Hiện thực hóa giấc mơ đưa gốm Phù Lãng vươn xa

Những ngày Giêng, Hai mưa xuân phơi phới, chúng tôi được trải nghiệm lễ hội gốm Phù Lãng do Hợp tác xã dịch vụ và du lịch gốm Phù Lãng (thị xã Quế Võ) tổ chức và may mắn chứng kiến mẻ gốm đầu tiên xuất lò sau hơn 2 ngày “phập phồng” trong củi lửa. Giảng viên, chuyên gia Nhật Bản, các nghệ nhân, học viên cùng những người thợ trẻ ai nấy đều hồi hộp đón đợi giây phút mở cửa lò để được chiêm ngưỡng những “đứa con tinh thần” của mình. Mẻ gốm đầu tiên thành công ngoài mong đợi với tỷ lệ hơn 95% sản phẩm hoàn hảo đã gây ấn tượng thực sự bởi vẻ đẹp thâm trầm, tinh tế với màu men đặc trưng, lung linh, tiềm ẩn của gốm Phù Lãng. Toàn bộ sản phẩm được vuốt tay thủ công, độc bản, ra đời từ sự sáng tạo đầy cảm xúc của các học viên trong quá trình học và thực hành. Nhiều sản phẩm có kiểu dáng độc đáo, mới lạ, tính ứng dụng linh hoạt, chuyển tải câu chuyện, thông điệp ý nghĩa về truyền thống văn hóa, lịch sử quê hương, dân tộc.

Học viên trẻ nâng niu sản phẩm gốm của mẻ lò đầu tiên lễ hội gốm Phù Lãng.

Nâng chiếc bình gốm, vuốt ve “đứa con tinh thần”, xoay trái xoay phải ngắm nghía rồi xuýt xoa, rưng rưng bất ngờ về màu men độc lạ, học viên Hồng Thắm chỉ vào những giọt men đọng trên chiếc bình gốm vừa ra lò xúc động: Vị trí này ngọn lửa lớn táp vào nên men chảy xuống thành dòng, còn chỗ này lửa không tới nên men đọng thành giọt. Ý định và mong muốn của tôi là men sẽ chảy tỏa xuống như ánh mặt trời nhưng hóa ra chỗ men đọng lại có sắc độ độc đáo, mang một vẻ đẹp bất ngờ. “Trong quá trình tạo hình, làm men, thiết kế hoa văn, thợ gốm có thể xác định được khoảng 70-80% hình hài, màu sắc của thành phẩm, còn lại 20-30% là do củi lửa và quá trình biến nhiệt trong lò nung quyết định. Đó chính là sự hồi hộp phập phồng mà lò nung bằng củi mang lại” - chị Thắm chia sẻ thêm.
Đến với gốm như một nhân duyên đầy bất ngờ, học viên Hoàng Thủy giới thiệu về hành trình đánh thức tình yêu gốm trong mình: Từ khi tôi được gặp gỡ, nhìn thấy tâm huyết và tình yêu của các thầy trong Dự án dành cho gốm đã đánh thức tình yêu gốm mãnh liệt bên trong con người tôi. Và tôi quyết định dừng sự nghiệp thiết kế thời trang sau 12 năm gắn bó, bù đắp vào đó một giấc mơ khác mang tên gốm. Cảm nhận hạnh phúc bình dị với gốm, tôi tìm thấy niềm vui, được là chính mình ở lĩnh vực mới này, trong lòng tôi ngập tràn sự biết ơn. Sẽ không là quá sớm hay quá muộn để tôi dành những điều tốt đẹp cho bản thân, dành cho gốm, từng chút một mỗi ngày”.
Bằng tình yêu qua từng vân gốm, học viên Nguyễn Thị Thúy chia sẻ: Trên hành trình của mình, tôi may mắn được tham gia dự án gốm Nhật Bản trên quê hương Phù Lãng. Tôi được các thầy chỉ dạy những kiến thức quý báu về gốm, từ làm đất, tạo hình sản phẩm, làm men, kỹ thuật nung đốt lò bằng củi... Tôi nhận thấy để gốm có hồn, có cảm xúc thì chính mình phải làm gốm bằng tình yêu và cảm nhận nhịp đập trái tim qua từng vân gốm. Hy vọng, mỗi sản phẩm chúng tôi tạo ra sẽ góp phần bảo tồn, phát triển làng nghề gốm cổ truyền của quê hương Bắc Ninh.
Cũng ấp ủ một tình yêu với gốm từ rất lâu, học viên Trần Thị Thanh khởi điểm từ một thợ làm tóc tham gia dự án phát triển nghề làm gốm tại Phù Lãng với niềm tin “có đam mê ắt sẽ thành công”. Chị Thanh học được nhiều kinh nghiệm quý từ các nghệ nhân làm gốm Nhật Bản, không chỉ thành thục kỹ thuật, các bước tạo ra một sản phẩm gốm mà quan trọng hơn, chị còn học được cách tiết kiệm nguồn nguyên liệu sẵn có, nguồn nhân lực và thời gian. Tất cả các khâu từ chuẩn bị đến hoàn thiện đều phải chỉn chu, ngăn nắp và tiết kiệm nhất có thể. Như hầu hết các học viên, chị Thanh mong muốn có một xưởng sản xuất gốm của riêng mình để sáng tạo những sản phẩm độc đáo, góp phần lan tỏa, quảng bá làng nghề gốm truyền thống đến với công chúng trong và ngoài nước.
Mỗi người một tài năng, một cá tính, một phong cách sáng tạo riêng nhưng quá trình hợp tác làm việc cùng nhau dưới sự hướng dẫn nhiệt tình của nghệ nhân gốm Nhật Bản đã tạo sự gắn kết, thể hiện được sự đồng điệu về tinh thần, cùng hướng đến việc tìm kiếm vẻ đẹp cảm xúc, sự rung động với gốm. Đặc biệt, trong mỗi học viên trẻ luôn ấp ủ một giấc mơ được sáng tạo, được thăng hoa cùng gốm, được góp chút sức nhỏ bé của mình để đưa làng gốm Phù Lãng bước vào chặng đường phát triển mới, thịnh vượng và vươn xa hơn.
Làng gốm Phù Lãng có lịch sử hơn 700 năm với các sản phẩm truyền thống là chum, vại, ấm đất, chậu cảnh, tiểu quách... Kỹ thuật gốm Phù Lãng đặc trưng là thủ công, thô mộc, ít sử dụng máy móc, khuôn in, màu men nâu tự nhiên mà người làng vẫn quen gọi là men da lươn. Sản phẩm gốm Phù Lãng khá đa dạng với nhiều mẫu mã, kiểu dáng khác nhau: Chum, vại, lọ hoa, chậu hoa... thuộc dòng gốm mỹ thuật và gốm truyền thống. Hiện làng nghề có khoảng 200 hộ gia đình, với hơn 1.000 người tham gia lao động. Tuy vậy, gốm Phù Lãng lâu nay chủ yếu là các sản phẩm lớn, chưa có dòng sản phẩm nhỏ để phục vụ đời sống sinh hoạt như chén bát... Vì vậy, trên cơ sở vẫn sử dụng nguyên liệu tự nhiên, các chuyên gia Nhật Bản đã hướng dẫn, chia sẻ kỹ thuật, phương pháp nung để tạo ra những sản phẩm gốm cao cấp, có giá trị thẩm mỹ và tính ứng dụng cao hơn. Mục tiêu hướng đến không chỉ là thị trường trong nước mà còn xuất khẩu sang cả Nhật Bản, châu Âu và ra toàn thế giới, đưa làng nghề gốm Phù Lãng trở thành một trung tâm gốm sứ hàng đầu Việt Nam.
Ngài Onimaru Yusuke - nghệ nhân gốm Nhật Bản, Giám đốc Dự án cũng là người trực tiếp truyền nghề cho học viên tại lớp học phát triển nghề làm gốm Phù Lãng từng chia sẻ: “Mục tiêu của chúng tôi không chỉ làm ra sản phẩm và bán chúng mà còn mong muốn xây dựng nơi đây trở thành điểm đến tham quan du lịch làng nghề, giúp làng gốm có thêm hướng phát triển hiệu quả trong tương lai. Tôi mong người dân nơi đây có thêm sự tự tin, vừa tạo ra phong phú các sản phẩm gốm chất lượng cao, vừa cải thiện không gian cảnh quan môi trường sống của làng nghề, đồng thời trân trọng bảo vệ giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của vùng quê này”.
Bằng tài năng, nhiệt huyết của tuổi trẻ cùng niềm đam mê và sức sáng tạo dồi dào, đặc biệt là những cảm xúc thăng hoa nuôi dưỡng “giấc mơ gốm” trong mỗi người trẻ, nhất định một làng nghề Phù Lãng vốn mộc mạc, bình dị tự thuở nào sẽ sớm bước vào chặng đường phát triển mới và giữ mãi vẻ đẹp lung linh hồn gốm nâu non qua hàng trăm năm tuổi...