“LỤC BÁT THI TÌNH” GIÀU CHẤT MEN QUÊ

(Bình tập thơ “LỤC BÁT THI TÌNH của nhà thơ Phúc Toản)

 

Phúc Toản là tác giả khá quen thuộc đối với những người yêu thơ cả nước nói chung và tỉnh Bắc Ninh nói riêng. Tuy chỉ là hội viên Hội Văn Học Nghệ thuật tỉnh nhưng anh đã có hơn 2.000 bài đăng trên các báo Trung ương và địa phương, thơ anh đã được tuyển chọn in chung với nhiều tác giả trong gần 100 tuyển tập và gần 20 bài được phổ nhạc, dàn dựng, biểu diễn, đạt 15 giải thưởng văn học trong nước. Người đọc sẽ yêu thơ Phúc Toản hơn khi được đọc tập thơ “Lục bát thi tình”  do Nhà xuất bản Hội Nhà văn ấn hành năm 2020. “Lục bát thi tình” hiểu nôm na là thơ tình viết theo thể lục bát. Cả tập thơ anh chọn lọc một cách công phu trong  các bài anh sáng tác đã in trên các báo Trung ương và địa phương, gồm 117 bài. Đặc trưng của tập thơ và cũng là quan điểm nhất quán trong sáng tác của anh được thể hiện khá rõ trong 4 câu:
“…Chẳng khoe màu sắc như hoa
Chẳng cao xa rộng như là tầng không
Thoảng đưa trong gió mênh mông
Say say một chút hương nồng men quê”
(Hương Đồng - Trang 20)
Nghĩa là thơ anh không khoe sắc màu, không mơ cao rộng, chân chất bình dị  hướng tới “chút hương nồng men quê”. “Men quê” của Phúc Toản gợi nhớ “Chân quê” của Nguyễn Bính. Mọi sự so sánh đều là khập khiễng nhưng ta thấy những bài “chân quê”  nổi tiếng của Nguyễn Bính đều được thể hiện bằng thể thơ lục bát mượt mà, mềm mại như: Tương tư, Cô hàng xóm, Chân quê v.v… Phúc Toản cũng chọn thể thơ lục bát để thể hiện chất “men quê” của mình. Thơ lục bát một thể thơ dân gian dễ làm nhưng khó hay, người non tay thơ sẽ na ná văn vần. Thơ tình thì phương thức biểu hiện là phương thức trữ tình và nội dung là tình cảm. Trước hết ta thấy trong thơ anh là tình yêu quê hương. Tác giả khá thành công trong việc thể hiện một  một miền quê quan họ với những làn điệu dân ca say đắm lòng người, là xứ Kinh Bắc giàu truyền thống văn hóa, nghệ thuật, quê hương của những di tích lịch sử, hội hè đình đám, có những canh hát thâu đêm làm nên chất “men quê”
“Dẫu theo cơm áo trăm miền
Cứ nghe tiếng trống tự nhiên tìm về
Rũ bụi đường, nhập hồn quê
Say trong câu hát đê mê đêm làng”
Hay
“Bên chùa ngan ngát khói hương
Sân đình canh hát dễ thường thâu đêm
Thị Mầu… mới tốc yếm lên
Trăng trên trời đã đổ nghiêng xuống làng”. (Hội Làng)
Bốn câu thơ giàu chất hiện thực nhưng không kém phần lãng mạn, vẽ lên một bức tranh hội làng đặc sắc, mang nét văn hóa, tập quán của làng quê Việt: Chùa ngát hương, canh hát sân đình. Có người “xui” anh thay từ “dễ” trong câu “Sân đình câu hát dễ thường thâu đêm”, anh không ưng và tôi cũng thấy từ “dễ” trong câu khá đắt vừa dự đoán vừa khẳng định, lại thể hiện được cách nói dân dã. Đặc biệt nhân vật Thị Mầu xuất hiện. Cảm hứng của Phúc Toản về nhân vật này thật mới mẻ, bất ngờ, xuất hiện với cử chỉ trên khuấy động không khí hội làng làm nghiêng ngả ánh trăng và nghiêng ngả cả cảm xúc con người.
Miền quê Quan họ của anh còn là hình ảnh dòng sông Đuống thân thương, con sông Cầu thơ mộng:
  “Sông Cầu lờ lững trôi xuôi”
Chiều nghiêng nỗi nhớ về nơi đầu nguồn
Nôn nao dáng đỏ hoàng hôn
“Miền mây trắng” gió dập dồn nương dâu”
Còn là núi Thiên Thai, chùa Phật tích là những hình ảnh quen thuộc đã đi vào thơ ca, truyền thuyết, trở thành huyền thoại và vào thơ anh cũng hết sức sinh động:
“Đâu chàng Từ thức mộng mơ
Đền hoa cởi áo… bên bờ Mẫu đơn
Đâu nàng tiên nữ Giáng Hương
Say người trần tục vấn vương đêm ngày”
Những thi liệu của văn học dân gian (Từ Thức, Giáng Hương, Đền hoa, cởi áo) qua lăng kính cảm xúc của anh và bằng dạng câu nghi vấn xoáy sâu vào cảm xúc lòng người khiến ta yêu thêm miền quê cổ kính, lâu đời.
Người đọc thơ anh thấy anh say cảnh quê nhưng còn hơn thế là say cái tình của người quê:
“Một đời dậy sớm thức khuya
Nắng mòn vai bạc, dầm dề gió sương
Cao sang sung sướng nhịn nhường
Vắt cay đắng lấy tình thương ngọt ngào” (Gái quê)
Tình yêu người của anh còn dành cho bà, cho mẹ, cho em, cho bạn bè.
Cái tình của người Quan họ trong thơ anh thật đa dạng, phong phú đặc biệt là tình yêu lứa đôi. “Lục bát thi tình” khá thành công trong chủ đề này. Tình yêu lứa đôi trong tập thơ là một tình yêu đẹp, lãng mạn, đa sắc màu, đa tâm trạng có khi hừng hực, có khi lắng đọng, trầm ngâm, có khi dỗi hờn, có khi cam chịu thiệt thòi.
“Câu thơ lưu lạc mùa đông
Tưởng chừng đã tắt lửa hồng từ lâu
Một chiều chạm mắt dao cau
Nhớ thương ơi đốt lòng nhau thế này!” (Mắt dao cau).
Cái tình hừng hực cháy lên làm sao có thể dập tắt được và càng dập thì sức nóng của tình yêu lại càng bốc lên. Yêu là nhớ, yêu là thương “Nhớ thương ơi đốt lòng nhau thế này”. Phúc Toản cũng khéo chọn những tứ thơ để diễn tả tình yêu. Dòng sông bên lở bên bồi là đương nhiên thôi mà sao nhà thơ lại “vơ” bên lở về mình mà than thở, dỗi hờn “Dòng sông bên lở bên bồi/Sao bờ anh lở suốt đời hả em”. Tình yêu là vậy. Yêu là nhớ, yêu là thương, yêu là dỗi hờn, trách móc và yêu cũng là dằn vặt khổ đau là chờ mong khắc khoải mới là hương vị, là đa sắc màu. “Anh về gom nắng cuối trời/Đêm đêm đốt cháy những lời bạc đen”. “Sắc hương chi lắm người ơi/Đa đoan đeo đẳng nghẹn lời xót xa”, “ Tình em biết đến bao giờ/Hết mong mỏi, hết đợi chờ khát khao”. Tình yêu đơn phương cũng là một nỗi đau. Phúc Toản có bài “Một phía tình em” khá độc đáo.
“Tình em như đóa hoa hồng
Anh như cánh bướm lượn vòng vẩn vơ
Hút no nhụy, lại vật vờ
Bay đi tìm lại bến bờ lạ vui…”
Nhưng tình yêu trong “Lục bát thi tình” cũng là tình yêu chung thủy  đầy sức sống, tràn đầy niềm lạc quan.
“Vui lên đời sẽ tươi xanh
Vững lòng vượt mọi thác ghềnh phong ba
Sau dông bão nắng chan hòa
Cầu vồng bảy sắc sáng lòa hoàng hôn”
Hơn một trăm bài thơ lục bát giản dị nhưng không kém phần mượt mà, mềm mại anh cho người đọc thấy được tình của anh với quê hương với con người Kinh Bắc thật sâu sắc, chí tình, chí nghĩa. Cái tình ấy cứ từ lòng anh mà ra. Không cần màu mè, không cần pha chế vẫn có những nét riêng biệt. Tuy chưa đạt đến một phong cách ổn định nhưng có thể nói thơ lục bát của anh đã có chỗ đứng trong lòng người đọc. Để tiến xa hơn ngôn từ của thơ cần một sự sáng tạo và sử dụng một cách linh hoạt hơn. Rất mong thơ anh còn tiến xa hơn nữa mang đến cho người đọc một món ăn tinh thần bổ ích.