Để vốn quý mãi trường tồn

Tinh hoa văn hóa của Dân ca Quan họ được lưu giữ, lan tỏa và cả thế giới tôn vinh như ngày nay có vai trò đặc biệt quan trọng của các nghệ nhân Quan họ. Ý thức được trách nhiệm phải truyền lại cho các thế hệ sau, các nghệ nhân đang dốc lòng, dốc sức “truyền nghề”, nhắc nhở con cháu giữ gìn tài sản quý giá của dân tộc… Những người yêu Quan họ sẽ cảm thấy ấm lòng khi biết, vốn văn hóa đặc sắc vẫn luôn được thế hệ nối tiếp thế hệ nuôi dưỡng, nâng niu, gìn giữ trong mỗi nếp nhà ở khắp các làng quê.

Ở Tiên Du, người ta vẫn thường nhắc đến lớp học hát Quan họ cổ của hai cụ Nguyễn Văn Đắc (89 tuổi) và Nguyễn Thừa Kế (92 tuổi). Là những báu vật sống hiếm hoi của vùng đất này bước qua tuổi “xưa nay hiếm” nhưng các cụ vẫn giữ được tinh thần minh mẫn, khí chất của một nghệ nhân Quan họ mẫu mực. Đã ngót 20 năm kể từ khi đứng lên thành lập CLB Quan họ của thôn, các cụ đã truyền lại cho thế hệ các chị Kim Thanh, Phương Sáng… một “vốn liếng” dày dặn với hơn trăm bài Quan họ cổ. Với cách học ghép từng đôi, đến nay hai cụ đã tổ chức cho hơn 30 thành viên CLB ở lứa tuổi trung niên học đều đặn mỗi tuần.

Theo gương cụ Kế, cụ Đắc, các liền chị lại truyền câu hát cho lứa tuổi thanh thiếu nhi trong làng. Hơn ai hết, các chị hiểu phải tìm được lớp kế cận, khơi gợi niềm yêu thích, đam mê Quan họ của thế hệ trẻ để nối mãi những mạch nguồn.

Tại đền thờ Vua Bà Thủy tổ Quan họ, chúng tôi gặp lớp truyền dạy Quan họ của liền chị Nguyễn Thị Sang (55 tuổi) và Nguyễn Thị Thềm (53 tuổi). Sinh ra trong gia đình có nghề chơi Quan họ nổi danh ở làng Diềm, lại được thừa hưởng giọng hát mượt mà mê đắm lòng người từ người mẹ là cố nghệ nhân Nguyễn Thị Các, hai chị là một cặp hát có tiếng, được nhiều người biết đến. Khi những làn điệu Quan họ được cả thế giới tôn vinh, hai chị cùng các nghệ nhân, những liền anh, liền chị thôn Diềm lại càng ý thức được sự cấp thiết phải lưu truyền cho thế hệ mai sau.

Với hai chị Sang- Thềm, không chỉ truyền dạy lại cho các con, cháu trong nhà về truyền thống hát Quan họ của gia đình mà đã gần 6 năm nay, các chị gắn bó với các lớp học hát Quan họ cho thiếu nhi trong làng. Từ khi tham gia dạy thử nghiệm lớp Quan họ măng non (nằm trong kế hoạch của UNESCO), sự yêu thích và đam mê Quan họ của các em là động lực để hai chị duy trì lớp học miễn phí cho các thế hệ Quan họ măng non đến nay.

Cứ đều đặn mỗi tuần từ 3 đến 4 buổi tối, đền Vua Bà là nơi gặp gỡ, sinh hoạt của những liền anh, liền chị “nhí”. Trong đó, lớp dành cho các em từ 7 – 15 tuổi có 17 học sinh và từ 15 – 20 tuổi có gần 20 em sinh hoạt thường xuyên. Đó là chưa kể đến những dịp nghỉ hè, học sinh các cấp lại tìm đến học hát như một hình thức sinh hoạt hè đặc trưng của làng quan họ gốc. Lớp học ngày càng đông, các em đều có ý thức tham gia, sớm bộc lộ năng khiếu khiến các chị rất hài lòng. Có những em mới 7 tuổi như Thanh Nga, Thanh Chúc, Như Quỳnh đã thuộc cả chục bài và thể hiện được sự duyên dáng, thanh lịch của một liền chị thực thụ. Lớp học thu hút ngày càng nhiều em còn bởi hai chị thường xuyên kể lại những phong tục trong sinh hoạt của người xưa. Vừa uốn nắn kỹ năng lấy hơi, nhả chữ, luyến láy, vừa dạy các em những nét tinh tế trong giao tiếp của Người quan họ.

Liền chị Nguyễn Thị Thềm khẳng định: “Quan họ đã là di sản văn hóa của thế giới có nghĩa đã là của tất cả mọi người, ai cũng phải có trách nhiệm gìn giữ và bảo vệ. Chúng tôi có may mắn hơn là sinh ra trong gia đình có truyền thống, học được chút vốn liếng của các cụ, vẫn luôn tâm niệm phải có trách nhiệm cùng các nghệ nhân truyền lại cho thế hệ sau để vốn quý của cha ông sống mãi trong cộng đồng”.

Bài, ảnh: H.Đ