Cá rô tháng Tám…

“Cá rô tháng Tám, chẳng dám bảo ai”.

Tháng Tám về thao thiết nhớ đồng lúa, làng quê, nhớ bầu trời xanh trong vời vợi, và nhớ lắm mẹ ta ở nơi quê xa ngậm ngùi thương nhớ con cháu nơi xa, qua mấy lần dịch bệnh, giãn cách chẳng thể về thăm.
Ngày ấy mẹ bảo rằng “Cá rô tháng Tám, chẳng dám bảo ai”, ấy vậy mà ai cũng biết, người người đi thăm đồng, điều tiết nước vào nước ra cho những ruộng lúa trổ đòng, xây hạt không quên đặt mấy chiếc lờ, chiếc đó theo nẻo nước chảy mà đón cá rô, cá diếc, cua đồng… Bữa nào hên thì được cả con cá quả to tướng…
Không chỉ cá rô, cua đồng và các loài cá khác đều béo vàng vào mùa thu tháng Tám. Những đám rong đuôi chó, rong tóc tiên cùng với cây lúa cũng xanh rậm rì nơi chân ruộng trũng làm nên nhà cửa làng mạc trù phú của các loài tôm cua cá. Mùa này lúa trổ bông, từng hạt phấn hoa li ti trên đầu bông nhẹ nhàng bung nở như ngàn vạn chiếc đèn lồng đung đưa lay động trong gió. Hoa nở thụ phấn cho quả lúa xây hạt rồi nhẹ nhàng trở về nguồn cội, lấm tấm li ti trên mặt nước. Đó chính là nguồn thức ăn dồi dào cho các loài thủy sản vào độ béo vàng, thơm ngon. “Cá rô tháng Tám, chẳng dám bảo ai” chính là như vậy.
Mỗi độ thu sang, cũng là thời điểm các bà các mẹ gieo nắm hạt cải trên vạt đất quanh bờ bãi ven ruộng. Những cây cải canh li ti nảy mầm xanh biếc, xòe chừng ba bốn lá thì tỉa ra trồng lấy vài luống quanh vườn. Cây rau cải ưa cái nắng hanh hao và chút sương đêm lành lạnh của mùa thu, mới trồng mươi ngày là có thể tỉa lá nấu canh được rồi. Rau cải nấu canh cá rô mùa tháng Tám là sự kếp hợp tài tình của các bà mẹ quê tạo nên món ăn ngon đậm đà khó quên.
Những ngày xa xưa ấy, quê tôi cũng như các vùng nông thôn khác, cá rô nhiều và rẻ lắm, mùa tháng Tám lại càng nhiều. Mỗi chiều chăn trâu cắt cỏ, mỗi buổi làm đồng về lại tranh thủ tát vét một đoạn mương kiếm bữa ăn tươi là có ngay đôi ba chục con rô, diếc, đòng đong, cân cấn, cua càng, cua nhỡ bò lổm ngổm… Có mấy con mương máng dẫn nước quanh đồng mà hôm nay tát đoạn này, ngày mai tát đoạn kia, người này tát, nhà kia vét… thế mà lúc nào cũng được cả một rổ cá và cua, tươi roi rói.
Tôi nhớ cô bé con kém tôi vài ba tuổi nhà ở trại ngoài. Có buổi tôi giúp em tát vét một đoạn mương gần nhà. Đoạn mương hơi sâu nên rất nhiều cá, toàn là những con rô béo vàng lạch nước lao xao. Một rổ cá nhảy tanh tách tôi dành cả cho em còn mình thì lấy ốc, hến, trai và trùng trục… Em vui sướng xách giỏ cá rủ tôi về nhà ông bà ở cuối làng để hái ổi. Nhà ông bà em nổi tiếng có vườn ổi rộng mà chẳng mấy đứa trẻ nào ở làng có thể bước vào vì được rào giậu rất kỹ, ông bà lại nuôi cả đàn chó để trông nhà. Mỗi bận có được mấy hào lẻ chạy sang mua thì chỉ đứng ở mãi ngoài cổng, thắc thỏm chờ ông bà hái quả mang ra cho.
Lần đầu tiên và cũng là duy nhất được dạo chơi trong vườn bạt ngàn cây ăn quả, trong đó nhiều nhất là ổi đang mùa chín rộ, tôi vui sướng theo em đi khắp vườn, cây nào cũng hái vài quả để thưởng thức. Ổi đào, ổi mỡ, ổi găng… chín thơm phức. Em cũng hào hứng niềm vui đãi bạn, hái cả một rổ ổi to rồi lặng lẽ bảo nhau trở về, em tung tăng với giỏ cá đầy còn tôi khệ nệ một rổ sề ổi chín cùng giỏ ốc hến cũng trĩu nặng…
Sau này tôi lấy chồng xa quê, em cũng lấy chồng xa… mấy chục năm rồi chẳng gặp lại nhau… Để bất chợt hôm nay, tôi ngồi nhớ mẹ, nhớ quê và nhớ cả em nữa. Bao nhiêu năm vật đổi sao dời, chẳng biết cuộc sống của em thế nào, có khi nào em nhớ về chiều thu tháng Tám năm ấy, tôi và em tung tăng đi giữa đồng lúa đang dần dần chín vàng, những niềm vui trẻ thơ một đi không trở lại, nhưng kỷ niệm thì mãi êm đềm sâu lắng. Tháng Tám mùa thu lại về rồi đấy, em có còn nhớ lời thầm thì của các mẹ “Cá rô tháng Tám, chẳng dám bảo ai”, mà nhà nhà đều trồng cải canh biêng biếc xanh góc vườn.