Dấu ấn vương triều Lý trên quê hương Đình Bảng

Hơn bất cứ nơi đâu trên đất nước ta, đất Cổ Pháp nói chung và Đình Bảng (thành phố Từ Sơn) nói riêng là nơi còn lưu lại đậm đặc những kỷ niệm về triều Lý - vương triều mở đầu kỷ nguyên Đại Việt.

Trải qua hơn thiên niên kỷ, với bao thăng trầm, chịu biết bao hủy hoại của thiên nhiên và chiến tranh nhưng trên quê hương Đình Bảng - Cổ Pháp, những kỉ niệm về nhà Lý nhất là về các vị vua triều Lý vẫn không bị phai mờ. Hệ thống di tích, di vật cùng những câu chuyện kể, hoạt động văn hóa tâm linh, tín ngưỡng, sinh hoạt văn hóa... đều phản ánh về một vương triều với những việc làm thấm nhuần truyền thống văn hóa dân tộc mang tư tưởng, tinh thần Phật giáo.
Là nơi phát tích nhà Lý, hệ thống di tích trên đất Đình Bảng phong phú và sâu sắc nhất về các vị vua triều Lý. Đó là đền Đô có tên là Cổ Pháp Điện nơi thờ tám vị vua nhà Lý nên còn gọi là đền Lý Bát Đế. Đền được xây dựng từ lâu, truyền rằng, trên khu đất phát tích - nơi Lý Công Uẩn sau khi đăng quang đã trở lại quê nhà gặp gỡ dân làng, phát tiền lụa cho các cụ già và những người nghèo khó. Trải qua các triều đại phong kiến Việt Nam, đền Đô luôn được coi trọng, tu bổ và mở rộng. Lần xây dựng lớn nhất là triều Lê Trung Hưng thế kỷ XVII, ngôi đền có kiến trúc “nội công, ngoại quốc” với các công trình được xây cất quy mô, đồ sộ, kiến trúc độc đáo, xung quanh có tường thành vây bọc.
Đền Đô là trung tâm thờ các vua Lý với nhiều nghi thức trọng thể trong dịp tiết lễ hằng năm và kỷ niệm ngày mất của các vị vua. Đặc biệt, lễ hội Đền Đô vào các ngày 15, 16, 17 tháng ba âm lịch, nhằm ngày kỷ niệm Lý Công Uẩn đăng quang là ngày hội lớn mang tính chất quốc gia, thu hút hàng vạn khách hành hương thể hiện lòng thành kính và nhớ ơn của người dân Việt đối với vương triều Lý.

Lăng vua Lý Thái Tổ (tức lăng Lòng Chảo) trong khu “Sơn lăng cấm địa” ở phường Đình Bảng (thành phố Từ Sơn).

Cách đền Đô chỉ khoảng 800m về phía Đông là khu “Sơn lăng cấm địa” - nơi yên nghỉ của những người đã gây dựng nên một vương triều chói lọi trong lịch sử dân tộc. Hệ thống các lăng mộ trong khu “Sơn lăng cấm địa” gồm: Lăng Lý Thái Tổ (tức lăng Lòng Chảo); lăng Lý Thái Tông (tức lăng Cả); lăng Lý Thánh Tông (tức lăng Hai); lăng Lý Nhân Tông (tức lăng Con Voi); lăng Lý Thần Tông (tức lăng Đường Gio); lăng Lý Anh Tông (tức lăng Dưỡng Thuần); lăng Lý Cao Tông (tức lăng Thủ Sơn); lăng Lý Huệ Tông; lăng Lý Chiêu Hoàng; lăng Lý Thánh Mẫu (tức lăng Phát Tích); lăng Nguyên Phi Ỷ Lan (tức lăng Cây Dâu); tháp mộ Lý Khánh Văn; lăng Cô Tiên. Các lăng mộ đều được đắp đất, cây cối thâm u đầy vẻ linh thiêng và được trông nom cẩn thận. Ngày 31-12-2014, hệ thống lăng mộ và đền thờ các vua triều Lý được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng là “Di tích Quốc gia đặc biệt”.
Cùng với khu lăng mộ và đền thờ, những di tích, kỷ niệm về nhà Lý luôn đậm đặc, gắn bó với các di tích đền chùa như: Chùa Dận có tên chữ là chùa Ứng Tâm - nơi tu hành của nhà sư Lý Khánh Văn. Truyền rằng, chùa Dận là nơi Lý Thánh Mẫu sinh Lý Công Uẩn và được Lý Khánh Văn nuôi dưỡng tại đây từ khi còn thơ ấu. Thế nên, chùa còn là nơi thờ Lý Khánh Văn và Lý Thánh Mẫu. Chùa Kim Đài vốn là nơi thờ Phật nhưng từ khi chùa Dận bị phá hủy trong kháng chiến chống Pháp, chùa Kim Đài cũng là nơi thờ Lý Khánh Văn và Lý Thánh Mẫu. Ngoài ra, còn có đền Rồng thờ Lý Chiêu Hoàng.
Những dấu ấn, kỷ niệm về vương triều Lý được nhân dân Đình Bảng bảo vệ, giữ gìn, tu bổ, tôn tạo để hôm nay còn một quần thể di tích, một số lượng lớn tài liệu, cổ vật giúp nhân dân trở về cội nguồn, tìm hiểu một vương triều vàng son và giai đoạn lịch sử rực rỡ của dân tộc.