yên Phong là nhằm ổn định tình hình nhưng vô hình chung lại tạo tâm lý cho người dân cứ “mạnh dạn” tự chuyển đổi, để lâu rồi sẽ được hợp thức hoá. Suy nghĩ này bắt nguồn từ việc nhiều diện tích đất nông nghiệp của địa phương không canh tác được do bị ô nhiễm môi trường, trong khi  mặt bằng sản xuất giấy lại vô cùng thiếu. Tại một hội thảo về phát triển doanh nghiệp được tổ chức đầu năm tại đây, hầu hết chủ các cơ sở sản xuất đều thừa nhận đời sống nhân dân được nâng cao là nhờ nghề tái chế, sản xuất giấy. Vì vậy, các hộ đều mong muốn có mặt bằng để mở rộng nhà xưởng, dẫn đến tình trạng nhà ở lẫn với nơi sản xuất. Người ta có thể tận dụng bất kỳ khoảng trống nào kể cả sát bờ sông Ngũ Huyện Khê để dựng nhà xưởng, lề đường để tập kết nguyên liệu làm cho giao thông luôn trong tình trạng tắc nghẽn. Ông Nguyễn Văn Thụ, cán bộ địa chính- xây dựng- môi trường xã cho rằng các hộ dân đều tính toán vì  sản xuất nông nghiệp lợi nhuận không cao nên bằng mọi hình thức tìm cách chuyển đổi sang sản xuất, tái chế giấy từ chính những diện tích canh tác khó khăn kém hiệu quả do ô nhiễm nguồn nước và đất. Trước thực tế các cơ sở thiếu mặt bằng sản xuất, xã Phong Khê cũng từng tổ chức đánh giá mức độ và phạm vi đất canh tác bị ô nhiễm, lập dự án trình huyện Yên Phong với mong muốn được chuyển đổi mục đích sử dụng cho nhân dân đối với những diện tích không còn khả năng canh tác nhưng chưa được phê duyệt.  

Việc người dân ở Phong Khê tự ý chuyển đổi mục đích sử dụng đất thực tế xuất phát từ nhu cầu sản xuất của làng nghề. Tuy nhiên qua sự việc này cho thấy năng lực và trách nhiệm của đội ngũ cán bộ cơ sở cũng như tính năng động của chính quyền địa phương và các ngành chức năng chưa nhìn rõ sự phát triển của làng nghề khi quy hoạch, xây dựng các khu công nghiệp. Phong Khê có 4 thôn, các thôn đều có chi bộ Đảng và hệ thống tổ chức đoàn thể nhưng hầu như không có tác động mạnh để ngăn chặn việc làm tự phát trái quy định này. Chủ tịch UBND xã Nguyễn Quang Thống bức xúc: “Trong khi xã không đủ lực lượng thì cán bộ thôn lại chưa làm hết trách nhiệm, khi thấy dân tự ý xây nhà xưởng trên đất canh tác chỉ báo cáo chứ không có động thái ngăn chặn. Gần đây, một số cán bộ thôn còn xin nghỉ khi chưa hết nhiệm kỳ. Hơn nữa, các cơ sở xây dựng trái phép này vẫn được ngành điện bán điện mà không có sự đồng ý của chính quyền xã, càng gây khó khăn hơn cho địa phương”. Một sự việc bức xúc, kéo dài nhiều năm như vậy không được ngăn chặn hoặc tìm biện pháp tháo gỡ cho thấy có thể khẳng định sự buông lỏng, hạn chế trong quản lý của các cấp chính quyền địa phương. Qua tìm hiểu được biết từ tháng 5-2008 khi sự việc đã không thể “che chắn”, UBND xã buộc phải thành lập tổ công tác thường trực 24/24 giờ, phát hiện nhanh các trường hợp vi phạm báo cáo về xã, lập biên bản xử lý. Đảng uỷ xã chỉ đạo các tổ chức đoàn thể vận động tuyên truyền quần chúng, thông báo các trường hợp bị xử lý trên hệ thống phát thanh để răn đe, giáo dục… nhưng sự việc vẫn chưa có hướng giải quyết dứt điểm.

 Trao đổi với chúng tôi, Chủ tịch UBND thành phố Bắc Ninh Hoàng Quốc Khánh  cho biết: “Quan điểm của Thành phố là sẽ áp dụng nhiều biện pháp đồng bộ giải quyết triệt để tình trạng vi phạm Luật Đất đai đang tồn tại ở Phong Khê. Trong đó sẽ kiên quyết ngăn chặn những trường hợp phát sinh mới. Trước mắt, yêu cầu UBND xã Phong Khê tiến hành xử phạt hành chính đối với tất cả các trường hợp vi phạm, thực hiện cưỡng chế, tháo dỡ 24 trường hợp xây dựng trái phép ở thôn Đào Xá. Tới đây Thành phố sẽ phối hợp với các ngành công nghiệp, xây dựng, xem xét cụ thể từng trường hợp vi phạm để đưa ra các giải pháp xử lý phù hợp nhất”.

Vi phạm thì phải xử lý. Tuy nhiên các cấp chính quyền nên xem xét dựa trên tình hình thực tế bởi khi xây dựng, đầu tư một cơ sở sản xuất giấy người dân Phong Khê đã phải tích góp, vay mượn nhiều tỷ đồng. Tìm ra một hướng giải quyết phù hợp sẽ làm ổn định về chính trị-xã hội, đồng thời tạo điều kiện giúp làng nghề phát triển sản xuất, đem lại cuộc sống no ấm cho nhân dân địa phương.

Vũ Thắng -Thái Uyên