Đình Thanh Bình thờ danh tướng của Hai Bà Trưng

Thôn Thanh Bình, xã Xuân Lâm (Thuận Thành) vốn là một làng cổ nằm ở phía Nam thành Luy Lâu. Vùng đất này cách đây gần hai nghìn năm đã diễn ra cuộc khởi nghĩa lừng lẫy của Hai Bà Trưng đánh đuổi giặc Đông Hán xâm lược và đã để lại dấu ấn lịch sử đậm nét ở hệ thống di tích thờ Hai Bà Trưng và các danh tướng, trong đó có ngôi đình Thanh Bình.

Đình Thanh Bình tuy được xây dựng từ lâu đời, nhưng đến thời Nguyễn được xây dựng lại với quy mô khá lớn và còn để lại dấu ấn kiến trúc đến ngày nay. Những năm gần đây, dân làng tu bổ cho ngôi đình thêm vững chắc. Nhưng giá trị nổi bật của đình Thanh Bình chính là những cổ vật quý giá như thần tích, sắc phong, bia đá, trong đó có tấm bia sự tích có tên: “Thanh Bình sự tích” được dựng năm Tự Đức 31 (1878) đã ghi chép khá rõ lai lịch, công trạng của vị Thành hoàng làng và có thể tóm tắt như sau:

Vào thế kỷ đầu công nguyên, nước ta bị giặc Đông Hán xâm lược, tướng giặc là Thái thú Tô Định vô cùng tàn bạo. Không chịu nổi ách đô hộ của Thái thú Tô Định, năm 40 Hai Bà Trưng đã phất cờ khởi nghĩa và truyền hịch kêu gọi anh hùng hào kiệt bốn phương cùng tụ cờ khởi nghĩa. Khi ấy, thôn Thanh Bình là trang Quả Hai thuộc xã Đa Cúc (còn gọi là Đa Lợi) có người con trai tên Hoàn Công là bậc anh hùng hào kiệt; người anh rể là Thông Công cũng là bậc anh hùng khái khí võ lược tinh thông. Hai ông đều là bậc anh hùng hào kiệt, trấn giữ vùng này, đã tập hợp được hàng trăm nghĩa quân, chờ thời để chống lại giặc xâm lược. Hai ông đã đem quân tụ dưới cờ khởi nghĩa của Hai Bà Trưng và được phong là tướng cầm quân đi đánh giặc.

Quân khởi nghĩa của Hai Bà Trưng đã lần lượt đánh chiếm được hơn 60 thành trì trong cả nước và đã hợp quân đánh thẳng vào thành Luy Lâu là trị sở của Thái thú Tô Định giải phóng đất nước. Dẹp xong giặc Tô Định, Hai Bà Trưng xưng vương và phong thưởng cho các tướng lĩnh. Hoàn Công được phong là Đại tướng quân cai quản thành Long Biên. Năm sau nhà Hán lại sai Mã Viện đem hàng vạn quân sang xâm lược nước ta. Hai Bà Trưng và các tướng lĩnh đã đem quân chống trả quyết liệt. Hoàn Công được lệnh đem quân chặn đánh giặc ở vùng Lãng Bạc. Hoàn Công đã chiếm giữ được vùng Lãng Bạc, nhưng trước sức mạnh áp đảo về số quân nên đã bị thương nặng. Hoàn Công phải rút về trang Quả Hai và hy sinh anh dũng tại đó. Để tưởng nhớ người anh hùng có công đánh giặc giữ nước, nhân dân trang Quả Hai xã Đa Lợi đã lập đền thờ Hoàn Công. Các đời vua về sau đi đánh giặc qua đây cầu đảo đều được thần linh ứng phù giúp đánh thắng giặc và đều có sắc phong ban mỹ tự cho thần.

Việc thờ Thành hoàng làng còn thể hiện ở lễ hội truyền thống hàng năm: Theo tục lệ, hàng năm cứ đến ngày mồng 10 tháng 3 âm lịch, đình làng Thanh Bình lại được mở hội. Để chuẩn bị lễ hội, xưa kia từ trong năm làng đã họp bàn phân việc cho các ông quan đám gồm “Thôn”, “Đám”, “Hiến” tuổi từ 48 đến 50 gánh vác việc đình đám. Họ được nhận ruộng công để cấy lúa, nuôi lợn tế thần. Ngày vào đám, ngay từ mồng 10 dân làng làm lễ bao sái đồ thờ tự. Ngày 11 chính hội, dân làng tổ chức rước kiệu Thần từ nghè về đình để tế lễ. Sau khi rước kiệu thần về đình đưa vào trong Hậu cung an vị, tiếp đến diễn ra các tuần tế thần bằng các vật tế như xôi, gà, lợn, rượu, hoa quả. Ngày 17 tháng 3 tế giã đám, dân làng rước kiệu thần trở lại nghè. Cứ hai năm một lần lại tổ chức rước kiệu Thần giao lưu với thôn Doãn Hạ, bởi tục truyền Thành hoàng làng là anh em cùng chiêu quân đánh giặc. Đám rước của các làng bao giờ cũng đầy đủ cờ, kiệu, ngựa thờ, siêu đao, bát bửu, trống, chiêng... Đám rước của hai làng chạ long trọng đón rước nhau tại ngã ba Bãi Hạ rồi đón vào đình làng để cùng tế lễ. Sau phần lễ là phần hội với nhiều tục trò dân gian thu hút đông đảo quần chúng nhân dân địa phương vào những sinh hoạt văn hóa, văn nghệ vui tươi lành mạnh.

Đình Thanh Bình là nơi tôn thờ danh tướng của Hai Bà Trưng là người có công đánh giặc giữ nước. Việc tôn vinh thờ phụng những người có công với dân với nước là đạo lý truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta, nhằm giáo dục các truyền thống tốt đẹp cho các thế hệ hôm nay và mai sau. Đình Thanh Bình đã góp phần làm nên những nét lịch sử lâu đời và văn hiến của quê hương Bắc Ninh.

Đỗ Thị Thuỷ