Vườn cũ

Lâu rồi tôi chưa về thăm khu vườn nhà ngoại. Đây là cả khoảng trời thơ dại, là kí ức ngọt ngào nên nỗi nhớ trong tôi càng thêm cồn cào, da diết. Dịp này, tôi cố gắng về để tìm lại dấu xưa cho thỏa nỗi nhớ mong. Nỗi niềm rưng rưng, bùi ngùi, thương nhớ…cứ len lỏi trong lòng khi tôi đứng trước vườn cũ.

 Nhà tôi ở kiệt trên, ông bà ngoại ở kiệt dưới, khoảng cách không xa lắm. Thời bao cấp, ba má đi làm công điểm cho hợp tác, cứ sáng dẫn con về gửi cho ông bà trông chừng và lo giúp cơm nước, chiều tối đón về. Lớn hơn một chút, tôi tự dắt mấy đứa em về ngoại, chiều về lại nhà mình. Sống ở nhà ngoại suốt cả tuổi thơ nên từng người thân, cảnh vật, đặc biệt là khu vườn đã gắn bó cùng tôi thân thiết, với biết bao kỉ niệm khó phai mờ.
Khu vườn rộng, trồng nhiều cây ăn trái. Xung quanh là hàng rào dâm bụt và những cây duối lâu đời cằn cỗi, cứ đầu thu là cho trái chín vàng mọng nước. Góc ngả ba đường, có bụi tre già tỏa bóng che mát chuồng bò. Kế bên là cây bồ kết nhiều gai nhọn, quả chín đen từng chùm treo lủng lẳng. Cây vú sữa cao lớn sát cạnh mái hiên, đến mùa là cho trái rất sai, căng bóng màu xanh pha tím. Nhiều nhất trong vườn là những cây ổi, khi chín có ruột vàng hoặc đỏ thoảng hương thơm ngào ngạt. Loại ổi truyền thống ngày xưa, cây cao, trái nhỏ nhưng rất sai. Trưa nào bọn trẻ cũng leo lên, thăm dò trái đã già và chín chưa? Nhớ lại vỏ ổi đầy dấu bấm móng tay mà càng thương một thời tuổi nhỏ. Thỉnh thoảng cậu, dì còn hái sẵn cho bọn cháu và nhắc nhở vì sợ trèo leo té ngã. Cậu Mười có kinh nghiệm quan sát trái chín ở trên cao, rồi dùng sào tre có đan rọ ở phía trên để hái. Cách làm này rất an toàn, hiệu quả; nhất là vú sữa, xoài, mận, mãng cầu… rơi vào rọ sẽ không bị dập nát!
Trong vườn có chiếc xích đu, được cột chắc chắn từ cành cây vú sữa. Trưa hè tha hồ đung đưa từng nhịp vui vui, đều đều. Ông ngoại thường mắc chiếc võng cước từ gốc cây ổi kéo qua khung cửa sổ để nằm nghỉ mát, rồi đọc ngâm nga mấy câu:
“Có người ở quận Đông Thành
Tu nhân tích đức sớm sinh con hiền
 Đặt tên là Lục Vân Tiên
Tuổi vừa hai tám nghề chuyên học hành”.
Ông mê Lục Vân Tiên nên thuộc nhiều lắm. Nghe riết thành quen chớ hồi nhỏ tôi chưa biết Lục Vân Tiên như thế nào. Ông bảo là cứ cố gắng học hành về sau sẽ biết, rồi đọc tiếp: “Trai thời trung hiếu làm đầu/ Gái thời tiết hạnh là câu trau mình”!
Bà không đọc như ông mà thường hát ru ầu ơ, dỗ dành hết đứa cháu này đến đứa cháu khác. Dưới tán cây râm mát, lời ru của bà lúc nửa buổi sớm mai, giữa trưa tròn bóng, hoặc non buổi xế chiều, cứ mãi theo tôi đi qua năm dài tháng rộng. Lạ thay, tiếng ru có khi da diết nhớ nhung:
“Chiều chiều ra đứng ngõ sau/ ngó về quê mẹ ruột đau chín chiều”, “Chiều chiều lại nhớ chiều chiều/ Nhớ người áo trắng khăn điều vắt vai”; có khi thâm trầm như nhắc nhở điều gì đó xa xôi, mơ hồ: “Chiều chiều mây phủ Đá Bia/ Đá Bia mây phủ chị kia lấy chồng/ Lấy chồng cho đáng tấm chồng/ Bõ công trang điểm má hồng phấn son”; cũng có khi là lời cảm than, hờn dỗi: “Trời mưa lộp bộp lá dừa/ bộp anh ít bộp cho chừa đi đêm”. Tuổi thơ tôi nghe mà chẳng hiểu gì nên cứ hỏi bà đủ thứ. Lời ru của bà, câu thơ ông đọc, cứ tươi mát như những giọt mưa thu dịu nhẹ, làm nảy nở trong tôi hạt mầm yêu thích văn chương thuở nhỏ.
Tôi thích nhất là khu vườn mùa thu. Không gay gắt nóng ran, không sụt sùi ướt át. Vườn thu sực nức mùi thơm của trái chín. Hương hoa trái quyện hòa trong làn gió, gọi đàn dơi về đập cánh nghiêng chao. Dơi đánh hơi tài lắm, chúng toàn lựa trái chín ngon nhất để ăn. Đàn chim chóc quạch cũng rủ nhau về đây đập cánh chuyền cành. Chúng đùa vui, đuổi nhau rồi kêu ré lên làm xôn xao cả một góc vườn. Thích nhất là nghe tiếng hót của chào mào, tiếng gáy âm trầm của cu cườm giữa vườn trưa yên bình thuở ấy. Sau cơn mưa đầu mùa, trong làn hơi sương dịu mát, tiếng chổi rẹt rẹt của bà ngoại lại vang lên. Ông thì lo chẻ gốc tre hoặc chặt nhánh cây sầu đông để dự trữ cho mùa đông sắp đến. Bà lượm những cành củi khô xếp vào góc hiên hoặc mang vào bếp, rồi quét lá dồn vào góc vườn để đốt. Lạ thay, khói đốt lá cây trong vườn không hề khét khó chịu, mà có mùi thơm của tinh dầu thảo mộc, có mùi âm ẩm của lá ướt sương đêm. Những thứ mùi của cây cỏ, của đất, của quê, của cả miền tuổi thơ kí ức…
Nay tôi về vườn cũ, dấu xưa đã quá phai nhòa. Ông bà lần lượt theo làn mây trắng về nơi cuối trời. Cậu, dì cũng chuyển đi nơi khác định cư sinh sống. Tôi đứng lặng hồi lâu trước nền nhà cũ, đầy dấu hoen rêu. Tìm đâu nữa chái bếp, mái hiên, hàng ba, bậc cửa, góc sân, khu vườn… Chỉ còn giếng nước là mãi ngọt lành, quanh năm trong vắt. Lòng bâng khuâng quá đỗi, ước gì được nước giếng kia, bình lặng sáng trong, mát lành. Bỗng dưng tôi như thấy hiện lên đống lửa đốt lá cây của ngoại, có làn khói trắng thoảng thơm đang bay lên trong khu vườn cũ!