10 sự kiện kinh tế-xã hội năm 2022

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thăm Trung Quốc

Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng thăm chính thức Trung Quốc từ ngày 30/10 đến 1/11. Ông là lãnh đạo nước ngoài đầu tiên gặp và chúc mừng ban lãnh đạo mới của nước này sau Đại hội đại biểu toàn quốc lần 20 của đảng Cộng sản Trung Quốc. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình chủ trì lễ đón tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh, với 21 phát đại bác chào mừng.

Hai bên đã ra Tuyên bố chung 13 điểm, mang tính chiến lược định hướng cho phát triển quan hệ song phương trên mọi lĩnh vực, trong đó có tăng cường kết nối giữa khuôn khổ kinh tế song phương "Hai hành lang, một vành đai" với Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI).

Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định Việt Nam luôn coi trọng và dành ưu tiên hàng đầu phát triển quan hệ đối tác hợp tác chiến lược toàn diện với Trung Quốc, đồng thời kiên trì đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa dạng hóa, đa phương quan hệ, là thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế.

Tổng bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cho rằng chuyến thăm của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng có ý nghĩa đặc biệt đối với hai nước. Ông khẳng định Trung Quốc coi trọng quan hệ với Việt Nam, sẵn sàng nỗ lực tăng cường quan hệ hữu nghị và hợp tác song phương.

Việt Nam mở cửa bầu trời

Gần hai năm đóng cửa bầu trời, từ 15/2, Việt Nam mở lại toàn bộ đường bay quốc tế và tiến tới cởi bỏ nhiều quy định phòng chống Covid-19 như xét nghiệm, khai báo y tế...

Quyết định nhằm khơi thông giao thương giữa Việt Nam với các nước, khối phục hoạt động du lịch - ngành kinh tế đóng góp khoảng 9% GDP cả nước. Tuy nhiên, do nhiều thị trường vẫn đóng cửa, lạm phát toàn cầu, giá cả leo thang... lượng khách quốc tế tới Việt Nam ước đạt 3,5 triệu lượt, cách xa con số mục tiêu - 5 triệu. Ở giai đoạn hoạt động bình thường như năm 2019, Việt Nam đón hơn 18 triệu lượt khách nước ngoài, tổng thu đạt 32,8 tỷ USD.

Trung ương ban hành Nghị quyết về đất đai

Năm 2022, Trung ương Đảng ban hành hàng loạt nghị quyết. Một trong những điểm nhấn là Nghị quyết 18 với chủ trương quan trọng - bỏ khung giá đất, chuyển sang xác định mức "phù hợp với giá phổ biến trên thị trường". Việc thu hồi đất chỉ làm sau khi phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được phê duyệt. Đất công dùng không đúng mục đích sẽ bị thu hồi. Người có nhiều nhà, đất, đầu cơ đất, chậm sử dụng hoặc bỏ đất hoang sẽ bị áp thuế cao.

Nghị quyết 18 là định hướng để Bộ Tài nguyên và Môi trường xây dựng dự thảo Luật Đất đai sửa đổi sau nhiều lần trì hoãn trình Quốc hội, khắc phục bất cập thị trường bất động sản nhiều rủi ro, giá đất được xác định thường thấp hơn giá thị trường gây thất thoát thuế...

Nhiều nghị quyết quan trọng khác cũng được ban hành trong năm như: tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030; xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền trong giai đoạn mới; đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng…

Hội nghị Trung ương 6 khóa XIII ngày khai mạc 3/10.

GDP tăng trưởng cao hàng đầu khu vực

Bất chấp tình hình thế giới và trong nước biến động, Việt Nam dự kiến đạt và vượt 14/15 chỉ tiêu kinh tế - xã hội Quốc hội giao trong năm 2022. Trong đó, Chính phủ dự báo kinh tế Việt Nam tăng trưởng đạt 8%, vượt chỉ tiêu 6-6,5% được giao. Đây cũng là mức tăng trưởng cao nhất trong khu vực.

Kim ngạch xuất nhập khẩu vượt mốc 700 tỷ USD - lập đỉnh mới sau kết quả gần 670 tỷ USD năm ngoái; vốn FDI thực hiện gần 20 tỷ USD là mức tăng cao nhất trong 5 năm qua; thu ngân sách nhà nước tăng gần 8% so với 2021. Số doanh nghiệp quay lại hoạt động gấp 1,5 lần số doanh nghiệp rút khỏi thị trường.

Dù GDP năm 2022 tăng trưởng nhanh và có nhiều chỉ số vĩ mô tốt, trong những tháng cuối năm, Việt Nam chịu nhiều áp lực từ nguy cơ suy thoái toàn cầu. Xuất khẩu - một trong những động lực tăng trưởng chính của kinh tế - bị ảnh hưởng. Việt Nam đã ghi nhận việc đơn hàng giảm dần, rơi mạnh ở hai quý cuối và tình trạng này có thể kéo dài đến giữa 2023. Điều này khiến doanh nghiệp phải thu hẹp sản xuất, cắt giảm lao động hàng loạt. Cạnh đó, chi phí sản xuất tăng cao trong khi các kênh huy động vốn bị ách tắc cũng đang bủa vây, tạo nhiều thế khó cho doanh nghiệp.

Áp lực lạm phát gia tăng

Chỉ số CPI năm 2022 theo dự kiến của Chính phủ là 3,87% cho thấy lạm phát vẫn được kiểm soát dưới mục tiêu 4% của Quốc hội. So sánh với nhiều nước trong khu vực, mức tăng CPI của Việt Nam tương đối thấp trong bối cảnh bóng ma lạm phát phủ bóng toàn cầu.

Tuy nhiên, đây cũng là mức cao nhất trong 6 năm (2017-2022) của CPI và 2022 cũng là năm áp lực lạm phát được người tiêu dùng cảm nhận rõ nét qua sự leo thang về giá của nhiều mặt hàng.

Đầu tiên là xăng dầu - mặt hàng thiết yếu với người dân - liên tiếp lập đỉnh, lên kỷ lục 32.870 đồng một lít. Mặt bằng giá mới của nhiều hàng hoá, dịch vụ cũng được tăng theo xăng dầu, bào mòn túi tiền của người tiêu dùng. Cuối năm, dù xăng đã hạ nhiệt, giá nhiều hàng hóa vẫn không giảm theo.

Tương tự, trước những bất ổn kinh tế, địa chính trị, giá vàng SJC năm qua cũng lần đầu đạt ngưỡng 74,4 triệu, cao nhất từ trước đến nay. Sau khi lập đỉnh, giá vàng về vùng dưới 70 triệu và duy trì ở mức này. Giá USD ngân hàng cũng lập kỷ lục mới ở tháng 9 khi có lúc giao dịch ở mức 23.960 đồng, cao hơn 4% so với đầu năm.

Khan hiếm xăng dầu

2022 là năm "dị biệt" của xăng dầu khi vừa chịu ảnh hưởng mạnh từ thế giới vừa trải qua tới 3 lần thị trường thiếu nhiên liệu. Đỉnh điểm là vào tháng 8, hàng loạt cây xăng tại TP HCM, các tỉnh phía Nam đồng loạt đóng cửa. Người dân chen chúc hàng giờ chờ tới lượt đổ nhiên liệu. Khan hiếm xăng dầu sau đó lan ra phía Bắc, nhiều cây xăng ngừng hoặc bán nhỏ giọt.

Ngoài tác động từ thế giới, nguyên nhân khiến thị trường năm nay bất ổn, là các doanh nghiệp đầu mối phải nhập hàng ở thời điểm giá cao, bán ra lúc giá thấp nên bị lỗ; chi phí kinh doanh xăng dầu tăng vọt nhưng không được điều chỉnh kịp thời vào giá cơ sở. Cùng đó, Bộ Công Thương tước giấy phép kinh doanh xăng dầu với 5 doanh nghiệp đầu mối ở phía Nam từ 30 đến 45 ngày, trong khi chưa có kịch bản ứng phó, điều phối hàng để bù đắp... càng "bồi" thêm khó khăn về nguồn cung.

Thị trường xăng dầu hiện tạm ổn sau những nỗ lực điều phối từ cơ quan quản lý. Bộ Công Thương đang trình cấp có thẩm quyền xem xét, sửa đổi một số quy định trong kinh doanh xăng dầu (Nghị định 95/2022) để lập lại trật tự thị trường.

Khủng hoảng y tế sau đại dịch

Sau những tháng ngày chống Covid-19 khốc liệt chưa từng có, ngành y tế năm 2022 ngổn ngang khó khăn, thách thức.

Nổi cộm là vấn đề thiếu thuốc, vật tư. Số liệu thống kê giữa năm cho thấy, 82% cơ sở y tế và 57% bệnh viện trung ương thiếu thuốc. Vật tư tiêu hao, hóa chất… cũng trong tình trạng tương tự. Bệnh nhân phải tự tìm mua thuốc, kim tiêm, dây truyền dịch... trong khi các bệnh viện phải vay mượn thuốc lẫn nhau.

Nguyên nhân là dịch bệnh kéo dài, nguồn cung đứt gãy, vướng mắc trong đấu thầu mua sắm, hàng loạt quan chức y tế vướng lao lý khiến bệnh viện chùn tay trong quyết sách mua sắm đầu tư công...

Khủng hoảng khác của ngành y khi gần 10.000 nhân viên y tế thôi việc trong 18 tháng khiến nhiều bệnh viện công thiếu nhân lực, ảnh hưởng điều trị, chăm sóc người bệnh. Lý do được đề cập là lực lượng y bác sĩ bị tác động tâm lý sau những ngày tháng khốc liệt của đại dịch, thu nhập thấp...

Chính phủ, Bộ Y tế đã tìm cách tháo gỡ vướng mắc nhưng dự báo tình trạng thiếu thuốc còn kéo dài, xu hướng nhân viên y tế thôi việc tiếp tục tăng.

Nhiều ủy viên Trung ương bị kỷ luật

Tiếp tục chủ trương chống tham nhũng "không có vùng cấm, không có ngoại lệ, không ngừng nghỉ", năm 2022, sáu ủy viên Trung ương đã bị khai trừ, cách chức, cho thôi chức - nhiều nhất tính từ đầu nhiệm kỳ Đại hội 13 (tháng 1/2021) và nhiều gấp rưỡi cả nhiệm kỳ Đại hội 12.

Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thanh Long và Chủ tịch UBND TP Hà Nội, nguyên Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Chu Ngọc Anh bị khai trừ Đảng ngày 6/6 vì những sai phạm trong vụ Việt Á. Sau đó, ông Long bị cách chức Bộ trưởng Y tế, bãi nhiệm đại biểu Quốc hội; ông Anh bị bãi nhiệm chức danh Chủ tịch UBND TP Hà Nội. Hai ông đồng thời đã bị khởi tố, tạm giam.

Liên quan vụ Việt Á, ngày 3/10, Trung ương khai trừ Đảng Bí thư Tỉnh ủy Hải Dương Phạm Xuân Thăng. Trước đó, ông Thăng bị khởi tố, tạm giam với cáo buộc chỉ đạo làm trái trong đấu thầu để Công ty Việt Á thu lợi bất chính số tiền đặc biệt lớn, gây thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng.

Trong năm, ủy viên Trung ương bị kỷ luật còn có các ông Nguyễn Thành Phong (Phó ban Kinh tế Trung ương, nguyên Chủ tịch UBND TP HCM), Bùi Nhật Quang (Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam), Huỳnh Tấn Việt (Bí thư Đảng ủy Khối các cơ quan Trung ương, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Phú Yên). Cả ba ông được cho thôi tham gia Ban Chấp hành Trung ương khóa 13 do vi phạm gây hậu quả nghiêm trọng.

Cùng với cựu Bí thư Bình Dương Trần Văn Nam bị cách tất cả chức vụ trong Đảng năm 2021, đến nay số lượng ủy viên Trung ương chính thức đã giảm 7 người (từ 200 còn 173).

Xử lý hàng loạt sai phạm trên thị trường cổ phiếu, trái phiếu

Hơn một thập kỷ từ sự việc Dược Viễn Đông, thị trường mới chứng kiến những vụ "thao túng chứng khoán" chấn động. Những nhóm cổ phiếu đầu cơ "làm mưa, làm gió" như FLC hay Louis Holdings vào tầm ngắm. Người đứng đầu những hệ sinh thái này, Trịnh Văn Quyết và Đỗ Thành Nhân, bị khởi tố cùng tội danh thao túng, thổi giá cổ phiếu.

Thị trường bị ảnh hưởng, các chỉ số lao dốc, đi cùng với sụt giảm về thanh khoản và niềm tin của nhà đầu tư. Đà bán tháo tăng vọt, đặc biệt là nhóm penny và bất động sản.

Với thị trường trái phiếu, sau hơn hai năm bùng nổ, kênh đầu tư này bất ngờ bị siết chặt. Guồng quay với tốc độ cao bị khựng lại đột ngột khiến nhiều doanh nghiệp, ngay cả quy mô lớn, cũng gặp vấn đề về thanh khoản.

Việc giới hạn nhà đầu tư tham gia và nâng cao yêu cầu phát hành trái phiếu riêng lẻ khiến giá trị phát hành rơi thẳng đứng. Một phần nguyên nhân đến từ lòng tin của nhà đầu tư, khi nhiều sai phạm bị khởi tố. Khởi đầu là đợt phát hành hơn 9.000 tỷ đồng trái phiếu của Tân Hoàng Minh, nối tiếp là Vạn Thịnh Phát.

Trái phiếu - kênh đầu tư có tính chất an toàn cao hơn nhiều kênh khác - bị nhà đầu tư quay lưng. Nhiều doanh nghiệp có tài chính ổn định, những quỹ đầu tư trái phiếu lớn cũng rơi vào cảnh bị "tẩy chay", bán tháo. Sự khựng lại của một "bánh răng" quan trọng trong vòng quay vốn của nền kinh tế khiến dòng chảy gián đoạn, tạo thành nút thắt lớn.

SEA Games lần thứ hai diễn ra tại Việt Nam

Khoảng 10.000 vận động viên, huấn luyện viên, trọng tài... đến từ 11 đoàn thể thao Đông Nam Á đã góp mặt tại SEA Games 31. Bốn mươi môn thi đấu được tổ chức tranh 526 bộ huy chương. Sau lần đầu đăng cai năm 2003, Việt Nam lần thứ hai làm chủ nhà Đại hội, dù phải tổ chức muộn một năm vì Covid-19.

Đại hội diễn ra tại Hà Nội và 11 tỉnh, thành lân cận. Do đại dịch chưa kết thúc, Việt Nam không xây dựng làng vận động viên. Đại hội không bán vé, ngoại trừ môn bóng đá nam. Nhiều khán đài luôn chật kín khán giả. Ở một số trận đấu, ban tổ chức phải đóng cửa sân dù sự kiện đang diễn ra.

Sau 16 ngày tranh tài, Đại hội kết thúc bằng trận chung kết bóng đá nam tối 22/5 trên sân Mỹ Đình, khi Việt Nam thắng Thái Lan 1-0, bảo vệ HC vàng. Chủ nhà lần thứ hai đứng đầu bảng tổng sắp với 205 HC vàng, phá kỷ lục Đại hội và hơn đoàn nhì Thái Lan 113 HC vàng.

Đại hội được đánh giá tổ chức thành công giữa khó khăn của dịch bệnh nhưng không trọn vẹn khi nhiều vận động viên dương tính với các chất cấm, trong đó có không ít đại diện chủ nhà.