Bộ đội Cụ Hồ qua những bài thơ nổi tiếng của nhà thơ - chiến sỹ

Mấy chục năm qua, hình ảnh người lính Cụ Hồ đã trở thành nhân vật trung tâm của các sáng tác thơ Việt Nam. Họ hiện ra như một điển hình của lòng yêu nước, đức hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc. Nói về cuộc chiến đấu gian khổ và những phẩm chất cao đẹp của người chiến sỹ qua các thời kì kháng chiến, cũng có nhiều cách tiếp cận nội dung này. Riêng tôi, xin giới thiệu hai nhà thơ trưởng thành từ kháng chiến chống thực dân Pháp, họ có điểm chung đều là những chiến sỹ vệ quốc đoàn, đã cống hiến tuổi thanh xuân cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Đó là nhà thơ Quang Dũng và nhà thơ Chính Hữu.

Quang Dũng tên thật là Bùi Đình Diệm. Ông sinh năm 1921 ở Đan Phượng, Hà Nội. Năm 1947, ông tham gia quân đội được biên chế vào trung đoàn Tây Tiến. Phần lớn người lính của trung đoàn Tây Tiến là học sinh, sinh viên. Nhiệm vụ của đội quân Tây Tiến là phối hợp với bộ đội Lào chống thực dân Pháp ở vùng biên giới hai nước. Các chàng trai là học sinh sinh viên đã chịu đựng bao gian khổ như ăn đói, mặc rách, sốt rét rừng nhưng họ vẫn quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ, sống lạc quan yêu đời. Cuộc sống dù hi sinh, gian khổ nhưng chất hào hoa, lãng mạn, yêu đời, chấp nhận hy sinh vì Tổ quốc vẫn đậm nét trong từng câu thơ của Quang Dũng.
 Năm 2015, nhân dịp lên Mộc Châu, tôi đã đến thăm khu tưởng niệm binh đoàn Tây Tiến. Trên tấm bia tưởng  niệm các chiến sỹ Tây Tiến, người ta đã khắc 3 khổ thơ trong bài Tây Tiến của nhà thơ Quang Dũng:

Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây, súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi.
... Người đi Châu Mộc chiều sương ấy
Có thấy hồn lau nẻo bến bờ
Có nhớ dáng người trên độc mộc
Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa
...Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc
  Quân xanh màu lá dữ oai hùm
  Mắt trừng gửi mộng qua biên giới
  Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm.

 Bài thơ như một khúc ca trữ tình bày tỏ nỗi nhớ về một thiên nhiên thơ mộng, hào hùng của Tây Bắc, đồng thời cũng là nỗi nhớ  của những chàng trai hào hoa, dũng cảm ở binh đoàn Tây Tiến sẵn sàng hi sinh vì Tổ quốc. Kì lạ thay, chiến đấu với kẻ thù nơi rừng thiêng, nước độc, phải chịu đựng hoàn cảnh khắc nghiệt, phải hy sinh cả mạng sống của mình cho lí tưởng, nhưng  họ vẫn lạc quan, vẫn đầy chất lãng mạn: Dẫu rời xa những kỉ niệm buồn vui của một thời gian khổ, hi sinh, người lính Tây Tiến vẫn nặng lòng thương nhớ:  

    Sông Mã xa rồi, Tây Tiến ơi
    Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi
    Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi
    Mường Lát hoa về trong đêm hơi...

    Nhà thơ-chiến sỹ thứ  hai, tôi muốn nói đến đó là Chính Hữu. Ông tên thật là Trần Đình Đắc, sinh năm 1917, quê thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An. Trước cách mạng ông học Tú tài Triết học. Năm 1946, bước vào cuộc kháng chiến chống Pháp, ông gia nhập Trung đoàn Thủ đô. Ông tham gia chiến đấu trong chiến dịch Điện Biên và cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Ông có nhiều bài thơ hay viết về hai cuộc kháng chiến của dân tộc. Tiêu biểu là các bài: Ngày về, Đồng chí...
      Đầu năm1947, sau  nhiều tháng dũng cảm chiến đấu bảo vệ từng căn nhà góc phố Thủ đô, các chiến sỹ Trung đoàn Thủ đô đã rút khỏi Hà Nội hành quân lên chiến khu Việt Bắc tiếp tục cuộc kháng chiến lâu dài với thực dân Pháp. Chính Hữu, một chiến sỹ của Trung đoàn đã có những vần thơ hào hùng, đậm chất hào hoa, lãng mạn của tuổi trẻ, hẹn một ngày trở về trong vinh quang. Trong bài thơ Ngày về, ông viết:

Nhớ đêm ra đi đất trời bốc lửa
Cả kinh thành nghi ngút cháy sau lưng
Những chàng trai chưa trắng nợ anh hùng
Hồn mười phương phất phơ cờ đỏ thắm
Rách tả tơi rồi đôi giày vạn dặm
Bụi trường chinh chưa phai bạc áo hào hoa

Giữa rừng sâu Việt Bắc, những  người lính Thủ đô vẫn nhớ và mơ về Hà Nội. Họ vẫn như văng vẳng đâu đây:

Nghe tiếng gọi của những người Hà Nội
Trở về, trở về chiếm lại quê hương.

Chính Hữu đã khắc họa chân thành một tình cảm mới, tình đồng chí giữa những đồng đội sống chết có nhau, chia sẻ mọi  gian khổ. Ở bài thơ Đồng chí, ông viết:

Tôi với anh vốn  người xa lạ
Tận chân trời chẳng hẹn quen nhau
Súng bên súng, đầu sát bên đầu
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ
Đồng chí!

Những nhà thơ-chiến sỹ ấy đã cống hiến tuổi thanh xuân của mình cho đất nước. Ngoài phẩm chất chung của anh bộ đội Cụ Hồ, họ có những nét riêng. Cuộc chiến đấu đầy gian khổ, hi sinh nhưng họ vẫn tràn trề chất lãng mạn yêu đời, yêu người. Họ là những trí thức đầy tài năng. Cuộc sống tương lai tươi sáng đang đón chờ họ, nhưng khi Tổ quốc cần, họ sẵn sàng xếp bút nghiên, hiến dâng tuổi trẻ của mình cho đất nước. Nét hào hoa, lãng mạn, lạc quan là hành trang quý giá cùng họ ra chiến trường.