Xúc động với hình ảnh người mẹ liệt sĩ qua một bài thơ

Nguyễn Tiến Bằng, Hội viên CLB thơ Việt Nam tỉnh Bắc Ninh, một nhà giáo, một người yêu thơ. Anh quê ở Hữu Ái, Giang Sơn, Gia Bình, làm thơ chưa nhiều nhưng đã có những thành công nhất định.

Anh đạt các giải thưởng: Đề thơ cho tranh khắc đá 2011, Giải thưởng thơ Bắc Ninh 2013, Giải thưởng thơ của CLB thơ tỉnh Bắc Ninh… Năm 2014 anh cho ra đời tập thơ Hoa Xương Rồng. Tập thơ khá phong phú về đề tài do anh gạn lọc từ chất liệu cuộc sống kết hợp với những suy tư sâu lắng kèm trong đó cả nỗi đau âm thầm. “Mẹ viếng nghĩa trang” là một bài như thế.

Tay run quờ chiếc gậy mòn

Cạn dòng nước mắt đau còn quặn đau

Các con đó các con đâu?

Nén nhang cháy đỏ trên màu cỏ non

Mẹ ngồi bên cạnh mộ con

Ngỡ như bên chiếc nôi tròn ngày xưa

Miệng ru tay vịn đung đưa

Bỗng đâu giọt nắng, giọt mưa nhạt nhòa

Nghĩa trang như rộng thêm ra

Lời ru của mẹ bay xa về trời.

Thành công của bài thơ là khắc họa hình ảnh người mẹ khi viếng nghĩa trang. Hình dáng người mẹ hiện lên qua câu đầu của bài thơ Tay run quờ chiếc gậy mòn. Từ run, từ quờ nói rằng mẹ không còn trẻ, mẹ cũng không còn khỏe. Tay mẹ đã run, đôi mắt mẹ không còn sáng, chiếc gậy theo mẹ bao năm tháng đã mòn. Câu thơ tiếp theo là tâm trạng mẹ. Mẹ đã khóc hết nước mắt, cứ tưởng nước mắt rơi xuống vợi đi nỗi đau thế mà cạn dòng nước mắt đau còn quặn đau. Hai từ đau trong một câu thơ nhưng không phải là điệp từ để nhấn mạnh mà như nhân lên nỗi đau, từ quặn ở đây khá đắt nghĩa là sự dày vò của cơ thể (“có cảm giác như ruột bị thắt, bị xoắn lại” - Từ điển tiếng Việt 1992) để nói sự dày vò của tâm trạng. Còn gì đau đớn hơn khi lá vàng còn ở trên cây, lá xanh rụng xuống trời hay hỡi trời (ca dao). Câu thơ sáu chữ tiếp theo chia hai vế đối lập giữa cái hiện hữu và cái vô hình. Cái hiện hữu là “các con đó”, ngôi mộ đó, nắm xương đó, còn cái vô hình là “các con đâu”, các con bằng xương bằng thịt của mẹ thì đâu? Câu thơ ở thể nghi vấn, xoáy sâu nỗi đau xé lòng. Tác giả thật sự thấu hiểu lòng mẹ, thấu hiểu một sự thật cái hiện hữu chỉ là cái bên ngoài, cái tượng trưng, cái vô hình mới là cái bên trong, cái mất mát của mẹ mới là sự thật.

Nỗi đau của những bà Mẹ Viêt Nam Anh hùng đã là nguồn cảm xúc cho khá nhiều loại hình nghệ thuật: Thơ ca, nhạc, họa, điêu khắc… Nói nỗi đau của mẹ, văn nghệ sĩ có nhiều cách nói khác nhau. Tiến Bằng đã có một cách nói giản dị nhưng lại rất sâu sắc. Chọn hình ảnh mẹ viếng nghĩa trang khá điển hình gây xúc động mạnh cho người đọc. Tương tự trong Văn Tế Nghĩa Sĩ Cần Giuộc của Nguyễn Đình Chiểu có câu Đau đớn bấy mẹ già ngồi khóc trẻ, ngọn đèn khuya leo lét trong lều. Mẹ viếng nghĩa trang là mẹ nhớ con, mẹ tìm đến các con của mẹ. Sau nỗi đau dường như mẹ bình tâm hơn, thanh thản hơn qua hình ảnh linh thiêng Nén nhang cháy đỏ trên màu cỏ non. Những câu thơ tiếp theo là những câu thơ mượt mà như lời ru đan xen giữa hiện tại và quá khứ diễn tả sự dịu đi của nỗi đau, Mẹ ngồi bên cạnh mộ con, Ngỡ như bên chiếc nôi tròn ngày xưa. Miệng ru tay vịn đung đưa. Bỗng đâu giọt nắng giọt mưa nhạt nhòa. Mẹ lại trở về đời thực của mẹ, với tấm lòng bao dung nhân hậu, thuơng con đứt ruột nhưng mẹ đã vượt qua nỗi đau để hướng tới cái cao cả, cái rộng lớn đúng với phẩm chất người mẹ Việt nam Biết hy sinh nhưng chẳng nhiều lời.(Thơ Tố Hữu).

 Với tấm lòng kính yêu và trân trọng, ngày 27-7-2007 Nguyễn Tiến Bằng viết hai bài thơ “Mẹ viếng nghĩa trang” như hai nén hương thơm tri ân các Anh hùng, Liệt sĩ, các bà mẹ Việt Nam đã sinh ra những người con, họ đã hy sinh thân mình cho công cuộc bảo vệ Tổ quốc. “Uống nước nhớ nguồn”, “Đời đời  nhớ ơn các Anh hùng liệt sĩ” là đạọ lý, là truyền thống của dân tộc ta, Nguyễn Tiến Bằng góp một tiếng nói nhắc nhở chúng ta bằng một bài thơ lục bát ngắn gọn, giản dị mà có nội dung sâu sắc đầy ý nghĩa.