Điềm đạm

Pascal, nhà triết học người Pháp thế kỷ 17 đã viết: Dư luận là chúa tể của thế gian. Đến nay đã gần 400 năm, dư luận vẫn luôn là chúa tể, thời đại công nghệ số và sự lên ngôi của mạng xã hội thì dư luận lại càng khẳng định sức mạnh… “hủy diệt” của mình!

Hơn hai tuần nay, cái tên PGS tiến sỹ Bùi Hiền nổi lên như cồn với công trình nghiên cứu cải tiến Tiếng Việt. Trên mạng liên tiếp các đợt sóng ném đá, chửi bới thậm tệ vị tiến sỹ này. Các bài viết, clip, nhạc chế, từ người đàn bà bán mắm, đến anh xe ôm, các vị giáo sư, cả đến đại biểu Quốc hội… trăm hoa đua nở, trăm nhà đua tiếng. Các ý kiến tỏ ra rất lo lắng cho sự biến tướng, những hệ lụy của Tiếng Việt nếu được cải tiến theo đề tài của PGS tiến sỹ Bùi Hiền. Khổ nhất là vị nữ tiến sỹ họ Đoàn, trong chương trình Cà phê sáng đã “lỡ miệng” với “Đám đông…” và hào hứng về “Đội” của tiến sỹ Bùi Hiền. Gạch đá dư luận đang hăng tiết với tiến sỹ Bùi Hiền, nay lại được thể quay sang thóa mạ, đánh đập không thương tiếc với nữ tiến sỹ này. Trong cơn “địa chấn” kinh hoàng, đã có những tiếng nói khá điềm đạm của một số người. Rằng: Công trình nghiên cứu cải tiến Tiếng Việt của PGS tiến sỹ Bùi Hiền mới được trình bày tại hội thảo về ngôn ngữ tại Trường đại học Quy Nhơn. Có nghĩa là chưa được trình lên cấp có thẩm quyền, chưa được phê duyệt đưa vào thử nghiệm, lại càng không có quyết định đưa vào thay thế Tiếng Việt hiện thời.

Cách đây vài năm có anh chàng trồng ổi quê Hải Dương-Lệ Rơi, yêu ca hát, mê ca hát đến hồn nhiên, ngây ngô. Sẽ chẳng ai biết đến anh nếu không có mạng xã hội! Lệ Rơi có “biệt tài”, hát không một câu nào đúng nhạc và khi anh cất tiếng hát là không hiểu anh khóc hay rên hay gào… Vậy mà anh đã gây bão mạng một thời, có cả phóng sự rất dài về anh trên VTV. Số phận hay dư luận đã đưa Lệ Rơi thành người nổi tiếng? và thương hiệu Lệ Rơi được tận dụng để kinh doanh ăn uống tại Sài Gòn. Năm ngoái có tin Lệ Rơi kinh doanh thua thiệt đã ôm đống nợ vài trăm triệu. Tháng 10 vừa rồi báo Thanh niên đăng bài về Lệ Rơi, Lệ Rơi có tâm sự anh đã nâng mũi để  thay đổi diện mạo và muốn đề nghị mọi người hãy gọi anh là Đức Hậu như cái tên cha mẹ đặt cho, anh muốn quên đi cái thuở… Lệ Rơi.

Dư luận hà khắc với PGS tiến sỹ Bùi Hiền? và rất cay độc với nữ tiến sỹ họ Đoàn? Nhưng lại rất “hiền lành” thân thiện với Lệ Rơi. Dù ở thái cực nào thì tính “hủy diệt” của dư luận đều rất đáng ngại, đáng sợ!

Cụ Thu Giang-Nguyễn Duy Cần cách đây gần một thế kỷ, khi bàn về “Cái Dũng của thánh nhân” đã viết: Cái Dũng của thánh nhân không phải sẵn sàng tuốt gươm chém kẻ thù mà cái dũng của thánh nhân là sự điềm đạm.

Có phẩm chất điềm đạm mới có được sự tĩnh tâm, suy xét, cân nhắc trước khi phát ngôn, như thế sẽ không bị lỡ miệng, vạ miệng và làm tổn thương người khác. Có phẩm chất điềm đạm trong nhận xét, chắc chắn sẽ có lòng vị tha, bao dung và lương thiện. Điềm đạm là phẩm chất quan trọng của kẻ sỹ, của bậc làm quan, và cũng vô cùng cần thiết với muôn dân trăm họ. Điềm đạm không tự nhiên mà có, nó cần được giáo dục một cách nghiêm túc và tu dưỡng thường xuyên, nhất là thời đại của mạng xã hội, nhà nhà phát ngôn, người người “làm báo”. Cẩn trọng không bao giờ thừa, nếu không muốn chuốc vạ cho bản thân và đổ vạ cho người khác, hãy lắng nghe lời dạy của tiền nhân: “Nhất ngôn ký xuất, tứ mã nan truy” và hãy “uốn lưỡi bảy lần trước khi nói”. Lời nói là nghiệp khẩu, ranh giới thiện, ác từ lời nói rất mong manh.