Đến Mộc Châu, thăm địa điểm lưu niệm Trung đoàn 52 Tây Tiến

Trong chuyến đến Mộc Châu (Sơn La) - chúng tôi có dịp thăm di tích lịch sử cấp Quốc gia, điểm lưu niệm Trung đoàn 52 Tây Tiến. Nơi đây, hiện lưu giữ nhiều tư liệu, hiện vật nói về chiến công vang dội của Trung đoàn 52 cũng như của những chiến sĩ binh đoàn Tây Tiến sống và chiến đấu trong điều kiện hiểm nguy, vô cùng gian khó nhưng luôn lãng mạn, hào hoa, lạc quan cách mạng.

Tạm xa những đồi chè, vườn mận bạt ngàn, những bản làng mộc mạc của cao nguyên Mộc Châu, chúng tôi đến thăm khu di tích lịch sử cấp Quốc gia, điểm lưu niệm Trung đoàn 52 Tây Tiên thuộc tiểu khu 12, thị trấn Mộc Châu. Xe vừa dừng, hướng dẫn viên khu di tích, chị Ngọc Muốn ra tận cổng đón và giới thiệu cụ thể để mỗi thành viên trong đoàn có thể tìm hiểu kỹ hơn về khu di tích này.
Chị cho biết: Ngay sau khi cách mạng tháng Tám năm 1945 thắng lợi, toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta tập trung lực lượng vào nhiệm vụ củng cố chính quyền, xây dựng bộ máy nhà nước dân chủ nhân dân. Nhận rõ vị trí quan trọng của miền Tây Bắc, ngày 27-2-1947, Trung đoàn Tây Tiến được thành lập với nhiệm vụ phối hợp với quân đội Lào bảo vệ vững chắc vùng biên giới của Tổ quốc. Chiến sỹ của đoàn Tây Tiến chủ yếu là thanh niên Hà Nội, thuộc nhiều tầng lớp khác nhau, trong đó phần đông là học sinh, sinh viên. Đất nước có giặc ngoại xâm, các học sinh, sinh viên Hà Nội tạm gác việc học hành, sách vở lên đường chiến đấu đánh đuổi giặc thù. Địa bàn thực hiện nhiệm vụ của binh đoàn Tây Tiến rất rộng, trải khắp các tỉnh như: Hòa Bình, Sơn La, Lai Châu, Thanh Hóa, sang tận Sầm Nưa (Lào)… Những nơi này, lúc đó còn rất hoang vu và hiểm trở, núi cao, sông sâu, rừng rậm, có nhiều thú dữ, trong khi đó, điều kiện chiến đấu thì gặp vô vàn khó khăn, thiếu thốn, song với ý chí quyết chiến, quyết thắng, vượt lên gian khổ, ác liệt của chiến tranh, các cán bộ, chiến sĩ anh dũng chiến đấu, lập nhiều chiến công vang dội. Tháng 6-1949, Trung đoàn 52 Tây Tiến đổi tên thành Trung đoàn 12 thuộc Liên khu III. Đến năm 1951, khi Sư đoàn 320 được thành lập, Trung đoàn Tây Tiến trở thành một trong ba Trung đoàn của Sư đoàn này. Trong kháng chiến chống Pháp, Trung đoàn vinh dự được tặng cờ “Quyết chiến, chiến thắng” của Chủ tịch Hồ Chí Minh và được mang tên truyền thống đoàn Đông Biên. Trung đoàn được tặng thưởng nhiều danh hiệu cao quí, nhiều Huân chương các loại…
Nói về sự vất vả, gian lan, hiểm nguy của người lính Trung đoàn 52, nhà thơ Quang Dũng, một thành viên của Trung đoàn đã viết bài thơ “Tây Tiến”. Với sự kết hợp tài tình giữa bút pháp hiện thực và cảm hứng lãng mạn, bài thơ đã trở thành khúc ca bi tráng phản ánh chân thực cuộc sống, chiến đấu hào hùng, oanh liệt nhưng cũng đầy hào hoa, lãng mạn và lạc quan cách mạng vì độc lập, tự do, vì hạnh phúc của nhân dân của những chiến sĩ Trung đoàn 52 Tây Tiến: “Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm/Heo hút cồn mây, súng ngửi trời/Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống/Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi.”;“Chiều chiều oai linh thác gầm thét/Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người”…

Đài tưởng niệm được thiết kế hình cụm lưỡi lê, biểu tượng cho ý chí và tinh thần quyết chiến, quyết thắng của Trung đoàn Tây Tiến.

Khu di tích Quốc gia, điểm lưu niệm Trung đoàn 52 Tây Tiến được xây dựng năm 2006, được trùng tu, tôn tạo năm 2015. Khu di tích được thiết kế dựa theo ý tưởng của bài thơ “Tây Tiến” của nhà thơ Quang Dũng. Với diện tích 5.000m², quần thể khu di tích gồm 7 hạng mục như khu nhà truyền thống trưng bày tư liệu, hiện vật, 5 bức phù điêu, đài tưởng niệm, Bia ghi danh chiến sỹ Tây Tiến, khu hoài niệm, đài vọng tưởng. Mỗi hạng mục trong khu di tích là một câu chuyện, một kỷ niệm, một chiến công gắn với đoàn quân Tây Tiến. Điểm nhấn là nhà trưng bày tư liệu, hiện vật được thiết kế theo kiểu nhà sàn dân tộc Tây Bắc chia thành 3 phần: Không gian Đại tướng Võ Nguyên Giáp; “Tây Tiến một thời và mãi mãi” giới thiệu hình ảnh và các kỷ vật của Trung đoàn Tây Tiến xưa và nay tiêu biểu như đèn, áo trấn thủ, giấy chứng minh của nhà thơ Quang Dũng; “Tây Tiến hào hùng và tài hoa tái hiện lại hình ảnh của người lính Tây Tiến năm xưa, tiêu biểu là những sáng tác trong những năm tháng kháng chiến gian khổ với nhiều tác phẩm sống mãi với thời gian: Bức tranh “Nuôi giấu thương binh” của họa sỹ Quang Thọ; chân dung nhạc sỹ Doãn Quang Thái tác giả của ca khúc “Vì nhân dân quên mình”; tượng bán thân của nhà thơ Quang Dũng cùng bài thơ “Tây Tiến”…
Từ dưới nhà truyền thống, đi theo 52 bậc đá (52 bậc đá biểu trưng cho tên gọi của Trung đoàn 52), được thiết kế lúc thẳng đứng, lúc uốn lượn, quanh co tượng trưng cho đường hành quân của binh đoàn Tây Tiến để lên Đài tưởng niệm nằm ở vị trí cao nhất của quần thể được thiết kế hình cụm lưỡi lê, biểu tượng cho ý chí và tinh thần quyết chiến, quyết thắng của Trung đoàn Tây Tiến. Phía trước đài tưởng niệm là hai biểu tượng gắn liền với chặng hành quân của Trung đoàn 52 Tây Tiến, đó là Thạt Luông - biểu tượng của văn hóa, tinh thần của các bộ tộc Lào gửi tặng Trung đoàn Tây Tiến và hoa lau - loài hoa gắn với chặng đường hành quân của người lính Tây Tiến tạo nên một không gian thơ mộng, huyền ảo của núi rừng Tây Bắc. Xung quanh quần thể di tích còn có 5 bức phù điêu ghi lại những câu chuyện cảm động về chiến công của Trung đoàn Tây Tiến cùng nhà bia ghi danh được thiết kế theo kiến trúc “Khải Hoàn môn”, đây là biểu tượng cho những chiến công cũng như những ước vọng về ngày chiến thắng… Theo các thuyết minh viên tại khu di tích thì những chiến công oanh liệt của Trung đoàn 52 Tây Tiến đã được ghi vào lịch sử, tại Khu di tích Quốc gia, điểm lưu niệm Trung đoàn 52 Tây Tiến còn lưu giữ nhiều tư liệu, hiện vật vô giá, bởi thế, nơi đây đã trở thành địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống yêu nước, cách mạng. Đặc biệt năm nay, kỷ niệm 75 năm thành lập Trung đoàn 52 Tây Tiến, số lượng du khách đến thăm khu di tích này khá đông.
Trong đoàn đến thăm lần này có nhiều người sinh ra và lớn lên ở Hà Nội, khi được nghe giới thiệu và tìm hiểu về khu di tích đã không khỏi xúc động. Nhà báo Dương Hoàn (Báo Bắc Ninh) tâm sự: Được đọc, được nghe nhiều về binh đoàn Tây Tiến nhưng đến đây tôi mới có dịp tìm hiểu sâu về Trung đoàn 52, về những thanh niên của Hà Nội hào hoa, lãng mạn nhưng cũng đầy anh dũng, kiên trung, khi đất nước có giặc thù sẵn sàng lên đường chiến đấu với tinh thần “chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh”. Khu di tích Quốc gia - Địa điểm lưu niệm Trung đoàn 52 Tây Tiến là một “địa chỉ đỏ” giữa cao nguyên Mộc Châu xanh mát, để mỗi người, nhất là thế hệ trẻ tìm về.