Đặc sản bánh phu thê Đình Bảng

Nhiều ý kiến cho rằng, làng Đình Bảng dưới triều nhà Lý là nơi đầu tiên làm ra loại bánh này. Ngày nay, nếu có dịp đến thăm Đền Đô, phường Đình Bảng, thành phố Từ Sơn, Bắc Ninh, du khách sẽ nhận thấy nơi đây vẫn đang lưu truyền nghề làm bánh từ hàng trăm năm nay. Mặc dù có rất nhiều truyền thuyết xung quanh việc ra đời bánh phu thê như: Khi vua Lý Anh Tông xuất chinh, hoàng hậu chính tay vào bếp làm ra món bánh gửi theo chồng đi đánh trận. Vua ăn thấy ngon, nghĩ đến tình vợ chồng đã đặt tên bánh là phu thê. Nhưng lại có người kể rằng, trong một lần hội làng ở Đình Bảng, Lý Thánh Tông cùng vợ là Nguyên phi Ỷ Lan về quê lễ ở Đền Đô đã được dân làng dâng bánh xu xuê. Sau khi thưởng thức, Đức vua và Nguyên Phi đều khen ngon. Người cho rằng nếu được ăn bánh thì gia đình sẽ hạnh phúc hơn…

Bánh phu phu thê Đình Bảng nức tiếng gần xa.

Dù là truyền thuyết nào thì cũng đều chung một quan điểm để nói lên rằng bánh phu thê tượng trưng cho sự thủy chung, cho tình nghĩa vợ chồng. Có lẽ bởi vậy mà tục lệ trong đám hỏi phải có bánh phu thê đã trở thành truyền thống đối với người Việt Nam, đặc biệt là người dân Kinh Bắc.

Cũng giống như nhiều loại bánh truyền thống khác của Việt Nam, bánh phu thê không cầu kỳ về hình thức nhưng để có được một chiếc bánh hoàn hảo, thơm ngon phải trải qua nhiều công đoạn chuẩn bị, thực hiện kỹ lưỡng cũng như áp dụng các phương pháp bí truyền.

Nhìn bên ngoài, chiếc bánh phu thê là sự tổng hòa của các yếu tố âm dương ngũ hành: Ruột trắng, nhân vàng, hai vỏ xanh úp lại buộc bằng sợi dây sơn hồng. Điều ấy khiến cho chiếc bánh trở thành lễ vật quen thuộc lên bàn thờ tổ tiên mỗi khi Tết đến xuân về, đất trời giao hòa, tinh hoa hội tụ, con người hướng đến sự trọn vẹn, sum vầy.

Để có được những chiếc bánh phu thê ngon và đẹp mắt đòi hỏi sự cẩn thận và khéo léo trong nhiều công đoạn.

Chiếc bánh tưởng chừng đơn sơ, giản dị nhưng để làm ra chúng lại hết sức kỳ công. Để tạo ra bánh phu thê ngon nhất tại Đình Bảng, người làm bánh ưa chuộng gạo nếp cái hoa vàng thơm ngon đặc trưng. Quy trình bắt đầu bằng việc vo sạch và làm ráo nước gạo nếp. Mặc dù có sẵn công nghệ máy xay, người dân nơi đây chia sẻ rằng, bí quyết quan trọng là phải giã gạo bằng cối. Điều đó giúp họ dễ dàng lọc hết tinh bột, chỉ giữ lại khoảng 0,4kg tinh bột từ 1kg gạo nếp cái hoa vàng. Bột lọc đó lúc này mới đem xay thật nhuyễn rồi phơi khô để qua 15 ngày mới dùng làm bánh, nếu làm ngay bánh sẽ nát.

Để tạo màu vàng đẹp mắt cho bánh phu thê, người dân Đình Bảng sử dụng hoa dành dành phơi khô, sau đó ngâm vào nước sôi để thu được nước màu vàng nhuộm màu cho vỏ bánh. Nhân bánh làm từ đỗ xanh nghiền mịn kết hợp với đường và dừa sợi tạo độ thơm, bùi. Bánh phu thê Đình  Bảng thường được cắt thành 4 miếng đều nhau, với 4 hạt sen ở 4 góc bánh. Khi thưởng thức, không ai không bị chinh phục bởi sự hài hòa thanh tao của chiếc bánh nhỏ.

Nhân bánh được làm cầu kỳ, cẩn thận.

Dấu ấn văn hóa truyền thống và biểu tượng cho tình nghĩa mặn nồng nơi bánh phu thê vẫn mãi là giá trị quý giá từ ngàn xưa, không gì có thể thay đổi được. 

Khi bóc chiếc bánh ra, bánh có màu vàng ươm trong suốt nhìn rõ những sợi đu đủ nạo nhỏ rắc lẫn bên trong trông thật hấp dẫn. Màu vàng của vỏ bánh được tạo thành từ hoa dành dành. Người làm bánh đem hoa dành dành phơi khô, khi nào làm bánh thì ngâm vào nước sôi để chiết xuất nước có màu vàng, lấy nước này trộn vào bột để tạo màu bánh. Theo truyền thống, bánh được gói bằng hai thứ lá. Bên trong là lớp lá chuối chống dính, ngoài cùng lá lớp lá dừa, tuy trên tráp ăn hỏi có thể bánh được đặt trong hộp giấy màu đỏ. Luộc bánh tốt nhất là luộc bằng bếp củi đun vừa lửa. Bánh phu thê có hình vuông và tròn biểu trưng của triết lý âm dương ở phương Đông. Bột bánh được dàn mỏng, đặt nhân vào một đầu rồi đắp phần bột còn lại lên nhân như thể hiện sự ôm ấp, che chở của tình phu thê. Triết lý Á Đông cũng được thể hiện một cách tinh tế qua các màu của bánh. Lá gói xanh tượng trưng cho sự chung thủy, lạt buộc hồng mô phỏng sợi tơ hồng kết nối, bánh màu vàng thể hiện tình yêu thương của vợ đối với chồng.