Đồng chí Hoàng Quốc Việt, người cộng sản kiên trung, người con ưu tú của quê hương Bắc Ninh

Lãnh đạo Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh và tỉnh Bắc Ninh với người thân gia đình đồng chí Hoàng Quốc Việt.   Ảnh: Văn Phong

Đồng chí Hoàng Quốc Việt tên thật là Hạ Bá Cang, sinh ngày 28-5-1905 trong một gia đình công nhân nghèo tại tổng Đỗ Xá, huyện Võ Giàng, nay là phường Đáp Cầu, thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh. Là người con của quê hương Kinh Bắc-Bắc Ninh, Hoàng Quốc Việt khi sinh thời rất tự hào về truyền thống văn hiến, cách mạng, truyền thống hiếu học, khoa bảng của xứ Kinh Bắc. Điểm nổi bật nhất ở Hoàng Quốc Việt là sớm có tinh thần yêu nước. Những ngày ở quê nhà, Hoàng Quốc Việt đã tận mắt chứng kiến bao nỗi đau thương, thống khổ của người dân, trong đó có những người thân yêu, bà con làng xóm dưới ách nô dịch của chế độ thực dân. Với sức vóc và khát khao cống hiến của tuổi trẻ, Hoàng Quốc Việt ý thức được trách nhiệm của mình trước tình cảnh quê hương, đất nước bị ngoại xâm, nung nấu ý chí, quyết tâm đấu tranh chống lại mọi áp bức bất công.
Sớm chịu ảnh hưởng của phong trào yêu nước những năm 1925-1926, khi học tại Trường Kỹ nghệ thực hành Hải Phòng, Hoàng Quốc Việt đã cùng với Lương Khánh Thiện, Lưu Bá Kỳ là những học sinh cùng chí hướng tích cực tham gia phong trào bãi khóa, biểu tình, đấu tranh đòi chính quyền thực dân thả nhà yêu nước Phan Bội Châu và bị đuổi học. Trở về quê, Hoàng Quốc Việt nhanh chóng đến với những tư tưởng lớn của Nguyễn Ái Quốc và khẳng định con đường của mình là đấu tranh giải phóng dân tộc.
Năm 1928, đồng chí Hoàng Quốc Việt được kết nạp vào Hội Việt Nam cách mạng Thanh niên. Năm 1929, Hoàng Quốc Việt được kết nạp vào Đông Dương Cộng sản Đảng và được tổ chức cử vào Nam Kỳ hoạt động, tuyên truyền, mở rộng ảnh hưởng của Đảng. Năm 1930, Hoàng Quốc Việt gia nhập Đảng Cộng sản Việt Nam, được bầu làm Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương lâm thời của Đảng. Tháng 5-1930, đồng chí bị thực dân Pháp bắt, giam ở nhà tù Hải Phòng, Hỏa Lò rồi đày đi Côn Đảo. Năm 1936, cùng với việc ra đời Mặt trận bình dân Pháp, phong trào đấu tranh của nhân dân ta nhất là giới công nhân, thợ thuyền, bọn địch đã phải trả lại tự do cho tù chính trị trong đó có đồng chí Hoàng Quốc Việt.
Sau khi từ Côn Đảo trở về quê hương, năm 1937 đồng chí được cử vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Là một trong những lãnh đạo xuất sắc của Đảng và cách mạng Việt Nam, người con ưu tú của quê hương Bắc Ninh. Mặc dù đồng chí Hoàng Quốc Việt hoạt động ở Bắc Ninh không nhiều, nhưng đồng chí đã để lại những dấu ấn đậm nét đối với sự phát triển của phong trào cách mạng nơi đây. Năm 1938, Hoàng Quốc Việt về hoạt động cách mạng ở Bắc Ninh, Bắc Giang, gây dựng và trực tiếp lãnh đạo phong trào cách mạng, tổ chức nhiều hoạt động công khai, đấu tranh đòi các quyền dân sinh, dân chủ, chắp nối gây dựng nhiều cơ sở cách mạng như Đình Bảng, Cẩm Giang, Tam Sơn. Thời gian này, đồng chí hoạt động tại Hiệu thịt bò Bô-vô ở số nhà 293 phố Tiền An (thành phố Bắc Ninh). Bằng sự nỗ lực, tinh thần và ý chí cách mạng, đồng chí Hoàng Quốc Việt cùng đồng đội tích cực liên lạc, tập hợp chiến sĩ, khôi phục phong trào cách mạng ở Bắc Ninh - Bắc Giang. Nhờ vậy, phong trào cách mạng nơi đây có những bước tiến quan trọng, quần chúng cách mạng đứng lên anh dũng tranh đấu, tạo ra sức mạnh mãnh liệt trong thời kỳ vận động dân chủ 1936 - 1939, làm nền tảng cho những năm tiếp theo.
Tháng 6-1941, đồng chí Hoàng Quốc Việt giao cho Chi bộ Đình Bảng tuyển chọn một số con em các cơ sở cách mạng ở làng Đình Bảng (huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh) để thành lập Đội Nhi đồng cứu vong, làm nhiệm vụ thông tin liên lạc cho cán bộ ra vào hoạt động ở làng Đình Bảng; tiếp tục gây dựng và phát triển phong trào cách mạng, xây dựng lực lượng vũ trang, tiến tới Tổng khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám năm 1945 giành chính quyền về tay nhân dân, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Trên bước đường công tác của mình, đồng chí Hoàng Quốc Việt luôn giành cho quê hương những tình cảm lớn. Mỗi khi về thăm quê hương, đồng chí luôn nói: “Tôi là con em Bắc Ninh, là người dân Đáp Cầu như những người dân bình thường khác”. Mỗi lần gặp gỡ cán bộ, nhân dân, đồng chí thường lấy câu nói của Chủ tịch Hồ Chí Minh để căn dặn: “Chúng ta phải đoàn kết, đại đoàn kết trong Đảng và trong nhân dân; đoàn kết trên dưới; một lòng một dạ vì dân, vì Đảng, vì Tổ quốc”.
Với 87 tuổi đời, gần 70 năm hoạt động cách mạng liên tục, đồng chí được phân công giữ nhiều trọng trách của Đảng, Nhà nước và các đoàn thể như Ủy viên Ban Chấp hành lâm thời Đảng Cộng sản Việt nam, Bí thư Xứ ủy Bắc Kỳ, Ủy viên Thường vụ Trung ương Đảng Lao động Việt Nam, Trưởng Ban Dân vận Trung ương, Chủ tịch Tổng Công đoàn Lao động Việt Nam, Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao, Chủ tịch Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, đại biểu Quốc hội khóa II đến khóa VII, trên cương vị công tác nào, đồng chí Hoàng Quốc Việt cũng đều nỗ lực hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Đồng chí Hoàng Quốc Việt đã thể hiện đầy đủ phẩm chất cao đẹp của người cộng sản chân chính, luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm trước Đảng và nhân dân, luôn đặt công việc lên trên hết, tận tụy, sẵn sàng đảm nhận các nhiệm vụ quan trọng. Trong công tác, đồng chí rất nguyên tắc, kiên quyết đấu tranh chống quan liêu, chống các thói hư tật xấu, luôn giữ vững sự liêm chính, chí công vô tư của người đảng viên; dám nhận sai và kiên quyết sửa sai. Trong đời thường, đồng chí rất giản dị, cởi mở, chân tình với bạn bè, đồng chí, với cán bộ, với quần chúng với nhân dân.
Để khắc ghi công lao to lớn của đồng chí với quê hương và đất nước, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Bắc Ninh đã có sự quan tâm đặc biệt tới những cơ sở gắn với quá trình hoạt động cách mạng của đồng chí: Hiệu thịt bò Bô-vô, nơi đồng chí gây dựng cơ sở cách mạng năm xưa nay được tu bổ, chỉnh trang, gắn biển nhà lưu niệm (năm 1990); xây nhà bia tưởng niệm đồng chí ngay tại mảnh đất gia đình đồng chí khang trang, tôn kính để mọi người đến thắp hương tưởng niệm (năm 2004). Nhân kỷ niệm 100 năm Ngày sinh đồng chí, Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã tổ chức biên soạn và xuất bản cuốn sách “Hoàng Quốc Việt, chiến sĩ cộng sản kiên cường và mẫu mực” (2005); xây dựng công viên, tượng đài đồng chí Hoàng Quốc Việt tại phường Vũ Ninh, thành phố Bắc Ninh. Năm 2019, thành phố Bắc Ninh hoàn thành việc bổ sung, chỉnh lý Nhà trưng bày thân thế, sự nghiệp đồng chí Hoàng Quốc Việt, xây dựng Nhà trưng bày thành Trung tâm khai thác thông tin, tư liệu về đồng chí; ra mắt quỹ khuyến học, khuyến tài mang tên đồng chí Hoàng Quốc Việt…
Học tập, noi gương đồng chí Hoàng Quốc Việt, phát huy truyền thống quê hương qua mỗi thời kỳ cách mạng, Đảng bộ và nhân dân trong tỉnh luôn đoàn kết thống nhất, huy động mọi tầng lớp nhân dân tham gia thực hiện các nhiệm vụ chính trị, góp phần cùng cả nước hoàn thành thắng lợi 2 cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc và trong công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày nay. Đặc biệt, sau hơn 28 năm tái lập tỉnh, Đảng bộ và nhân dân Bắc Ninh đã đoàn kết khắc phục khó khăn, thi đua lao động sản xuất, giành được những kết quả quan trọng, tích cực trên tất cả các lĩnh vực.
Kỷ niệm 120 năm Ngày sinh đồng chí Hoàng Quốc Việt (28-5-1905 - 28-5-2025) là dịp để mỗi cán bộ, đảng viên và nhân dân ghi nhớ công lao to lớn, những cống hiến của đồng chí Hoàng Quốc Việt đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc và quê hương Bắc Ninh, nguyện học tập, noi gương phẩm chất đạo đức cách mạng cao đẹp của đồng chí, dựng xây quê hương Bắc Ninh giàu đẹp, văn minh, hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước hùng cường, phồn vinh, hạnh phúc, sánh vai với các cường quốc năm châu trong kỷ nguyên phát triển mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

TS. Nguyễn Văn Hùng
Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy