Điều trị ARV sớm cho mẹ-Sức khỏe cho con

Làm mẹ là thiên chức thiêng liêng mà bất kì người phụ nữ nào cũng mong muốn. Tuy nhiên, nhiều người phụ nữ đã từng vì mặc cảm, vì lo sợ sẽ làm lây “căn bệnh thế kỉ HIV” cho con mà không dám thực hiện thiên chức đó. Những năm gần đây, việc phụ nữ có HIV mang thai, sinh con và đặc biệt là những đứa trẻ sinh ra hoàn toàn không có HIV đã khá phổ biến. Có được sự kì diệu đó là nhờ họ được tiếp cận, quản lí và điều trị bằng thuốc ARV nhằm ức chế sự nhân lên của virut HIV, bảo toàn hệ miễn dịch và nhờ đó có thể cho con một sức khỏe toàn diện.

Em N.V.A (xã Đại Xuân, huyện Quế Võ) sinh năm 2010, là con thứ 2 của gia đình. Khi sinh em ra, chị N.T.H không biết mình bị HIV và em đã bị lây truyền bệnh từ mẹ. Tuy nhiên, được phát hiện kịp thời ngay sau sinh, em được điều trị HIV bằng thuốc ARV nên đến nay, sức khỏe vẫn ổn định, vẫn sinh hoạt và học tập như những đứa trẻ bình thường khác. Cũng từ lần sinh đó, chị H. biết mình bị HIV và đã được tư vấn điều trị ngoại trú bằng thuốc ARV tại phòng khám ngoại trú của Trung tâm Y tế huyện Quế Võ. Chị H. chia sẻ, 9 tháng mang thai bé V.A, chị và gia đình đều vô cùng mong chờ đến ngày cháu ra đời. Thế nhưng không ngờ ngày hôm đó, mọi thứ đen tối nhất ập đến cùng lúc không chỉ với chị mà cả với đứa con còn đỏ hỏn vừa lọt lòng của chị. Kiên trì uống thuốc, điều trị thuốc ARV cho cả mẹ lẫn con nên cơ bản sức khỏe của 2 mẹ con vẫn ổn định. Nhưng không bao giờ chị dám nghĩ mình sẽ tiếp tục có con vì nỗi lo sợ, ám ảnh mình sẽ truyền virus HIV sang con như cháu A. Vậy mà nhờ sự tư vấn tận tình của các y, bác sĩ; nhờ thực tế tận mắt thấy những người phụ nữ có HIV như mình vẫn sinh được con khỏe mạnh nên chị mới quyết tâm tiếp tục có con. Tuân thủ tuyệt đối phác đồ điều trị của bác sĩ, uống đúng thuốc, đúng giờ trong suốt thai kì; sinh con ra cháu được uống thuốc dự phòng ngay, 4 tuần và 19 tuần mang con đi xét nghiệm đều có kết quả âm tính. Niềm hạnh phúc đó chắc chỉ những người có HIV như chị mới thấu hiểu hết được!
Theo thống kê, trong năm 2019, toàn tỉnh đã thực hiện tư vấn và xét nghiệm sàng lọc HIV cho 30.330 phụ nữ đến khám thai và sinh con tại các cơ sở y tế. Đáng chú ý, trong đó có 9 phụ nữ nhiễm HIV được điều trị bằng thuốc ARV trong suốt thai kì, 4 sản phụ phát hiện nhiễm HIV trong thai kì. Nhờ đó 13 trẻ đẻ sống từ mẹ nhiễm HIV hoàn toàn khỏe mạnh, đến nay đều được đang được điều trị dự phòng phơi nhiễm HIV.
Theo bác sĩ CKII Nguyễn Văn Dũng, Trưởng khoa Truyền nhiễm, Bệnh viện Đa khoa tỉnh, nếu bệnh nhân HIV được điều trị ARV tuân thủ tốt thì sau một thời gian điều trị, lượng virus sẽ giảm dần trong máu. Đối với điều trị ARV, tuân thủ điều trị là yếu tố quyết định có thành công hay không. Đặc biệt với phụ nữ mang thai thì việc tuân thủ điều trị lại càng phải nghiêm ngặt hơn. Trước đây những phụ nữ có HIV rất ngại sinh con do lo sợ con sẽ bị lây truyền HIV từ mẹ. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, với những người đã điều trị ARV thì tỉ lệ lây truyền mẹ con rất thấp. Vì vậy các bà mẹ có HIV ngày càng thoải mái hơn trong việc sinh con, mỗi năm có từ 10 đến 15 trẻ, thậm chí có năm lên đến 20 trẻ được ra đời từ các phụ nữ có HIV. Và hiện tại tất cả các trẻ đều chưa có cháu nào bị lây HIV từ mẹ cả.
Tại Bệnh viện Sản Nhi Bắc Ninh, hiện phòng khám ngoại trú quản lí bệnh nhân HIV đang quản lí và điều trị cho 24 bệnh nhi có HIV. Định kì hàng tháng, các trẻ được gia đình đưa đến viện để khám, xét nghiệm và lấy thuốc điều trị ARV. Bệnh viện Sản Nhi cũng thực hiện điều trị ARV cho trẻ phơi nhiễm - tức là những trẻ sinh ra từ mẹ có kết quả xét nghiệm dương tính với HIV. Bác sĩ CKII Vũ Thị Thanh Hiếu, Khoa khám bệnh - Cấp cứu ban đầu, Bệnh viện Sản Nhi Bắc Ninh cho biết, tất cả các trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV đều được uống thuốc dự phòng phơi nhiễm sau sinh theo quy định của Bộ Y tế; đồng thời được tư vấn ăn hoàn toàn sữa công thức chứ không bú mẹ. Sau khi sinh được khoảng 4-6 tuần tuổi, các bé sẽ được làm xét nghiệm lấy máu gót chân, đo tải lượng virus để xem có nhiễm HIV hay không. Nếu kết quả dương tính thì ngay lập tức trẻ sẽ được điều trị ARV, còn nếu âm tính lần 1 thì trẻ vẫn sẽ tiếp tục được điều trị dự phòng nhiễm trùng cơ hội, được theo dõi và quản lí sức khỏe tại phòng khám ngoại trú của bệnh viện. Đến khi trẻ được 18 tháng tuổi sẽ tư vấn và hướng dẫn cho gia đình đưa trẻ đi làm xét nghiệm khẳng định nhiễm HIV. Đây mới là kết quả chẩn đoán cuối cùng khẳng định việc trẻ có hay không nhiễm.
Có thể nói, HIV tuy không thể chữa khỏi, nhưng nhiễm HIV không phải là cửa tử. Người nhiễm HIV nếu được điều trị đầy đủ bằng ARV vẫn có cuộc sống khỏe mạnh, có thể học tập và làm việc như người bình thường. Đặc biệt, những người phụ nữ có HIV vẫn hoàn toàn có thể thực hiện “thiên chức” làm mẹ, vẫn hoàn toàn có thể cho con một sức khỏe toàn diện nếu tuân thủ đầy đủ phác đồ điều trị ARV của bác sĩ.

Nguyễn Oanh
Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật tỉnh