Câu chuyện của dòng sông

Dòng Đuống ai đã đặt tên, cái tên không hẳn là hay mà chắc dài nên nhớ. Người ta nhớ về Đuống như nét mi huyền chuốt đường cong lên đôi mắt nàng thiếu nữ. Đuống chậm rãi tách mình từ nẻo Gia Lâm, lẫm chẫm chảy qua Thuận Thành, chấm phá làng tranh Đông Hồ gà lợn nét tươi trong, tới mạn Gia Lương chập chờn thoai thoải. Cái tên Thiên Đức ngày xưa từng đặt trước khi có Đuống, vì mong muốn dòng sông sẽ là nơi tưới tiêu thủy lợi cho cả vùng đồng bằng sông Hồng rộng lớn nên Vua quan từ thời Trần cho dân chúng ra sức nạo vét kênh mương. Đuống hình thành từ đó, cũng từ đó mà lòng sông mênh mang. Nhưng Đuống không vì thế mà huênh hoang, Đuống luôn khiêm nhường cho phù sa bên bồi tươi tốt. Nỗi niềm Kinh Bắc trải dài trên cánh đồng dâu, người con gái tên Ỷ Lan năm nào, còn nép mình dưới cành hoa e ấp.
Có ai đó bảo với tôi rằng, nơi bên đò Ngăm, từng khúc nhuốm máu quân thù. Bởi thế nên Hoàng Cầm tỏ nỗi trần ai đứng bên này sông mà sao nuối tiếc, “xót xa như rụng bàn tay”. Đuống từng bị dấu chân giặc xéo dày, từng cuồn cuộn chảy để nghiêng nghiêng trong trường kỳ kháng chiến. Đau mấy rồi cùng qua, vết thương đã liền da, cho Đuống chảy xuôi dòng miệt mài đổ về nhánh sông Thái Bình mà theo suốt hành trình tìm ra biển lớn. Hữu ngạn sông bên lở, tả ngạn sông bên bồi, dòng sông có công bằng không khi một nửa bên này sông vun đắp phù sa để bên kia màu mỡ.
Tôi từng men theo bờ đê, xuôi cùng Đuống từ nhánh sông Hồng rẽ ngang ấy là mạn Gia Lâm bắt nguồn cho dòng Đuống. Mùa cuối đông, sông mải mê cánh đồng hoa cải, bạt ngàn vườn chuối trải dài mươn mướt màu xanh. Người dân nơi đây, tận dụng từng hạt phù sa để trồng đủ mọi loại cây mùa nào thức ấy. Nghe nói lượng rau sạch ven sông, cung cấp thực phẩm cho bao hộ gia đình từ chợ đầu mối Long Biên tới các chợ bán buôn bán lẻ. Nông sản ở đây tươi tốt, thật chẳng thể đi đâu mất câu nói của các cụ ngày xưa: “Nhất cận thị, nhị cận giang”.
Tôi từng đi qua đền Gióng, Đông Hồ làng tranh, hẳn là Đuống phủ đầy phì nhiêu cả bề dày một miền văn hóa. Vẫn rặng tre xanh triền đê còn đó, chùa Bút Tháp nghiêng chao bên hàng cau đón gió. Nơi đây, có tượng Phật bà nghìn tay nghìn mắt được công nhận là bảo vật Quốc gia. Huyện Thuận Thành nằm uốn quanh bên dòng sông Đuống, tắm trọn cả nền văn hóa phi vật thể trong mỗi địa danh, tên xã, tên làng: Chợ Hồ, Chợ Sủi, núi Thiên Thai… Để Hoàng Cầm từng nao nao khi cảm nhận rằng nơi đây “mấy trăm năm thấp thoáng mộng bình yên”. Từ trong ký ức những “khuôn mặt búp sen” đã làm nên cả một nét duyên chỉ có riêng cho miền Kinh Bắc.
Ai qua Quế Võ, dừng chân trên bến ngóng đợi chuyến đò. Bến Ngăm, bến Hôm, Chi Nhị, Châu Cầu… bao kỷ niệm người qua sông chạm lòng mình với bến. Mẹ tôi cũng lấy chồng về bên kia sông, ngày rước dâu trời nổi cơn dông, gió xoay vòng trên bến đò Vạn Tải. Sông Đuống có chiều dài những 68 cây số nên các bến đò nằm rải rác ven sông. Nhưng nay, kinh tế phát triển hơn, để thuận tiện giao thông đi lại, những cây cầu nối liền hai bên bờ sông cho con đò trên bến nằm ngơ ngác. Cầu Đông Trù, cầu Phù Đổng, Cầu Hồ, Cầu Bình Than và gần đây nhất là cầu Kinh Dương Vương vừa mới khánh thành, cho đoàn xe lưu thông nối những nhịp cầu bon bon chạy.
Tuyến đường thủy tàu chở cát, chở hàng, chuyến xuôi chuyến ngược dọc ngang, từ sáng sớm bình minh tới cuối hoàng hôn đỏ rạng. Sông Đuống cũng hòa mình vào cái tất bật của cuộc sống thường ngày. Mấy năm gần đây, để tận dụng không gian thoáng đãng trên sông, người kinh doanh đặt những con thuyền lớn có kiến trúc hiện đại. Thuyền không xuôi bến mà ở yên tại chỗ neo đậu trở thành những cửa hàng phục vụ ăn uống với đủ các món ăn từ sông, tạo nên nét ẩm thực phong phú cho người dân từ ngoại ô thành phố, từ thành thị xa xôi, muốn có một không gian thoáng đãng để thư giãn, đổi khẩu vị cuối tuần. Người người tấp nập đông vui, nơi bến sông buổi tối như sao trời ánh đèn lấp lánh.
Có ai đó đã từng nói: “Đất nước có nhiều dòng sông, nhưng chỉ có một dòng để thương để nhớ, như cuộc đời có nhiều cuộc tình nhưng chỉ có một cuộc tình để mang theo”. Đuống trôi chảy bao đời, chung thủy chở nặng phù sa, chở cả văn hóa một miền Kinh Bắc. Đuống mang câu chuyện của mình đi mãi. Chuyện buồn cũng có, chuyện vui cũng nhiều, chuyện bao đời về những con người từng sống, người đã đi xa, hay cả những người sẽ sinh ra…