Chuyện kể về kiều bào “đặc biệt” ở Ba Lan

Trung tuần tháng 4 năm nay, trong chuyến thăm và làm việc tại Cộng hòa Ba Lan cùng Đoàn công tác của tỉnh, chúng tôi được Đại sứ Việt Nam tại Ba Lan Hà Hồng Hải mời đến thăm Đại sứ quán.
Đại sứ quán Việt Nam nằm trên con phố Resorowa (Thủ đô Warszawa) rợp bóng cây cổ thụ. Những ngày cuối xuân đầu hè, hoa Anh đào, Mộc lan, Tulyp… bung nở khoe sắc trên khắp các đường phố. Cán bộ, nhân viên Đại sứ quán đón chúng tôi từ ngoài phố như đón người thân về nhà mình, một cảm giác thật gần gũi, yêu thương!
Ngay trước khoảng sân khá rộng của khuôn viên Đại sứ quán là hình ảnh Cột mốc chủ quyền quần đảo Trường Sa - một biểu tượng thiêng liêng, thể hiện sự trân trọng và biết ơn quân và dân đang ngày đêm canh giữ, bảo vệ biển đảo. Đây cũng là nơi tuyên truyền, giáo dục về chủ quyền biên giới, biển, đảo của Tổ quốc Việt Nam, góp phần bồi đắp, xây dựng tình yêu quê hương, đất nước cho thế hệ trẻ và kiều bào đang sinh sống, làm việc tại Ba Lan.
Sau nghi lễ dâng hương tưởng niệm Bác Hồ tại Phòng lưu niệm Hồ Chí Minh, Đại sứ Hà Hồng Hải dẫn mọi người tham quan các phòng làm việc. Dọc hành lang được bài trí cây tre, hoa sen, treo các bức tranh thêu phong cảnh nổi tiếng của Việt Nam. Đại sứ hào hứng kể: Đại sứ quán Việt Nam tại Ba Lan do một người cháu của Bác Hồ đóng góp nhiều công sức trong việc xây dựng, tu sửa, gắn bó với nhiều hoạt động trọng đại của Đại sứ quán. Đây cũng là một kiều bào “đặc biệt” là công dân Ba Lan nhưng mang họ Việt Nam.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính trò chuyện với anh Hồ Chí Dũng (con trai ông Stefan Kubiak - Hồ Chí Toán) tại Đại sứ quán Việt Nam ở Ba Lan ngày 16-1-2025.

Theo lời kể của Đại sứ Hà Hoàng Hải: Ông Stefan Kubiak (sinh năm 1923) là quân nhân người Ba Lan, cuối năm 1946, ông cùng đơn vị tham gia Binh đoàn Lê dương Pháp sang tham chiến tại Đông Dương, đóng quân tại tỉnh Nam Định để đàn áp phong trào đấu tranh giành độc lập của người Việt Nam. Chứng kiến tinh thần yêu nước, ý chí đấu tranh giải phóng dân tộc của Việt Minh và người dân, tháng 4 năm 1947 ông đào ngũ, gia nhập quân đội Việt Nam. Ban đầu, ông được bố trí làm công tác địch vận, tuyên truyền vận động các binh lính Pháp phản chiến. Ông có lần đóng giả sĩ quan Pháp giúp những đồng đội của mình thâm nhập và đánh chiếm đồn bốt của quân đội Pháp.
Trong giai đoạn 1948 - 1954, ông tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ, lập nhiều chiến công trong các trận đánh chiếm đồn Phủ Thông 1947 và trận Him Lam 1954, được Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tặng 2 Huân chương Chiến công hạng Ba. Ông Stefan Kubiak vinh dự được Chủ tịch Hồ Chí Minh nhận làm con nuôi và đặt tên Việt Nam là Hồ Chí Toán.
Năm 1955, ông được điều về làm tham mưu trưởng trung đoàn pháo binh 45. Năm 1957, do tình trạng sức khỏe, ông chuyển công tác về báo Quân đội Nhân dân. Năm 1958, ông được phong quân hàm Đại úy Quân đội Nhân dân Việt Nam. Đại uý Stefan Kubiak -  Hồ Chí Toán qua đời ngày 28 tháng 11 năm 1963 tại Hà Nội, phần mộ an táng tại nghĩa trang Văn Điển.
Cuộc đời binh nghiệp được ông Hồ Chí Toán kể lại trong cuốn hồi ký có tiêu đề “Người trốn khỏi đồn Nam Định”, Nhà Xuất bản Bộ Quốc phòng Ba Lan (MON) ấn hành năm 1974.
Năm 1956, Stefan Kubiak - Hồ Chí Toán lập gia đình với một phụ nữ người Hà Nội tên là Nguyễn Thị Phượng, sinh 2 người con trai là Hồ Chí Thắng (sinh 1956) và Hồ Chí Dũng (sinh 1958). Năm 1965, theo di nguyện của chồng, bà Phượng cùng 2 người con trai trở về Ba Lan sinh sống. Bà Phượng qua đời năm 2007.
Hai người con trai của vợ chồng  ông Hồ Chí Toán đều nói tiếng Việt thành thạo, là những doanh nhân thành đạt ở Ba Lan. Anh Hồ Chí Dũng tốt nghiệp ngành Hán học Đại học Warszawa (năm 1983) cùng vợ thành lập công ty vật liệu xây dựng. Anh Hồ Chí Dũng hiện nghỉ hưu, giao lại công việc kinh doanh bất động sản cho con gái, ngoài niềm đam mê hội hoạ, viết văn và dịch thuật, anh tích cực tham gia các hoạt động của cộng đồng người Việt tại Ba Lan.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lê Xuân Lợi tặng Đại sứ Hà Hoàng Hải sản phẩm Tranh dân gian Đông Hồ.

 Ngày 16-1-2025, trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức Cộng hòa Ba Lan  theo lời mời của Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk, trong buổi gặp mặt kiều bào cùng những người Ba Lan yêu chuộng hòa bình và có những đóng góp chí tình cho Việt Nam trong các chiến tranh vệ quốc do Đại sứ quán tổ chức, Thủ tướng Phạm Minh Chính rất xúc động. Điều khiến Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính bất ngờ nhất chính là khi nói chuyện với một người Ba Lan bằng tiếng Việt rất lưu loát. Khi được Đại sứ Hà Hồng Hải giới thiệu anh Hồ Chí Dũng là con trai ông Hồ Chí Toán (con nuôi của Bác Hồ), vợ chồng Thủ tướng rất vui.
Thủ tướng xúc động nói: Quan hệ Việt Nam - Ba Lan có truyền thống lâu đời, tốt đẹp và bền chặt, thời gian có thể qua đi, hoàn cảnh có thể thay đổi nhưng những giá trị cốt lõi là sự tin tưởng, lòng chân thành và tình cảm của hai đất nước, hai dân tộc không bao giờ thay đổi. Từ hàng ngũ quân đội Pháp, ông Stefan Kubiak (một công dân Ba Lan) đã dũng cảm dời bỏ hàng ngũ quân đội viễn chinh, tham gia chiến đấu vì sự nghiệp đấu tranh, giải phóng dân tộc của Việt Nam, được Chủ tịch Hồ Chí Minh nhận làm con nuôi và đặt tên là Hồ Chí Toán. Ông Stefan Kubiak - Hồ Chí Toán trở thành biểu tượng cho khát vọng cống hiến và chiến đấu vì chính nghĩa, vì độc lập của một dân tộc yêu chuộng hòa bình.
Năm nay, hai nước Việt Nam- Ba Lan kỷ niệm 75 năm thiết lập quan hệ ngoại giao (1950-2025). Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam luôn khắc ghi và trân trọng sự ủng hộ, giúp đỡ quý báu mà Cộng hòa Ba Lan dành cho Việt Nam trong công cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc và thống nhất đất nước. Những ký ức về con tàu Kilinski đã đưa hàng chục nghìn người dân miền Nam Việt Nam ra tập kết ở miền Bắc sau Hiệp định Giơ-ne-ve (1954) sẽ mãi là minh chứng sống động cho tình cảm hữu nghị sắt son giữa nhân dân hai nước. Hình ảnh người lính Ba Lan Stefan Kubiak- Hồ Chí Toán tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ “lững lẫy năm châu, chấn động địa cầu” cùng những đóng góp của thế hệ con, cháu ông Hồ Chí Toán vẫn đang tiếp nối, làm nhịp cầu vun đắp cho tình cảm của cộng đồng người Việt nói riêng và mối quan hệ hữu nghị hai nước Việt Nam-Ba Lan ngày càng bền chặt, vươn lên tầm cao mới.