Bảo hiểm y tế - Giải pháp “sáng” cho bệnh nhân HIV/AIDS khi bị cắt giảm viện trợ

Từ năm 2017, hai nguồn viện trợ chính cho chương trình Phòng, chống HIV/AIDS tại tỉnh Bắc Ninh là dự án hỗ trợ phòng, chống HIV/AIDS tại Việt Nam (VAAC-US.CDC) và dự án Quỹ Toàn cầu đã chính thức cắt giảm. Đây thực sự là một thiệt thòi lớn đối với bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS bởi trong khi chi phí cho các dịch vụ tư vấn, chăm sóc, điều trị HIV/AIDS rất lớn mà khả năng về tài chính của bệnh nhân vô cùng eo hẹp. Bảo hiểm y tế (BHYT) lúc này được coi là giải pháp “sáng” nhất trên chặng đường đang rất khó khăn của bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS.

Trong bối cảnh vẫn còn sự kỳ thị, phân biệt đối xử với người nhiễm HIV/AIDS trong cộng đồng đồng thời tạo thuận lợi cho người nhiễm HIV tiếp cận dịch vụ khám, chữa bệnh, Bộ Y tế đã ban hành Thông tư số 15/2015/TT-BYT ngày 26-6-2015 hướng dẫn khám, chữa bệnh BHYT đối với người nhiễm HIV và người sử dụng dịch vụ liên quan đến HIV/AIDS.

Sau khi Thông tư 15 có hiệu lực, Sở Y tế Bắc Ninh (cơ quan thường trực là Trung tâm phòng, chống HIV/AIDS) đã nhanh chóng thực hiện các nghiệp vụ chuyên môn như: Kiện toàn các cơ sở điều trị HIV/AIDS trên địa bàn toàn tỉnh, rà soát chính xác danh tính, địa điểm đến từng thôn, xã các bệnh nhân nhiễm HIV, truyền thông trực tiếp và gián tiếp các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS đến tất cả các đối tượng nhất là những đối tượng có nguy cơ cao: Người nghiện chích, phụ nữ mang thai, phụ nữ mại dâm, công nhân (dân di biến động)… xét nghiệm khẳng định cho tất cả đối tượng có nguy cơ cao…

Tính đến tháng 4 năm 2017, sau đợt rà soát lần 1, hiện đã có 308 bệnh nhân được mua thẻ bảo hiểm, trong đó: 288 bệnh nhân người lớn, 28 bệnh nhân trẻ em. Hiện tại các cán bộ Trung tâm phòng, chống HIV/AIDS vẫn đang tiếp tục rà soát và đề nghị mua bổ sung đợt 2 số thẻ bảo hiểm là 32 bệnh nhân người lớn. Đây là tín hiệu đáng mừng bởi  được cấp thẻ BHYT sẽ đồng nghĩa với việc các bệnh nhân này được khám, chữa bệnh liên tục không bị gián đoạn.

Chị Nguyễn Thị Hưởng, Trưởng nhóm Vì ngày mai tươi sáng (Quế Võ) cho biết, các thành viên trong nhóm cảm thấy yên tâm hơn khi biết đến chính sách này. Được cấp thẻ BHYT sẽ chia sẻ gánh nặng kinh tế khi bệnh nhân HIV/AIDS phải nhập viện điều trị, nhưng thường xuyên và có ý nghĩa hơn chính là khi nguồn viện trợ bị cắt giảm, người bệnh vẫn được BHYT cấp thuốc, như vậy sẽ bảo đảm hiệu quả điều trị, duy trì sức khỏe.

Tuy nhiên, một số bệnh nhân chưa công khai danh tính do lo ngại việc chi trả, tiếp cận được với BHYT sẽ lộ danh tính. Đây cũng chính là những bất cập gây băn khoăn cho người nhiễm HIV/AIDS về Thông tư 15. Bởi muốn được thanh toán BHYT, người nhiễm HIV phải đến các bệnh viện và làm thủ tục thanh toán với bệnh viện. Như vậy, thông tin cá nhân có thể sẽ được thông báo đến những nơi liên quan như công ty, cơ quan, đơn vị mà người nhiễm HIV đang làm việc, cán bộ địa phương phụ trách BHYT, nhân viên phụ trách làm việc về BHYT ở bệnh viện... Việc không bảo mật được thông tin cho người nhiễm HIV có thể sẽ tạo sự kỳ thị trong xã hội, người nhiễm HIV sẽ có tâm lý chán chường và bỏ điều trị, tiềm ẩn nguy cơ lây nhiễm cho cộng đồng.

Tại phường Võ Cường (thành phố Bắc Ninh) hiện có 26 người nhiễm HIV/AIDS còn sống có địa chỉ rõ ràng đang được quản lý, song có tới 30 bệnh nhân chỉ có trong… danh sách do không tìm được người thực và địa chỉ cụ thể. Điều này được Y sĩ Vũ Huy Tiến, Trạm trưởng Trạm Y tế phường Võ Cường lý giải: Khai sai tên, tuổi, địa chỉ khá phổ biến ở bệnh nhân HIV/AIDS. Hiện tượng giấu hoặc khai sai thông tin ở người nhiễm HIV/AIDS thường xuất phát từ sự kỳ thị ít nhiều còn trong cộng đồng và tự kỳ thị của chính bệnh nhân. Trong thời gian triển khai Phòng Tư vấn sức khỏe và xét nghiệm HIV tự nguyện tại Trạm, chúng tôi từng tiếp nhận nhiều bệnh nhân ở các tỉnh khác, biết họ khai sai thông tin, nhưng chúng tôi tôn trọng điều đó.

Ông Nguyễn Thế Truyền, Giám đốc Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS cho biết: Công tác rà soát lại danh sách người nhiễm HIV đang gặp rất nhiều khó khăn do đối tượng thường xuyên di biến động: Đi làm ăn xa, bị tiền án, tiền sự hay đã mất… Một số bệnh nhân ở các tỉnh lân cận vì muốn bảo mật danh tính nên đến điều trị ARV tại tỉnh Bắc Ninh song BHYT chưa có hỗ trợ cho bệnh nhân ngoại tỉnh mua thẻ BHYT. Tương lai các bệnh nhân này sẽ bỏ điều trị do không kham nổi chi phí điều trị ARV.

Giai đoạn 2007-2016 là chặng đường gian nan của đội ngũ cán bộ y tế trong việc giúp đỡ người nhiễm HIV tiếp cận tốt nhất với các dịch vụ tư vấn, chăm sóc, điều trị HIV, giúp người nhiễm HIV không bị kỳ thị, phân biệt đối xử, tái hòa nhập cộng đồng. Nhưng từ năm 2017 trở đi, đội ngũ cán bộ y tế cần nâng cao hơn nữa trách nhiệm của mình trong việc giúp người nhiễm HIV nhận thức được tầm quan trọng của BHYT, coi BHYT như phao cứu sinh trong việc chi trả các chi phí, viện phí khám, chữa các bệnh liên quan đến HIV/AIDS, bảo đảm an sinh xã hội.