Đình làng Phù Lưu công trình kiến trúc đặc sắc

Nằm trong vùng đất cổ của huyện Yên Phong, thôn Phù Lưu, xã Trung Nghĩa là nơi còn lưu giữ được nhiều nét đẹp văn hoá truyền thống của một làng Việt cổ. Một trong những nét đẹp đặc trưng của làng quê này là còn bảo lưu được quần thể di tích cổ kính thâm nghiêm trong đó có ngôi đình, công trình kiến trúc đặc sắc phản ánh đậm nét về bề dày lịch sử-văn hoá của làng xã nơi đây.

Đình Phù Lưu hiện tọa lạc trên khu đất đẹp nằm ở trước làng, mặt quay hướng Nam, cạnh đình là ngôi chùa cổ “Vân La tự” và các công trình văn hoá của thôn như: Sâu bóng, nhà trẻ, nhà văn hoá; trước đình là ao làng và cánh đồng quanh năm lúa, màu xanh tốt. Sự kết hợp hài hoà giữa các công trình văn hoá của thôn đã tạo ra một không gian thoáng đãng linh thiêng giữa làng quê đúc trù mật.

Căn cứ vào tấm bia tứ diện của đình có tên “Hậu thần bi ký” dựng năm 1694 và lời kể của các cụ cao lão trong làng, đình Phù Lưu được khởi dựng vào đầu thế kỷ XVII. Đến thời Nguyễn ngôi đình được trùng tu mở rộng và có quy mô lớn và nhiều hạng mục công trình như: Tam quan, tiền tế, đại đình, hai toà dải vũ. Tiếc rằng trong thời kỳ chống Pháp, tam quan, tiền tế và hai toà dải vũ của đình được tiêu thổ để đáp ứng yêu cầu của cách mạng, chỉ có giữ được toà đại đình cho đến nay.

Giá trị nổi bật của đình Phù Lưu là kiến trúc điêu khắc: Đại đình có kết cấu kiểu chữ đinh, kiểu thức bốn mái sáu đao cong. Bộ khung đình được làm bằng gỗ lim, liên kết với nhau bởi hệ thống cột to khoẻ, vững chắc. Hầu hết các vì nóc, con rường, cốn, đầu dư, kẻ hiên của đình được trang trí chạm khắc các đề tài “tứ linh”, “tứ quý” với kỹ thuật chạm nổi, chạm lộng, chạm bong kênh rất tinh xảo nghệ thuật. Đặc sắc nhất là những mảng chạm ở các bức cốn của hai vì gian giữa. Cốn ở đây được chạm khắc ở cả hai mặt, phía trong lòng giếng là đề tài “tứ linh” với nét chủ thể là con rồng to lớn đang uốn mình trong những cụm mây mác. Đầu rồng nổi bật nhô ra khỏi mặt phẳng, bờm râu nét mác dựng đứng, miệng há rộng trong tư thế cuốn thuỷ, trong dòng nước nhìn rõ con cá chép đang cuốn theo. Trên cùng của cốn, phần ván nong gần sát mái được chạm hình con chim phượng trong tư thế đang bay, phượng có mỏ vẹt, mào, râu, tóc là những mũi mác, cánh phượng xoè rộng được cách điệu thành những vân mây mềm mại uyển chuyển. Bên dưới là hình lân, long mã, rùa đang nô đùa trên sóng nước, vân mây, tạo thành một bức tranh vô cùng sống động. Mặt ngoài của cốn được chạm đề tài “tứ quý” với nét chủ thể là hoa mai, xung quanh là tùng, cúc, trúc vấn vít với nhau tạo nên một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp. Tuy cùng là đề tài “Tứ linh, tứ quý” nhưng mỗi bức chạm ở đình Phù Lưu lại có sự khác biệt, tạo cho không gian kiến trúc của ngôi đình rất phong phú, đa dạng chứ không đơn điệu nhàm chán. Bên cạnh phần trang trí trên kiến trúc còn là phần trang trí chạm khắc trên bức cửa võng, án thờ, hoành phi, câu đối, bộ siêu đao bát bửu…, không những thể hiện được sự tài hoa khéo léo của các nghệ nhân làm đình khi xưa mà còn làm cho không gian của ngôi đình thêm uy nghi lộng lẫy.

Hiện đình Phù Lưu còn bảo lưu được hệ thống tài liệu cổ vật rất phong phú như: Thần tích, sắc phong, bia đá, tượng thờ, ngai, bài vị, hệ thống hoành phi câu đối, tranh cổ cùng nhiều đồ thờ tự cổ quý khác. Những tài liệu cổ vật này không những có giá trị về mặt tâm linh tín ngưỡng mà còn là những tư liệu quý chứa đựng nhiều thông tin, giúp cho việc tìm hiểu về ngôi đình, về phong tục tập quán, về làng (xã) Phù Lưu trong lịch sử. Căn cứ vào bản thần tích và 6 đạo sắc phong hiện còn bảo lưu được tại đình đã cho biết rõ, đình Phù Lưu thờ nhị vị “Thánh Tam Giang” là những danh tướng thời Triệu Quang Phục, có công đánh đuổi quân xâm lược nhà Lương vào thế kỷ thứ VI. Sau khi mất, các ngài lại hiển ứng linh thiêng âm phù giúp quân dân Đại Việt đánh thắng 30 vạn quân Tống xâm lược trên chiến tuyến Như Nguyệt vào năm 1077. Các danh tướng họ Trương sống là anh hùng đánh giặc, chết làm trung nghĩa linh thần, đã đi vào tâm linh tín ngưỡng của nhân dân và được trên 370 làng (xã) ở vùng Bắc Ninh-Kinh Bắc tôn thờ làm thành hoàng làng, các triều vua thời phong kiến đều có sắc phong, chuẩn cho nhân dân phụng thờ dài lâu vậy.

Lễ hội truyền thống của đình Phù Lưu được tổ chức vào ngày 15 tháng Giêng âm lịch hàng năm. Trong những ngày hội, bên cạnh những nghi thức tế Thánh trang nghiêm là phần hội với nhiều trò chơi dân gian như: Đấu vật, cờ người, chọi gà, hát chèo, hát trống quân, đặc biệt có tục “kéo chài đốt pháo’ rất độc đáo… đã thu hút đông đảo nhân dân địa phương hướng về cội nguồn, củng cố tình đoàn kết làng xã và tham gia vào những sinh hoạt văn hoá văn nghệ vui tươi lành mạnh, mang đậm bản sắc văn hoá dân tộc.

Với lịch sử hàng trăm năm, đình Phù Lưu vừa được Bộ Văn hoá Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích cấp Quốc gia, quyết định số 271/QĐ-BVHTTDL ngày 2 tháng 2 năm 2012. Đây là ngôi đình thứ 5 của xã Trung Nghĩa được Nhà nước cấp bằng công nhận. Với giá trị về kiến trúc điêu khắc, cổ vật, tín ngưỡng và lễ hội, đình Phù Lưu cùng với đình Đông Mai, đình Ngô Nội, đình Tiên Trà trong vùng đã góp phần làm nên nét văn hiến của vùng đất cổ Yên Phong nói riêng, xứ Bắc Ninh-Kinh Bắc nói chung.