Chuyện kể trên dòng sông Lai Hạ

Trên con thuyền nhỏ xuôi dòng Lai Hạ, sóng nước mênh mông vỗ mạn thuyền, cảnh vật ven sông thanh bình, cuộc sống yên ả của người dân đôi bờ vẫn đang từng ngày tiếp nối, nảy nở.… Mấy ai biết được, dòng Lai Hạ chở bao huyền thoại, kỳ tích mà mỗi lần nhắc đến lại trào dâng niềm tự hào trong mỗi người dân nơi đây. Đó cũng là điều thôi thúc chúng tôi cố công tìm hiểu để biết thêm về lịch sử, văn hóa của vùng đất cổ Nam Đuống.

bệnh đậu mùa chết yểu. Năm 1793 vua Lê cũng qua đời. Đến tháng 2 năm 1804 các cận thần là Lê Quýnh, Nguyễn Quốc Đống… đưa linh cữu vua và hoàng tử về nước. Khi linh cữu về, hoàng phi lên tận cửa ải đón. Từ hôm đó bà mỗi ngày chỉ ăn hai bát cháo loãng cầm hơi. Ngày 12-10 các quan làm lễ thay hài cốt vua Lê sang tiểu mới. Hoàn tất phần mộ cho chồng và con, Hoàng phi đã uống thuốc độc chết theo. Dân gian kể rằng, lúc thay tiểu cho vua thấy trái tim vẫn không tan đến khi nước mắt hoàng phi rơi vào mới tan rữa.

Tiết nghĩa cao cả của hoàng phi và mối tình của bà với vua Lê Chiêu Thống không chỉ được người đương thời ca tụng mà người đời sau cũng luôn ghi nhớ. Ngày nay ở thôn Tỳ Điện có Am trinh nghĩa thờ Hoàng phi Nguyễn Thị Kim, trong đó còn giữ một số tấm bia đá của các triều đại sau này đã ngợi ca tấm lòng trong như ngọc giữ trọn tiết nghĩa của nàng Kim.

 

Hàn Thuyên làm văn đuổi cá sấu Cách cửa sông Lai Hạ, ở làng Lai Hạ, xã Lai Hạ, huyện Lương Tài hiện có đền thờ danh nhân Hàn Thuyên, người được xem là ông tổ của chữ nôm. Tư liệu về cụ Hàn Thuyên không nhiều nhưng lại viết khá rõ về việc cụ làm văn đuổi cá sấu. Đó là vào năm 1282, dưới triều vua Trần Nhân Tông, Nguyễn Thuyên đang giữ chức Hình Bộ Thượng Thư theo vua đến sông Phú Lương thì gặp cá sấu nổi lên trước thuyền. Vua sai Nguyễn Thuyên làm văn vứt xuống sông và cá sấu bỏ đi. Vua Trần cho rằng việc này thật giống với Hàn Vũ đời Đường bên Trung Quốc nên đã ban cho ông họ Hàn. Từ đó, Nguyễn Thuyên đổi thành Hàn Thuyên.

 

Kỳ tới: Sông không già: Nếu Tiêu Tương huyền thoại đã cạn dòng chỉ còn trong huyền sử và trong ký ức của người dân vùng Bắc Đuống thì dòng Lai Hạ - một chứng nhân lịch sử của miền đất cổ mấy nghìn năm vẫn như một dải lụa xanh mềm mại chảy mênh mang giữa lòng đất lòng người vùng Nam Đuống.