Hội Di sản văn hoá Bắc Ninh với việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa vật thể của tỉnh

Hội DSVH Bắc Ninh là tổ chức bao gồm nhiều thành phần tham gia và đều thực hiện chức năng, nhiệm vụ-bảo tồn và phát huy DSVH. Nhưng cũng tùy từng thành phần mà việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ bảo tồn và phát huy DSVH có hiệu quả khác nhau.

Với các thành phần hiện đang công tác ở cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp-thực thi chức năng nhiệm vụ bảo tồn và phát huy tác dụng DSVH. Đó là cơ quan văn hóa các cấp nói chung, trực tiếp là các đơn vị sự nghiệp làm công tác bảo tồn bảo tàng, như: Bảo tàng tỉnh; Ban quản lý di tích. Các hội viên của Hội DSVH Bắc Ninh thuộc những thành phần nêu trên vừa thực thi nghiệp vụ của bản thân cho đơn vị sự nghiệp của mình; vừa góp phần thực hiện chức năng nhiệm vụ của Hội DSVH. Có nghĩa là những đối tượng thuộc thành phần này có điều kiện thuận lợi hơn so với 1 số đối tượng-thành viên khác của Hội DSVH: về chuyên môn nghiệp vụ cũng như điều kiện công tác.

Với các thành phần là những tư nhân (các nhà bảo tàng tư nhân, các cá nhân có những sưu tập cổ vật) sưu tầm lưu giữ cổ vật cho mục đích cá nhân, nhưng đồng thời cũng góp phần bảo tồn và phát huy DSVH vật thể cho quê hương, đất nước với tư cách là những thành viên trong Hội Di sản văn hóa tỉnh Bắc Ninh. Trong điều kiện kinh tế hiện nay Nhà nước đầu tư kinh phí cho công tác sưu tầm di vật, cổ vật của Bảo tàng tỉnh (Nhà nước nói chung) còn hạn hẹp; thì số lượng những cổ vật này đa phần còn nguyên vẹn, có giá trị cổ sử và nghệ thuật sâu sắc. Chỉ có điều là những cổ vật của họ không gắn bó liên quan nhiều đến sự kiện và nhân vật lịch sử tiêu biểu của quê hương, đất nước-như những hiện vật bảo tàng trong bảo tàng Nhà nước. Hội Di sản văn hóa cần có chủ trương cụ thể, thiết thực mới có thể huy động được sự tham gia đóng góp tích cực của các nhà Bảo tàng tư nhân, các nhà cổ vật trong công tác sưu tầm, bảo tồn và phát huy DSVH cho Hội DSVH. Nếu không có chủ trương cụ thể thiết thực đối với công tác này, thì chỉ là sự hô hào chung chung, dẫn đến hiệu quả thiếu thiết thực. Nghĩa là ngoài việc các Bảo tàng tư nhân, các nhà cổ vật tự nguyện hiến tặng cổ vật hay tư liệu về DSVH cho Hội; hoặc Bảo tàng Nhà nước họ còn được hưởng những quyền lợi vật chất, tinh thần khác như: kinh phí, bằng khen, giấy khen.

Một thành phần quan trọng nữa có vai trò chức năng, nhiệm vụ bảo tồn và phát huy DSVH là Ban quản lý di tích ở cơ sở, các nhà sư trụ trì ở các chùa. Trong số này chỉ một số người là thành viên của Hội DSVH Bắc Ninh. Bản thân các Ban quản lý di tích cơ sở nhiều nơi thực chất là lực lượng của các làng, các gia tộc-còn thành phần vai trò của Nhà nước (cấp xã) còn nặng về hình thức. Nhiều Ban quản lý di tích có thành phần lãnh đạo là đại diện của chính quyền Nhà nước cấp xã, nhưng thực chất quản lý trực tiếp và hoạt động của Ban quản lý vẫn là do thôn, do nhà sư trụ trì, đại diện gia tộc.

Tỉnh Bắc Ninh năm vừa qua đã ban hành Quy chế quản lý và phát huy tác dụng di tích. Nhưng nếu Quy chế này không được triển khai thực hiện triệt để, nghiêm túc, đặc biệt là việc phân cấp quản lý di tích và tăng cường biên chế cho các Ban quản lý di tích trực tiếp quản lý bảo vệ và phát huy tác dụng di tích ở cơ sở (nhất là các di tích lịch sử cách mạng) thì khó có thể đạt được hiệu quả cao. Một số di tích trong thời gian qua để mất cổ vật (cả tượng phật, đồ thờ, sắc phong…); đưa tượng Quan âm Nam Hải bằng xi măng trắng cầm bình nước đứng trên tòa sen vào chùa, hay tô tượng (sơn lại) một cách tùy tiện. Nói về trách nhiệm chung chung thì ai cũng nói là có trách nhiệm cao, nhưng khi mất cổ vật thì không ai phải đền, đưa tượng Quan âm (nêu trên) vào di tích thì coi như việc đã rồi và đến nay trở thành khá phổ biến ở nhiều địa phương, mà chúng ta khó ngăn nổi chứ chưa nói là dẹp bỏ. Điều đó đặt ra nhiệm vụ khá nan giải đối với mọi người có trách nhiệm quản lý di sản văn hóa.

Hội Di sản văn hóa Bắc Ninh ra đời nếu hoạt động tốt sẽ góp phần quan trọng vào việc phối hợp với cơ quan quản lý Nhà nước về DSVH và ban ngành chuyên môn các cấp để khắc phục những tồn tại nêu trên, bảo tồn và phát huy tác dụng tốt cho DSVH vật thể của tỉnh Bắc Ninh. Hội DSVH Bắc Ninh sẽ có nhiều hoạt động hiệu quả thiết thực chẳng hạn: chí ít là mỗi năm 1 kỳ hay 2 kỳ Hội DSVH tổ chức được một Hội nghị thông báo, đánh giá, sơ kết, tổng kết các mặt hoạt động của Hội; các hội viên thì thông báo những tư liệu mới, DSVH vật thể, phi vật thể mà bản thân đã sưu tầm được, hoặc góp bàn về việc bảo tồn, phát huy DSVH của tỉnh. Những kết quả cụ thể và có ý nghĩa đó cần có kinh phí để trả thù lao, nhuận bút động viên khuyến khích bằng các hình thức tương xứng. Sau đó là việc in ấn xuất bản Kỷ yếu của các lần Hội nghị ấy. Có những hoạt động hiệu quả thiết thực thì mới khắc phục tình trạng hoạt động hình thức.

Lê Viết Nga

Bảo tàng Bắc Ninh