Bắc Ninh: Ghi nhận qua mười năm thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, tang và lễ hội

Qua 10 năm thực hiện Chỉ thị 27-CT/TW của Bộ Chính trị về việc thực hiện nếp sống văn minh (NSVM) trong việc cưới, tang, lễ hội trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh đã đem lại hiệu quả kinh tế-xã hội thiết thực, góp phần làm cho đời sống văn hoá cộng đồng phát triển theo hướng lành mạnh, tiến bộ.

Toàn tỉnh đã bổ sung được gần 700 bản quy ước thôn, khu phố, đạt tỷ lệ 97%. Việc thực hiện tốt NSVM  đã thúc đẩy phong trào xây dựng làng, khu phố, gia đình văn hoá khắp nơi trong tỉnh, đã có 2722 lượt làng, khu phố đạt danh hiệu văn hoá các cấp, trong đó có 622 lượt cấp tỉnh; trên 1 triệu lượt hộ gia đình văn hoá. Đây là phong trào quần chúng được phát động từ rất sớm (năm 1990), được duy trì và phát triển ngày càng sâu rộng bởi hiệu quả thiết thực bằng những tiêu chí cụ thể, toàn diện nhằm xây dựng nông thôn mới-trở thành nội dung cốt lõi của phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá”. Từ kết quả này, thuần phong mỹ tục được bảo tồn, phát huy, xoá bỏ và ngăn chặn nhiều hủ tục, góp phần thực hành tíêt kiện chống lãng phí, nâng cao đáng kể mức sống của nhân dân.

Trong mười năm, toàn tỉnh có 67.011 đám cưới, nhiều nghi thức truyền thống như chạm ngõ, lễ hỏi… được giản lược nhưng vẫn bảo đảm tính trang trọng. Trên 91% đám cưới tổ chức tiệc mừng mời họ hàng, bạn bè gói gọn từ 1-1,5 ngày, số đám cưới bày thuốc lá mời khách giảm đáng kể, năm 1998 chiếm gần 60% thì đến năm 2007 còn 38%, nhiều gia đình tổ chức tiệc trà thay tiệc mặn. Ý thức chấp hành luật lệ giao thông, giữ gìn an ninh trật tự của người dân khi đưa đón dâu được chấp hành, hiện tượng cờ bạc bị lên án, bài trừ, bỏ tục lại mặt… Một số nghi thức mới phù hợp với đời sống văn hoá trong việc cưới: thắp hương trước đài tưởng niệm các anh hùng, liệt sỹ, danh nhân văn hoá quê hương. Nhiều nơi đã thực sự trở thành mô hình điểm để cộng đồng học tập như: Phật Tích, Việt Đoàn, Tân Chi (Tiên Du), Xuân Lai, Quỳnh Phú (Gia Bình)…

Với việc tang, hầu hết các địa phương đều có nghĩa trang nhân dân quy hoạch xa khu dân cư, nguồn nước và có quy định về việc an táng, cải táng; đã có 687 nghĩa trang ở các thôn, xã được quy hoạch, 670 thôn, làng, khu phố thành lập Ban lễ tang kịp thời thăm hỏi, điều hành việc tang và giải quyết các vấn đề liên quan theo quy định, hướng dẫn của Nhà nước. 94,8% tang chủ thực hiện nghiêm túc thủ tục khai tử, tổ chức trang nghiêm, đảm bảo vệ sinh. Các hủ tục mê tín cơ bản xoá bỏ: không để người quá cố trong nhà quá 36 giờ, hạn chế câu đối, người viếng chỉ thắp hương, dùng mâm hoa quả luân chuyển để viếng, nhạc tang chỉ cử hành trước 22 giờ đêm và từ sau 5 giờ sáng. Việc phúng viếng bằng tiền mặt (lễ đen) được duy trì nhằm hỗ trợ gia đình lo tang lễ. Tình trạng làm cỗ mời khách vào các ngày tuần tiết giảm, việc cải táng cơ bản thực hiện sau 3 năm, đảm bảo vệ sinh môi trường. Những đơn vị tiêu biểu làm tốt NSVM trong việc tang: Đình Bảng, Đồng Nguyên (Từ Sơn), Trung Chính (Lương Tài), thôn Nghiêm Xá ,thị trấn Chờ (Yên Phong).

Thực hiện Chỉ thị 09 của UBND tỉnh, hình thức tân gia, mừng thọ của đa số gia đình đều tiến hành gọn nhẹ, đặc biệt là trong cán bộ, đảng viên. Hàng năm, vào các dịp lễ, Tết các địa phương tổ chức gặp mặt tập thể và có quà mừng các cụ cao tuổi; lãnh đạo tỉnh đến cơ sở đến thăm hỏi, động viên các cụ thượng thọ, lão thành cách mạng, đối tượng chính sách xã hội… Thực hiện NSVM lễ hội, công tác quy hoạch được quan tâm, các khu dich vu seo vụ ăn uống, cửa hàng văn hoá phẩm, trò chơi diễn ra ngoài khu di tích, lễ hội đã mang tính xã hội hoá cao, gần 80% kinh phí tổ chức do nhân dân tự nguyện đóng góp. Trong suốt thời gian diễn ra lễ hội, nhiều trò chơi dân gian phục dựng như thả chim bồ câu, đấu cờ người, bắt trạch trong chum, thi nấu cơm, dệt cửi, đập niêu, bịt mắt bắt dê, tổ tôm điếm, tình trạng ăn xin, cờ bạc trá hình được xử lý kịp thời; việc lồng ghép lễ hội với hoạt động xúc tiến, quảng bá du lịch văn hoá bước đầu được quan tâm…

Bên cạnh những kết quả tích cực đạt được, việc thực hiện Chỉ thị 27-CT/TW bộc lộ một số bất cập, vẫn còn những đám cưới phô trương kéo dài trên 2 ngày, chưa nghiêm túc thực hiện quy ước, quy định tỉnh ban hành, trong đó có một số cán bộ, đảng viên gây ảnh hưởng không tốt tới dư luận quần chúng. Hiện tượng tảo hôn tuy không nhiều nhưng vẫn còn 73/67.011 đám cưới tảo hôn, điển hình như huyện Gia Bình mười năm qua có 15 đám cưới tảo hôn, tập trung ở các xã Đông Cứu, Vạn Ninh; huyện Từ Sơn có đám thách cưới bằng thực phẩm, đồ uống như Đồng Quang, Châu Khê. Một số địa phương, việc quy hoạch nghĩa trang chưa tiến hành đồng bộ, chưa chỉ đạo chặt chẽ việc xây mộ theo kích thước quy định mà theo kiểu “mạnh ai người nấy làm”; có biểu hiện chiếm đất canh tác làm mộ phần cá nhân, dòng tộc làm sinh phần gây lãng phí đất đai; ngay tại thành phố Bắc Ninh còn phân chia khu vực giữa mộ hung táng và cát táng; hình thức khóc kèn, khóc mướn còn diễn ra ở nhiều cơ sở. Hiện tượng tiêu cực trong một số lễ hội truyền thống chưa được khắc phục triệt để, còn tồn tại các hoạt động mê tín, bày bán ấn phẩm không được phép lưu hành, dịch vụ lộn xộn có hành vi bắt chẹt khách; có khoảng 9,5% lễ hội tổ chức chưa tốt theo quy định NSVM…

Gia Bảo